Opieszałość i niezdecydowanie wierzyciela będącego przedsiębiorcą może w razie sporu skutkować tym, że dłużnik wygra z nim niejako walkowerem. Roszczenia przedawnionego nie można bowiem dochodzić przed sądem przymusowo.

Tylko zupełnie wyjątkowo, gdy opóźnienie we wniesieniu sprawy do sądu zostało spowodowane nieuczciwymi machinacjami przeciwnika, zwłaszcza obliczonymi na doprowadzenie do przedawnienia, sąd może go nie uwzględnić [b](por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 2009 r., IV CSK 492/08)[/b].

[srodtytul]Najczęściej trzy lata[/srodtytul]

Reguła ustalona w art. 118 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] jest taka:[b] roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się co do zasady po trzech latach, podczas gdy inne zasadniczo po upływie dziesięciu lat[/b].

Po trzech latach przedawniają się roszczenia okresowe, do których zalicza się m.in. roszczenie o zapłatę czynszu za najem, a także odsetki za zwłokę, z tym że jeśli termin przedawnienia roszczenia głównego jest krótszy, wraz z jego upływem przedawniają się też odsetki [b](por. uchwała SN z 26 stycznia 2005 r., III CZP 42/04)[/b].

Od wskazanych podstawowych terminów jest sporo odstępstw. Przede wszystkim krótszy niż trzy lata jest okres przedawnienia szeregu roszczeń z umów zawieranych w związku z prowadzeniem firmy. Ich lista jest długa. Z upływem dwu lat przedawniają się m.in. roszczenia:

- z tytułu sprzedaży dokonywanej w ramach działalności firmy przedsiębiorcy,

- rzemieślników z takiego tytułu,

- prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych (art. 554 k.c.),

- z umowy dostawy (art. 612 w związku z art. 554 k.c.),

- o wynagrodzenie i zwrot wydatków przysługujące zleceniobiorcy, wykonującemu swe usługi w ramach działalności gospodarczej,

- z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki przysługujące osobom trudniących się zawodowo takimi czynnościami lub utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone (art. 751 k.c.),

- przedsiębiorstw hotelowych z tytułu należności za dostarczone mieszkanie, utrzymanie i usługi oraz wydatków poniesionych na rzecz osób korzystających z ich usług (art. 851 k.c.),

- przedsiębiorstw gastronomicznych (art. 851 k.c.),

- wynikające ze stosunku rachunku bankowego i rachunków w SKOK, z tym że nie dotyczy to roszczeń o zwrot wkładów oszczędnościowych (art. 731 k.c.),

- wzajemne producenta i kontraktującego, z tym że termin przedawnienia liczy się od dnia dostarczenia towaru przez producenta, a gdy nie został dostarczony – od dnia, w którym miał być dostarczony (art. 624 k.c.),

- wynikające z umowy o dzieło, z tym że termin przedawnienia liczy się od dnia oddania dzieła, a gdy nie zostało ono oddane – od dnia, w którym zgodnie z umową miało być oddane (art. 646 k.c.).

[srodtytul]Rok, a nawet pół[/srodtytul]

Czasem przepisy są jeszcze surowsze dla wierzycieli. Z upływem jednego roku przedawniają się roszczenia:

- wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody polegającej na uszkodzeniu lub pogorszeniu przedmiotu najmu oraz roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów i nadpłaconego czynszu (art. 677 k.c.),

- analogiczne do wskazanych roszczeń najemcy i wynajmującego roszczenia użyczającego i korzystającego z użyczenia (art. 719 k.c.),

- z umów przewozu osób, licząc od dnia wykonania przewozu, a gdy nie został wykonany

– do dnia, w którym miał być wykonany( art. 778 k.c.),

- z umów przewozu rzeczy – licząc od dostarczenia przesyłki, a w razie jej utraty lub dostarczenia z opóźnieniem

– od dnia, w którym powinna być dostarczona (792 k.c.),

- z umowy spedycji (art. 803 k.c.),

- z umowy składu (art. 859[sup]9[/sup] [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=FEBF877810A694D887EFA3AF1E7616A4?n=1&id=133093&wid=296180]kodeksu postępowania cywilnego[/link]).

Tylko sześć miesięcy wynosi termin przedawnienia roszczeń:

- przewoźnika przeciw innym przewoźnikom, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki, z tym że termin ten liczy się od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę (korzystającego z jego usług), albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powództwo (art. 793 k.c.),

- spedytora przeciw następnemu przewoźnikowi i dalszym spedytorom, licząc od dnia, w którym spedytor naprawił szkodę, albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powództwo (art. 804 k.c.).

[srodtytul]Jak liczyć termin[/srodtytul]

Jeśli przepisy nie wskazują konkretnego momentu, od którego liczy się termin przedawnienia, obowiązuje generalna zasada, że jego bieg rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Najczęściej tym dniem będzie termin płatności. Jeśli jednak wymagalność zależy od dokonania jakiejś czynności przez uprawnionego, to termin ten rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdy uprawniony podjął czynność w najwcześniejszym możliwym terminie (art. 120 k.c.).

Taką czynnością może być wezwanie dłużnika do spełnienia świadczenia, jeśli termin realizacji umowy nie został określony, czy wystawienie wymaganych umową dokumentów rozliczeniowych.

[srodtytul]Warto działać[/srodtytul]

Można zapobiec przedawnieniu, wykazując pewne minimum dbałości o swe interesy. Taki skutek ma podjęcie każdej czynności przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętej bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Mówiąc konkretnie, [b]bieg przedawnienia przerywa wniesienie pozwu lub wniosku do sądu cywilnego[/b], wniosku o rozpoznanie sprawy przez sąd polubowny, wniosku o zabezpieczenie powództwa (zgłoszonego osobno, a nie w pozwie), wszczęcie postępowania egzekucyjnego, zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, a także zgłoszenie w sprawie sądowej zarzutu potrącenia z roszczeniem dochodzonym pozwem przez przeciwnika.

[b]Sąd Najwyższy w uchwale 19 października 2007 r. (III CZP 58/07)[/b] wyjaśnił, że taki zarzut przerywa bieg przedawnienia tylko do wysokości kwoty zgłoszonej do potrącenia. Co ważne, taki skutek wywołuje zgłoszony w sądzie cywilnym wniosek o zawezwanie dłużnika do próby ugodowej, który otwiera tzw. postępowanie pojednawcze. Bez względu na wysokość dochodzonej kwoty opłata sądowa od takiego wniosku wynosi tylko 40 zł.

[b]Bieg przedawnienia przerywa również uznanie roszczenia przez dłużnika (uznanie długu), oraz wszczęcie mediacji.[/b]

Po każdym przerwaniu przedawnienie zaczyna biec na nowo. Jeśli jednak przerwanie było skutkiem wszczęcia postępowania przed sądem, także polubownym, mediacji lub postępowania egzekucyjnego, biegnie ono na nowo dopiero po ukończeniu tych postępowań.

[ramka][b]Po wyroku – dodatkowo dziesięć lat[/b]

W szczególnej sytuacji są przedsiębiorcy, których roszczenie zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądowym, prawomocnym orzeczeniem sądu, orzeczeniem sądu polubownego, ugodą zawartą przez sądem lub sądem polubownym albo zatwierdzoną przez sąd ugodą zawartą przed mediatorem.

Roszczenia te bowiem przedawniają się z upływem dziesięciu lat, choćby termin ich przedawnienia był krótszy (art. 125 k.c.). Wyjątek dotyczy świadczeń okresowych i roszczeń o świadczenia okresowe przyszłe.[/ramka]