Niezłożenie w terminie apelacji, zażalenia, sprzeciwu od nakazu zapłaty itp. będzie w praktyce oznaczało, że godzimy się z decyzją sądu. Orzeczenie stanie się prawomocne. Takie zaś można podważyć lub uniknąć jego negatywnych skutków tylko w wyjątkowych sytuacjach.

[srodtytul]Gdy kwestionować nie można[/srodtytul]

Orzeczenie sądu staje się prawomocne, gdy nie przysługuje od niego żaden środek zaskarżenia. Tak będzie, gdy:

- odwołać się od niego w żaden sposób nie można,

- sąd II instancji oddalił środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia wniesiony od orzeczenia wydanego w I instancji,

- w terminie przewidzianym w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeksie postępowania cywilnego[/link] żadna ze stron lub wnioskodawca albo uczestnik postępowania (w postępowaniu nieprocesowym) nie wniósł odpowiedniego środka odwoławczego albo innego środka zaskarżenia.

Orzeczenia sądowe są różne i różne są sposoby ich kwestionowania. Tu skoncentrujemy się na orzeczeniach rozstrzygających meritum sprawy wydawanych w procesie oraz na mających takie samo znaczenie postanowieniach wydawanych w postępowaniu nieprocesowym.

[srodtytul]Od wyroków – apelacja[/srodtytul]

Apelacja przysługuje od wyroku sądu I instancji wydanego w procesie, w tym w postępowaniu w sprawach gospodarczych, w którym rozpoznawane są spory między przedsiębiorcami. Apelacją kwestionujemy również postanowienia wydane w postępowaniu nieprocesowym orzekające co do istoty sprawy (np. w kwestii zasiedzenia, zniesienia współwłasności, działu spadku, spraw rodzinnych).

Niezadowoleni z takich werdyktów z reguły korzystają z prawa do doręczenia werdyktu z uzasadnieniem. Na zażądanie uzasadnienia mamy tydzień, licząc od ogłoszenia sentencji wyroku. Jeśli nie byliśmy obecni na rozprawie i nie mamy fachowego pełnomocnika (adwokata, radcy prawnego), termin ten liczy się od doręczenia wyroku przez sąd wraz z pouczeniem o sposobie i terminie wniesienia apelacji.

Na wniesienie apelacji kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.) daje nam dwa tygodnie, licząc od dnia od doręczenia wyroku lub postanowienia z uzasadnieniem. W razie niezłożenia na czas wniosku o uzasadnienie mamy na wniesienie apelacji dwa tygodnie, a bieg tego terminu wyznacza dzień, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia.

[srodtytul]Od wyroku zaocznego – tydzień na sprzeciw [/srodtytul]

Jeśli pozwany nie stawił się na posiedzenie sądu albo, będąc na nim obecny, nie bierze udziału w sprawie, tj. zachowuje się biernie, nie próbuje bronić swych racji, sąd wydaje wyrok zaoczny. Taki wyrok może zapaść także w postępowaniu gospodarczym. Wydając go, sąd przyjmuje za prawdziwe twierdzenia powoda, chyba że budzą one poważne wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Już choćby z tych powodów wyrok zaoczny jest z reguły dla pozwanego niekorzystny. Od wyroku tego powodowi przysługuje apelacja (art. 342 k.p.c.). Wiążą wskazane wyżej terminy co do żądania uzasadniania i wniesienia apelacji.

Natomiast pozwany może podważyć wyrok zaoczny, wnosząc od niego sprzeciw. Ma na to tylko tydzień, licząc od dnia doręczenia mu wyroku (art. 344 § 1 k.p.c.). Wyrok musi być doręczony obu stronom i to z pouczeniem o przysługujących środkach zaskarżenia.

W sprzeciwie trzeba wskazać zarzuty wobec żądań powoda oraz fakty i dowody na ich udowodnienie. Sprzeciw niespełniający tych wymagań i nieuzupełniony mimo wezwania, a także złożony po terminie, sąd odrzuca bez merytorycznego rozpatrzenia. Jeśli sprzeciw został złożony prawidłowo, sąd wyznaczy rozprawę w celu jego merytorycznego rozpatrzenia.

Co ważne, wyrok zaoczny uwzględniający powództwo jest zawsze natychmiast wykonalny (art. 333 § 1 pkt 4 k.p.c.). Powód po uzyskaniu klauzuli wykonalności może, nie czekając na ostateczny wynik, wszcząć egzekucję komorniczą. Złożenie sprzeciwu przez pozwanego tego nie zmienia. Sąd musi jednak zawiesić rygor natychmiastowej wykonalności na wniosek pozwanego, m.in. gdy ten uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo na rozprawie nie było niezawinione.

