Pobyt na urlopie wychowawczym zapewnia pracownikowi szczególną ochronę przed wypowiedzeniem angażu lub rozwiązaniem go w trybie natychmiastowym (art. 186[sup]1[/sup] [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link]).
Rozpoczyna się ona od dnia złożenia przez zatrudnionego wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego i trwa do daty jego zakończenia. Gdy oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z tego uprawnienia może korzystać tylko jedno z nich.
[ramka][b]Przykład 1[/b]
Pani Oliwia od 1 września 2010 r. przebywała na dwuletnim urlopie wychowawczym. Zatrudniona była w ABC sp. z o.o. na czas nieokreślony.
3 stycznia 2011 r. prezes spółki – w związku ze znaczną redukcją zleceń – podjął decyzję o likwidacji jej stanowiska pracy, a następnie wskazał to jako przyczynę w wypowiedzeniu angażu.
Postępowanie pracodawcy nie było prawidłowe. Likwidacja stanowiska pracy nie może bowiem stanowić powodu zwolnienia w okresie korzystania przez pracownika z urlopu wychowawczego.[/ramka]
Zakaz określony w art. 186[sup]1[/sup] k.p. nie obejmuje wypowiedzenia dokonanego przez pracownika oraz rozwiązania angażu na mocy porozumienia stron, które mogą nastąpić w każdym czasie.
[srodtytul]Trzy wyjątki[/srodtytul]
Wyjątek dotyczy likwidacji lub ogłoszenia upadłości pracodawcy albo zaistnienia przesłanek rozwiązania kontraktu o pracę w trybie dyscyplinarnym z winy pracownika (tu nie jest wymagana zgoda zakładowej organizacji związkowej reprezentującej zatrudnionego, a tylko jej opinia). W tych trzech sytuacjach zatrudniający może, ale nie musi, rozstać się z podwładnym przebywającym na urlopie wychowawczym.
[ramka][b]Przykład 2[/b]
Pani Paulina – zatrudniona w Y sp. z o.o. – w trakcie rozmowy z kontrahentem czterokrotnie użyła wobec niego wulgarnych słów. Do incydentu doszło 3 stycznia 2011 r., a przełożony dowiedział się o tym 10 stycznia. Z kolei od 3 grudnia pani Paulina przebywała na urlopie wychowawczym.
Przełożony może ją jednak zwolnić dyscyplinarnie. Ma na to miesiąc od dnia uzyskania wiadomości o zachowaniu pani Pauliny. [/ramka]
[ramka][b]Przykład 3[/b]
Pani Klaudia – zatrudniona w X sp. z o.o. – przebywa od 1 października 2010 r. na rocznym urlopie wychowawczym. 3 stycznia 2011 r. ogłoszono upadłość spółki z możliwością zawarcia układu. Pracodawca podjął decyzję, że pani Klaudia nadal będzie zatrudniona w firmie.
Mógł tak postąpić, ponieważ ogłoszenie upadłości zakładu pracy stanowi jedynie fakultatywną przesłankę rozstania z zatrudnionym.[/ramka]
[srodtytul]Grupowe redukcje[/srodtytul]
Według [b]uchwały Sądu Najwyższego z 15 lutego 2006 r. (II PZP 13/05)[/b] art. 10 ust. 1 i 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=EAFEF9CB60811C283A4EC4F9CB3ACB48?id=169524]ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.[/link]; dalej ustawa o zwolnieniach grupowych) może uzasadniać rozwiązanie angażu z pracownikiem w okresie urlopu wychowawczego także w sytuacjach, gdy nie zachodzą przesłanki przewidziane w art. 186[sup]1[/sup] § 1 zdanie drugie k.p. Warunkiem jest jednak, aby urlop ten udzielony został na co najmniej trzy miesiące przez pracodawcę zatrudniającego nie mniej niż 20 pracowników.
[ramka][b]Przykład 4[/b]
W KLŁ spółka z o.o. jest zatrudnionych 25 pracowników. Jednym z nich jest pani Łucja, która od 15 października 2010 r. przebywa na rocznym urlopie wychowawczym. Od 1 grudnia panią Łucję zastępuje pani Malwina. Prezes spółki, zadowolony z efektów pracy tej ostatniej, podjął decyzję o wypowiedzeniu umowy pani Łucji.
Zachowanie pracodawcy było dozwolone, bo zatrudnia on minimum 20 pracowników, a pani Łucji udzielono urlopu wychowawczego na minimum trzy miesiące.[/ramka]
Pracodawcy zatrudniający mniej niż 20 podwładnych nie mogą wypowiadać podczas urlopów wychowawczych kontraktów o pracę z innych przyczyn niedotyczących pracowników niż upadłość lub likwidacja pracodawcy. Nie obowiązuje ich bowiem ustawa o zwolnieniach grupowych.
