Jeżeli przedsiębiorstwo państwowe prowadzi działalność ze stratą, organ założycielski w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych może wszcząć postępowanie naprawcze, ustanawiając nad nim zarząd komisaryczny. Tak wynika z art. 65 ust. 1 i 1a [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=478EB85FB01C32B9CDCCD599F78F7DBF?id=166429]ustawy o przedsiębiorstwach państwowych.[/link]
Organ założycielski wyznacza wówczas osobę sprawującą zarząd komisaryczny.
[srodtytul]Na rzecz i w imieniu zakładu[/srodtytul]
Wyznaczenie zarządcy komisarycznego oznacza powierzenie tej osobie kompetencji do podejmowania działań na rzecz i w imieniu przedsiębiorstwa państwowego. Zarząd komisaryczny ustanawiany jest na czas oznaczony oraz podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.
[b]Osoba mająca sprawować funkcję zarządcy może być zatrudniona zarówno na podstawie stosunku pracy, jak i innych stosunków cywilnoprawnych (np. na podstawie umowy-zlecenia).[/b] Żaden bowiem przepis ustawy o przedsiębiorstwach państwowych nie wskazuje wprost, na podstawie jakiego stosunku prawnego wykonywane są czynności zarządcy komisarycznego.
Na możliwość zatrudnienia zarządcy komisarycznego na podstawie stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej wskazywał także Sąd Najwyższy w wyroku z 6 czerwca 2000 r. ([b]I PKN 698/99[/b]), stwierdzając, że zależnie od woli stron zarządca komisaryczny może wykonywać swoje czynności także na podstawie umowy cywilnoprawnej lub umownego stosunku pracy.
Daje to stronom znaczną swobodę w kształtowaniu stosunku prawnego, na podstawie którego zarządca komisaryczny ma wykonywać swoje obowiązki. Przy czym nawiązanie stosunku pracy możne nastąpić także przez czynności dorozumiane ([b]tak Sąd Najwyższy w wyroku z 12 grudnia 2001 r., I PKN 735/00[/b]).
[srodtytul]W razie sporu[/srodtytul]
W praktyce wątpliwości budziła kwestia, przeciwko komu zarządca może występować z roszczeniami związanymi z jego zatrudnieniem (np. z żądaniem zapłaty odprawy lub ekwiwalentu za urlop).
Rozstrzygając to, Sąd Najwyższy w wyroku z 2 kwietnia 1998 r. ([b]I PKN 548/97[/b]) podnosił, iż w sporze o odprawę pieniężną dochodzoną przez zarządcę komisarycznego legitymowane biernie jest przedsiębiorstwo, w którym sprawował on zarząd. Jest tak dlatego, że osoba sprawująca zarząd komisaryczny przejmuje – poza pewnymi wyjątkami – kompetencje organów przedsiębiorstwa i działa w imieniu oraz na rzecz przedsiębiorstwa państwowego. Ponadto zgodnie z art. 70 ustawy koszty związane ze sprawowaniem zarządu komisarycznego obciążają przedsiębiorstwo państwowe.
Prowadzi to do wniosku, iż [b]zarządca komisaryczny jest, co do zasady, pracownikiem przedsiębiorstwa, w którym sprawuje swoją funkcję. Zatem mimo że zarządca komisaryczny jest wyznaczany przez organ założycielski, to jednak, gdy dochodzi do nawiązania stosunku pracy, łączy on zarządcę z przedsiębiorstwem, a nie z organem założycielskim.[/b] Dlatego też to wobec tego przedsiębiorstwa zarządca powinien kierować swoje roszczenia.
Wprawdzie zarządca komisaryczny mógłby być pracownikiem organu założycielskiego, a ściślej mówiąc, jednostki organizacyjnej tego organu, jednak jest to możliwe tylko w razie gdyby doszło do zawarcia stosunku pracy między nim a organem założycielskim działającym we własnym imieniu. Natomiast z reguły organ założycielski działa na rzecz przedsiębiorstwa i w jego imieniu zawiera umowę o pracę z zarządcą komisarycznym.
Oznacza to, że [b]jeśli zarządca komisaryczny nie zawarł stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej z organem założycielskim przedsiębiorstwa, np. z wojewodą, to wskutek wyznaczenia go przez ten organ może dojść do nawiązania stosunku pracy lub stosunku cywilnoprawnego jedynie z przedsiębiorstwem państwowym.[/b]
[srodtytul]Angaż lub powołanie[/srodtytul]
Stosunek pracy nawiązany przez zarządcę z przedsiębiorstwem może mieć postać umownego stosunku pracy lub też stosunku nawiązanego na podstawie powołania.
Wprawdzie art. 66 ust. 1 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych jest przepisem odrębnym w rozumieniu art. 68 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=6BC55CAF9EFD438716EA6AEDF41DEBE2?id=76037]kodeksu pracy[/link], pozwalającym na nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania, jednak nawiązanie stosunku pracy z zarządcą komisarycznym nie zawsze musi nastąpić na podstawie powołania. Zależy to bowiem od woli stron, które mogą także zawrzeć umowę o pracę.
Tak też wypowiadał się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 6 czerwca 2000 r. ([b]I PKN 698/99[/b]).
[srodtytul]Gdy jest już pracownikiem[/srodtytul]
W sytuacji gdy zarządcą komisarycznym została osoba będąca już pracownikiem przedsiębiorstwa i nie budzi wątpliwości, że czynności zarządcy wykonuje na podstawie stosunku pracy, wówczas na skutek wyznaczenia jej na zarządcę dochodzi do przekształcenia treści dotychczasowego stosunku pracy. Przekształcenie to polega tylko na zmianie w zakresie zajmowanego stanowiska oraz ewentualnie wynagrodzenia.
Zatem np. [b]główny księgowy lub kierownik wydziału na skutek wyznaczenia go na zarządcę komisarycznego może nadal pozostawać pracownikiem tego przedsiębiorstwa, z tym że zajmującym inne stanowisko i pobierającym inne niż dotychczas wynagrodzenie.[/b]
Podobnie wypowiadał się [b]Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 26 marca 1998 r. (I PKN 563/97)[/b], stwierdzając, że wyznaczenie pracownika przedsiębiorstwa państwowego na jego zarządcę komisarycznego, przy braku innych postanowień umownych, powoduje przekształcenie treści dotychczasowego stosunku pracy w zakresie stanowiska.
[i]Autor jest sędzią w Sądzie Okręgowym w Kielcach[/i]