[srodtytul]Od nakazu zapłaty – dwa tygodnie na zarzuty [/srodtytul]

Sprawa jest rozpatrywana w odrębnym postępowaniu, zwanym nakazowym, gdy żądanie powoda jest udowodnione m.in.: dokumentem urzędowym; rachunkiem zaakceptowanym przez pozwanego dłużnika; wezwaniem dłużnika do zapłaty i jego pisemnym oświadczeniem o uznaniu długu; gdy wynika z weksla, czeku (art. 485 k.p.c.). Powód musi w pozwie zgłosić wniosek o rozstrzygnięcie sprawy w takim trybie nakazowym.

Co ważne, żądanie powoda sąd rozpatruje wówczas na posiedzeniu niejawnym, a więc bez zapoznania się z kontrargumentami pozwanego. Pozwu wcześniej mu się nie doręcza. Pozwany dowiaduje się o sprawie z chwilą doręczenia mu nakazu zapłaty. Do nakazu dołączony jest pozew.

Jeśli nie ma podstaw do wydania nakazu zapłaty, bo np. powód nie dołączył stosownych dokumentów, sprawa rozpatrywana jest w zwykłym trybie, chyba że może być rozpatrzona na posiedzeniu niejawnym, bo np. kwalifikuje się do postępowania upominawczego (o którym dalej).

Po otrzymaniu nakazu zapłaty pozwany musi w ciągu dwóch tygodni od dnia jego doręczenia albo zapłacić zasądzoną należność (wraz z kosztami), albo wnieść zarzuty od nakazu zapłaty. Jeśli zarzuty zostaną wniesione prawidłowo, sprawa zostanie rozpatrzona w zwykłym trybie.

Wprawdzie nakaz ten nie jest natychmiast wykonalny, ale stanowi dla powoda tytuł zabezpieczenia wykonalny bez potrzeby uzyskiwania sądowej klauzuli wykonalności. Powód może więc udać się z nim bezpośrednio do komornika, by ten tytułem zabezpieczenia np. zajął rachunek bankowy pozwanego, lub ustanowić hipotekę przymusową na nieruchomości pozwanego.

W sposób szczególny traktowane są nakazy zapłaty wydane na podstawie weksla, warrantu, rewersu i czeku. Te stają się natychmiast wykonalne po upływie dwutygodniowego terminu do zapłaty. Jednakże sąd na wniosek pozwanego może wstrzymać wykonanie takiego nakazu.

Skuteczne wniesienie sprzeciwu „nie unicestwia” – nakazu. Nakaz zaś, przeciwko któremu nie wniesiono skutecznie zarzutów w całości lub części, ma takie znaczne jak prawomocny wyrok wydany w zwykłym trybie (art. 494 § 2 k.p.c.).

[srodtytul]W upominawczym jak w nakazowym [/srodtytul]

Sprawy, także gospodarcze, toczą się co do zasady w postępowania upominawczym, gdy powód dochodzi roszczenia pieniężnego. Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeśli uzna je za zasadne. Nie może go wydać, gdy roszczenie jest oczywiście bezzasadne, przytoczone okoliczności są wątpliwe, nie jest znane miejsce pobytu pozwanego, nie można mu wręczyć w kraju nakazu zapłaty albo zapłata zależy od spełniana świadczenia wzajemnego.

W razie braku podstaw do jego wydania sprawa jest rozpatrywana w zwykłym trybie, na rozprawie, chyba że sąd chce wydać orzeczenie formalne, np. odrzucić pozew.

Również te sprawy sąd rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym, a więc bez udziału stron. Podobnie jak w przypadku nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym pozwany o sprawie dowiaduje się z chwilą doręczenia nakazu. Wtedy dopiero ma możność zapoznania się z pozwem.

Nakaz zawiera wezwanie do zapłaty zasądzonej należności z kosztami albo wniesienia sprzeciwu do sądu i pouczenie o skutkach jego niewniesienia (art. 501 k.p.c.). Pozwany ma na to dwa tygodnie, licząc od doręczenia nakazu.

Inaczej niż sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, wydany w postępowaniu upominawczym nakaz traci moc po prawidłowym wniesieniu sprzeciwu.

Za tydzień o zaskarżaniu postanowień niezawierających rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, formalnych: sądu i przewodniczącego wydziału.

[ramka][b]Różne rodzaje orzeczeń[/b]

Orzeczenia sądowe podzielić można na:

- wyroki;

- wyroki zaoczne;

- równorzędne z wyrokami nakazy zapłaty wydane w postępowaniu nakazowym i postępowaniu upominawczym;

- postanowienia i zarządzenia przewodniczącego (wydziału sądu):

– wydane w postępowaniu nieprocesowym orzekające do istoty sprawy (np. w kwestii zasiedzenia, zniesienia współwłasności, działu spadku),

– wydane w postępowaniu egzekucyjnym,

– wydane w postępowaniu zabezpieczającym;

- postanowienia sądu nierozstrzygające istoty sprawy (np. o umorzeniu postępowania);

- zarządzenia przewodniczącego, np. o zwrocie pozwu lub innego pisma procesowego z powodu braków formalnych. [/ramka]