[srodtytul]Wachlarz roszczeń[/srodtytul]
Naruszenie przez pracodawcę zakazów w zakresie wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem przebywającym na urlopie wychowawczym uprawnia zatrudnionego do dochodzenia przed sądem pracy roszczeń określonych w art. 45 k.p.
Może on zatem żądać orzeczenia bezskuteczności wypowiedzenia albo – gdy angaż został już rozwiązany – przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach bądź też odszkodowania.
[ramka][b]Przykład 5[/b]
Pani Maja – zatrudniona w XYZ sp. z o.o. na czas nieokreślony – przebywała od 15 listopada 2010 r. na urlopie wychowawczym. Przełożony – w trakcie tego urlopu – wypowiedział jej angaż.
W ciągu siedmiu dni od daty doręczenia decyzji pracodawcy pani Maja złożyła odwołanie do sądu pracy, w którym domagała się przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach (stosunek pracy uległ już rozwiązaniu). Jeżeli wypowiedzenie angażu nie nastąpiło z powodu likwidacji lub ogłoszenia upadłości spółki, roszczenie pani Mai może zostać uwzględnione.[/ramka]
[srodtytul]Spóźniony wniosek[/srodtytul]
Jeżeli wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego pracownik złoży już po dokonaniu czynności zmierzającej do rozwiązania umowy o pracę (np. po złożeniu wypowiedzenia), angaż rozwiązuje się w terminie wynikającym z tej czynności.
[ramka][b]Przykład 6[/b]
Pracodawca wypowiedział panu Kacprowi umowę o pracę. Następnego dnia po otrzymaniu pisma w tej sprawie pan Kacper złożył wniosek o udzielenie mu urlopu wychowawczego.
Złożenie takiego wniosku nie uchroni go przed utratą etatu. Angaż rozwiąże się z upływem okresu wskazanego w wypowiedzeniu. [/ramka]
[ramka][b]Sąd Najwyższy o przyczynach rozwiązania angażu[/b]
- Likwidacja oddziału jako jednostki organizacyjnej niebędącej pracodawcą w rozumieniu art. 3 k.p. nie jest likwidacją zakładu – [b]wyrok z 18 stycznia 1989 r., I PRN 62/88 - czytaj więcej w artykule [link=http://www.rp.pl/artykul/324024.html]"Likwidacja zakładu uzasadnia rozstanie nawet i z tym chronionym podwładnym"[/link][/b].
- Pracownicy korzystającej z urlopu wychowawczego, której na podstawie art. 36[sup]1[/sup] § 1 k.p. skrócono okres wypowiedzenia, przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia, jakie otrzymałaby, gdyby stosunek pracy rozwiązał się z upływem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia – [b]uchwała z 11 lutego 1992 r., I PZP 7/92[/b].
- Brak możliwości zatrudnienia pracownicy po urlopie wychowawczym na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przez nią przed urlopem lub zgodnym z jej kwalifikacjami uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę – [b]wyrok z 3 listopada 1994r., I PRN 77/94 - czytaj więcej w artykule [link=http://www.rp.pl/artykul/360267.html]"Po wychowawczym ta sama posada"[/link][/b].
- Oceny celowości przywrócenia do pracy pracownicy, której w czasie urlopu wychowawczego wypowiedziano umowę o pracę z powodu likwidacji jej stanowiska pracy, dokonuje się z uwzględnieniem, że po zakończeniu tego urlopu ma ona prawo do powrotu do pracy na stanowisko równorzędne, a nie to samo – [b]wyrok z 15 maja 1997 r., I PKN 158/97[/b].
- Wypowiedzenie warunków pracy i płacy pracownikowi po zakończeniu urlopu wychowawczego może być uzasadnione zarówno przyczynami stanowiącymi podstawę wypowiedzenia umowy o pracę, jak i innymi przyczynami adekwatnymi do wypowiedzenia zmieniającego – uchwała pełnego składu [b]Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85.[/b][/ramka]
[i]Autorka jest adwokatem, prowadzi własną kancelarię w Płocku [/i]
[b]Czytaj też artykuły:
- [link=http://www.rp.pl/artykul/89066.html]Jak rodzic może się stać nietykalnym pracownikiem[/link],
- [link=http://www.rp.pl/artykul/504282.html]Likwidacja firmy likwiduje gwarancje zatrudnienia[/link].[/b]