Zasada ta ma zastosowanie na mocy art. 451 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link], gdy dana osoba ma wobec innej co najmniej dwa długi tego samego rodzaju, ale oparte na różnych tytułach, a spełnione świadczenie nie wystarcza na całkowite zaspokojenie wierzyciela.
W takiej sytuacji – gdy brak umowy – decyduje wola dłużnika, któremu wierzyciel nie może się sprzeciwić, bo popadnie w zwłokę.
[ramka][b]Przykład[/b]
Jan K. musi zapłacić Stefanowi B. wynagrodzenie za usługę, jaką jego firma dla niego wykonała, a dodatkowo za towary, jakie firma Stefana B. sprzedała przedsiębiorstwu Jana K.
W takiej sytuacji, jeśli przedsiębiorcy nie spisali umowy, w której określony został sposób zarachowania zapłaty, to Jan K., płacąc, będzie mógł wskazać, czy reguluje należność z umowy sprzedaży, czy tez płaci za wykonaną usługę.
Dłużnik może podjąć decyzję, za co płaci, aż do momentu przyjęcia pokwitowania.[/ramka]
[ramka][b]Przykład[/b]
Jan K. ma zapłacić Stefanowi B. 2000 zł za usługę i 3000 zł za sprzedane towary. Płaci 3000 zł. Stefan B. może przypuszczać, że płaci za towar. Jednak Jan K. mógł zapłacić za usługę i częściowo za towar (2 tys. + 1 tys.).[/ramka]
Jeśli dłużnik nie skorzysta z przysługującego mu uprawnienia, wierzyciel ma możliwość swobodnego podjęcia decyzji o sposobie zaliczenia. Koniecznie jednak w formie pokwitowania. Powinno z niego wynikać, na poczet którego długu została zaliczona zapłata.
Jeśli żadna ze stron nie skorzysta ze wspomnianych uprawnień (a więc nie zdecydowała się na poczet którego długu zaliczyć zapłatę) zastosowanie znajdzie § 3 art. 451 k.c. Zgodnie z nim w braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych – na poczet najdawniej wymagalnego.
[b]Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 2002 r. (I CKN 133/00)[/b] orzekł, że jeżeli żadna ze stron nie skorzystała z uprawnień określonych w art. 451 § 1 i 2 kodeksu cywilnego oraz nie złożyła wskazanych w nim oświadczeń, to w okolicznościach jednakowych zaliczenie następuje stosunkowo na poczet wszystkich długów.
