Wspólnik ponosi subsydiarną (tj. posiłkową) odpowiedzialność za zobowiązania spółki jawnej. Wierzyciel, co do zasady, może prowadzić egzekucję przeciwko uczestnikowi spółki dopiero wówczas, gdy okaże się, że komornik nic nie zdoła uzyskać z jej mienia.

Reguła ta ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że umowa spółki nie może zawierać odmiennych zapisów.

Kontrahent może jednak dochodzić swoich roszczeń od wspólnika, zanim komornik stwierdzi bezskuteczność egzekucji z majątku spółki. Wierzyciel uprawniony jest zatem do równoczesnego wytoczenia powództwa przeciwko podmiotowi i jego uczestnikom.

[ramka][b]Przykład 1 [/b]

ABC sp.j. zawarła z Z sp. z o.o. umowę sprzedaży cementu.

Z uwagi na to, że termin zapłaty za towar upłynął bezskutecznie, Z sp. z o.o. wystąpiła z powództwem o zapłatę przeciwko ABC sp.j. i jej trzem wspólniczkom, tj. paniom Zuzannie, Lenie i Roksanie, a więc w sumie przeciwko czterem pozwanym. Z sp. z o.o. mogła w taki sposób wytoczyć powództwo.[/ramka]

[srodtytul]Zarzuty nie tylko osobiste [/srodtytul]

Wspólnik spółki jawnej pozwany z tytułu odpowiedzialności za jej zobowiązania może podnieść nie tylko te zarzuty, które mu przysługują, osobiście przeciwko wierzycielowi (np. że nie był już wspólnikiem spółki w momencie powstania zadłużenia), ale przede wszystkim służące tylko spółce. Uczestnik spółki jawnej traktowany jest zatem tak jak dłużnik solidarny (obok spółki).

W świetle [b]wyroku Sądu Najwyższego z 8 maja 2008 r. (V CSK 573/07) [/b]nie ma wątpliwości, że wspólnikowi przysługują zarzuty osobiste wobec wierzyciela, jednak te wynikające z umowy podstawowej łączącej spółkę jawną z wierzycielem nie są zarzutami osobistymi.

Są to zarzuty przysługujące spółce, na które wspólnik może się powołać tylko z mocy art. 35 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]kodeksu spółek handlowych[/link]. Są one „przejęte” od spółki w ramach odpowiedzialności za cudzy dług. Oznacza to, że muszą one rzeczywiście przysługiwać spółce w momencie zgłoszenia ich wobec wierzyciela.

Do zarzutów tych można m.in. zaliczyć: przedawnienie, potrącenie, złą wiarę, wygaśnięcie zobowiązania czy nieważność czynności prawnej ze względu na niezachowanie wymaganej formy.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

X sp.j. zawarła 1 października 2007 r. z Y sp. z o.o. umowę sprzedaży mieszanki betonowej. Termin zapłaty – wyznaczony na 22 października 2007 r. – upłynął bezskutecznie. Wobec tego Y sp. z o.o. wystąpiła równocześnie przeciwko X sp.j. i jej wxspólnikom, panom Mariuszowi i Jakubowi, z powództwem o zapłatę za towar. Pozew wpłynął do sądu 1 grudnia 2010 r.

Panowie Mariusz i Jakub mogą zatem podnieść przeciwko Y sp. z o.o. zarzut przedawnienia (w świetle art. 554 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] roszczenia z tytułu sprzedaży przez profesjonalistów przedawniają się z upływem dwóch lat od dnia, w którym cena miała być uiszczona). Zarzut ten zostanie uwzględniony, Y sp. z o.o. mogła bowiem dochodzić zapłaty do 22 października 2009 r.[/ramka]

Jeżeli zarzut (np. nieważności czynności prawnej z uwagi na brak odpowiedniej formy) podnoszony jest przez wspólnika, który jest uprawniony do reprezentacji spółki, może on złożyć takie oświadczenie woli w jej imieniu, nawet gdy pozwanym jest tylko on osobiście.

Natomiast gdy wspólnik został pozbawiony prawa do reprezentacji i odmawia zaspokojenia wierzyciela, powództwo powinno zostać oddalone. Wyrok nie korzysta wówczas z powagi rzeczy osądzonej wobec spółki, ale jedynie w stosunku do tego wspólnika. Wierzyciel będzie mógł zatem wystąpić z pozwem przeciwko spółce.

[srodtytul]Termin na złożenie oświadczenia [/srodtytul]

Wierzyciel może wyznaczyć spółce dwutygodniowy termin na złożenie oświadczenia woli (tj. uznania przez nią roszczenia klienta bądź odmowy jego spełnienia). W sytuacji gdy zakreślony czas upłynął bezskutecznie, wspólnik lub wierzyciel może wykonać przysługujące mu uprawnienie. Termin ten należy liczyć od chwili dojścia do wspólnika wezwania do złożenia oświadczenia woli.

Natomiast w świetle art. 112 k.c. kończy się on z upływem dnia, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu.

[ramka][b]Przykład 3 [/b]

Pan Robert, pozwany wspólnik X sp.j. uprawniony do jej samodzielnej reprezentacji, 30 listopada 2010 r. otrzymał od wierzyciela spółki oświadczenie o potrąceniu należności przysługującej mu od X sp.j. z jego długiem wobec spółki.

Pan Robert ma zatem czas na ustosunkowanie się w imieniu X sp.j. do tego oświadczenia o potrąceniu do 14 grudnia 2010 r. włącznie.[/ramka]

[ramka][b]Sądy o roszczeniach[/b]

- Przedawnienie roszczenia głównego odnosi skutek wobec wspólników spółki jawnej. Wytoczenie powództwa przeciwko wspólnikom spółki jawnej nie przerywa biegu przedawnienia wobec spółki [b](wyrok Sądu Najwyższego z 09 lipca 2008 r., V CSK 72/08).[/b]

- Pozwany z tytułu odpowiedzialności za zobowiązania spółki jawnej dłużnik nie może przedstawić zarzutu, który przysługiwałby spółce, w momencie, w którym spółka ta w dacie wniesienia pozwu już nie istnieje [b](wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2007 r., I CSK 263/07).[/b]

- Odpowiedzialność subsydiarna wspólników spółki jawnej za zobowiązania spółki trwa tak długo, jak długo istnieje zobowiązanie spółki. Będąc pozwanymi przez wierzycieli spółki mogą wprawdzie bronić się zarzutem przedawnienia roszczenia z tytułu zawartej przez spółkę umowy sprzedaży, ale tylko wówczas, gdy przysługuje on spółce (art. 35 k.s.h.).

Wspólnik, który przystąpił do spółki jawnej, odpowiada solidarnie z pozostałymi wspólnikami i ze spółką za zobowiązania spółki jawnej powstałe w okresie funkcjonowania spółki cywilnej i przejęte przez nią na mocy art. 553 § 1 k.s.h. (obecnie art. 26 § 4 k.s.h.) i za powstałe w okresie, gdy był wspólnikiem spółki jawnej [b](wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 12 września 2006 r., I Aca 340/06).[/b][/ramka]

[i][b]Podstawa prawna:[/b]

- art. 31 § 1 – 2 i art. 34 – 35 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]kodeksu spółek handlowych DzU z 2000 r. nr 94, poz. 1037 ze zm[/link]

- art. 111 § 2 – art. 112 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego DzU z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.[/link][/i]

[i]Autorka jest adwokatem prowadzącym własną kancelarię w Płocku[/i]