Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi została właśnie opublikowana w Dzienniku Ustaw z 2017 r., poz. 67. Przepisy wejdą w życie 12 lipca 2017 roku. Jej głównym celem jest walka ze zjawiskami polegającymi na wysuwaniu znaczących i często niesprawiedliwych żądań przez silniejsze gospodarczo podmioty wobec słabszych partnerów. Przykładowo chodzi o znaczących przetwórców, duże hurtownie i supermarkety, a z drugiej strony o drobnych producentów rolnych, którzy z uwagi na działanie gospodarcze na określonym obszarze, mogą mieć ograniczony krąg potencjalnych odbiorców. Mamy więc do czynienia z monopolem, a przynajmniej mocno ograniczoną konkurencją oraz z dużą liczbą drobnych dostawców, którzy mają mniejszą siłę przebicia.
Ustawa posługuje się do określenia takich sytuacji pojęciem przewagi kontraktowej. Wskazuje, że występuje ona wówczas, gdy istnieje między stronami (dostawcami produktów spożywczych i rolnych i ich odbiorcami) znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym. Jednocześnie słabsza strona nie ma wystarczających możliwości sprzedaży lub kupna produktów rolnych bądź spożywczych od innych przedsiębiorców. Dokładną definicję zawiera art. 7 omawianej ustawy. Zgodnie z nim przewagą kontraktową jest sytuacja nabywcy wobec dostawcy, gdy ten ostatni nie ma wystarczających i faktycznych możliwości zbycia produktów rolnych lub spożywczych gdzie indziej oraz występuje znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym stron transakcji. Wykorzystywanie przewagi kontraktowej jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes.
Wykorzystywanie przewagi kontraktowej w sposób nieuczciwy może w szczególności polegać na:
- nieuzasadnionym rozwiązaniu lub groźbie rozwiązania umowy (np. dotyczącej kontraktacji płodów rolnych),
- przyznaniu wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania, odstąpienia lub wypowiedzenia umowy (np. tylko supermarket ma takie prawo względem rolnika),
- uzależnianiu zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, które nie ma z nią związku, np. obowiązkowy udział dostawcy w kampanii reklamowej lub marketingowej odbiorcy,
- nieuzasadnionym wydłużaniu terminów płatności.
Firma (rolnik, producent rolny, przedsiębiorca zajmujący się obrotem artykułami spożywczymi, itp.), która będzie miała uzasadnione podejrzenie stosowania wobec niej nieuczciwych praktyk, czyli wykorzystywania przewagi gospodarczej, będzie mogła złożyć zawiadomienie do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W zawiadomieniu przedsiębiorca musi wskazać podmiot, któremu zarzuca nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej, opis zdarzenia, informacje świadczące o naruszeniu przepisów ustawy oraz swoje dane osobowe. Dodatkowo powinien dołączyć wszystkie dokumenty, które mogą stanowić dowód w sprawie.
Warunkiem podjęcia interwencji przez urząd jest, aby łączna wartość obrotów między dostawcą a odbiorcą w którymkolwiek z dwóch lat poprzedzających rok wszczęcia postępowania przekroczyła 50 tys. zł oraz obrót nabywcy lub dostawcy, któremu zarzuca się stosowanie nieuczciwej praktyki, w roku poprzedzającym rok wszczęcia postępowania, przekroczył 100 mln zł.
Postępowanie UOKiK wszczynane będzie jedynie w uzasadnionych przypadkach i powinno się zakończyć w ciągu 5 miesięcy. Maksymalna sankcja finansowa za wykorzystywanie przewagi kontraktowej może wynieść 3 proc. obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w roku poprzedzającym rok nałożenia kary. W trybie ustawy dostawca nie będzie mógł poskarżyć się na nabywcę działającego w formie spółdzielni, jeżeli sam jest jej członkiem. Podobnie w przypadku grupy producentów rolnych lub uznanej albo wstępnie uznanej grupy producentów owoców i warzyw.
Z drugiej strony, w myśl art. 4, ochrona przed nieuczciwym wykorzystywaniem przewagi kontraktowej przewidziana w ustawie nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
masz pytanie, wyślij e-mail do autora: m.koltuniak@rp.pl
