W myśl art. 723 k.c., jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik powinien zwrócić ją w ciągu sześciu tygodni po jej wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. Przepis ten nie uzależnia skuteczności wypowiedzenia umowy od określonej formy oświadczenia wypowiadającego.

Czy oznacza to, że forma wypowiedzenia jest dowolna i w każdym wypadku można złożyć je np. w formie wiadomości e-mail? Sprawdźmy, co mówią przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link].

[srodtytul]Na papierze i elektronicznie[/srodtytul]

Umowa pożyczki, której wartość przekracza 500 złotych, powinna być stwierdzona pismem. Wynika tak z art. 720 § 2 k.c. Stosując ten przepis w związku z art. 77 § 2 k.c. stanowiącym, że „jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej (…), jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem”, dochodzimy do wniosku, iż wypowiedzenie takiej umowy co do zasady powinno zostać złożone w formie pisemnej.

Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej – zgodnie z art. 78 § 1 k.c. – wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść [b]oświadczenia woli. Paragraf drugi wspomnianego przepisu dodaje jednak, że oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej[/b].

Pojęcie podpisu elektronicznego zostało określone w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=6E81203BA70940C90FBAB0B1F89790A0?id=163185]ustawie z 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym[/link] jako niepowtarzalne i przyporządkowane osobie fizycznej dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone lub z którymi są logicznie powiązane, służą do identyfikacji osoby składającej ten podpis.

Aby podpis był uznany za bezpieczny, musi spełniać łącznie wskazane w ustawie warunki. Również kwalifikowany certyfikat musi spełniać szczególne wymagania określone w ustawie.

W każdym więc wypadku, gdy umowę pożyczki zawarto w formie pisemnej, jej wypowiedzenie za pomocą oświadczenia woli wyrażonego w postaci elektronicznej opatrzonego bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu należy uznać za ważne, skuteczne i wywołujące skutki prawne.

[srodtytul]Kwota pożyczki...[/srodtytul]

Z kodeksu cywilnego wynika, że umowę pożyczki opiewającą na kwotę mniejszą niż 500 złotych można wypowiedzieć, składając odpowiednie [b]oświadczenie woli w dowolny sposób. Zgodnie z art. 60 k.c. oświadczeniem woli jest każde zachowanie się osoby dokonującej czynności prawnej (wywołującej określone skutki prawne) ujawniające wolę tej osoby w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej[/b].

Oświadczenie woli wyrażone w takiej postaci złożone jest innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła się zapoznać z jego treścią.

Gdy pożyczkobiorca odbierze wiadomość e-mail zawierającą wypowiedzenie, można uznać, że jeżeli pożyczka opiewała na kwotę mniejszą niż 500 złotych, wypowiedzenie jej za pomocą korespondencji elektronicznej było ważne i skuteczne.

Co w takim razie w wypadku, gdy pożyczki udzielono w kwocie wyższej niż 500 złotych, a wypowiedzenie zostało złożone w postaci elektronicznej nieopatrzonej bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu? Czy w takim razie wypowiedzenie należy uznać za nieskuteczne?

[srodtytul]...nie ma znaczenia[/srodtytul]

Opowiadając na to pytanie, raz jeszcze trzeba wrócić do treści art. 77 § 2 k.c. mówiącego, że wypowiedzenie umowy zawartej w formie pisemnej powinno zostać stwierdzone pismem. Zawarty w nim wymóg złożenia wypowiedzenia stwierdzonego pismem nie jest obarczony żadnym rygorem, tj. [b]przepis nie mówi, jakie konsekwencje grożą stronie, która złoży wypowiedzenie bez dochowania zastrzeżonej w przepisie formy oświadczenia woli. [/b]

Zgodnie natomiast z art. 73 § 1 k.c., jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności.

Wynika więc z tego, że złożenie wypowiedzenia umowy pożyczki, której wartość przekracza 500 złotych, bez dochowania zastrzeżonej w art. 720 § 2 k.c. formy pisemnej, nie będzie powodowało nieważności wypowiedzenia.

[ramka][b]Dowód ze świadków czasem jest dopuszczalny[/b]

Zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności powoduje, że w razie niezłożenia wypowiedzenia w omawianej formie przez pożyczkodawcę w przypadku sporu sądowego nie jest dopuszczalny dowód z przesłuchania świadków ani stron na okoliczność dokonania czynności.

Ograniczenie to nie ma jednak zastosowania zgodnie z art. 74 § 3 k.c. do czynności prawnych w stosunkach miedzy przedsiębiorcami. A zatem wypowiedzenie zawartej na piśmie umowy pożyczki złożone poprzez oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej nieopatrzonej bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu będzie wypowiedzeniem ważnym i skutecznym.

Warunkiem uznania jego ważności i skuteczności jest wprowadzenie go do środka komunikacji elektronicznej w sposób, który umożliwia drugiej stronie zapoznanie się z jego treścią.

Ponadto jeśli wypowiedzenie takie zostało złożone w stosunkach między przedsiębiorcami, składający oświadczenie w ewentualnym postępowaniu sądowym będzie mógł wykazywać złożenie wypowiedzenia również przy pomocy dowodu ze świadków oraz dowodu z przesłuchania stron.[/ramka]

[i]Autor jest aplikantem radcowskim w Kancelarii Prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy z siedzibą w Poznaniu[/i]