Ministerstwo Rozwoju w ramach pakietu: „100 zmian dla firm – Pakiet ułatwień dla przedsiębiorców" przygotowało projekt nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego. Jest on teraz na etapie konsultacji publicznych i chociaż - zanim trafi do Sejmu - musi przejść długą drogę, warto zwrócić na uwagę na proponowane w nim zamiany.

Zdaniem autorów projektu, celem nowelizacji jest wprowadzenie rozwiązań, które z jednej strony przyczynią się do bardziej partnerskiego podejścia administracji do obywateli, a z drugiej – pozwolą usprawnić postępowania administracyjne, dostosować procedury do rodzaju załatwianych spraw oraz ograniczyć dysfunkcje, które przedłużają postępowanie administracyjne. Czy jednak rzeczywiście proponowane rozwiązania przyczynią się do osiągnięcia celów stawianych przez rząd?

Nowością jest wprowadzenie zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść strony, co niewątpliwie służyć ma obywatelom. Problematyczne może okazać się jednak jej stosowanie gdy uczestnikami postępowania będzie więcej osób.

Projekt przewiduje także wprowadzenie do kodeksu postępowania administracyjnego znaną z postępowania cywilnego instytucję mediacji. Dotychczas niewystępująca w postępowaniu administracyjnym mediacja ma w ocenie autorów projektu upowszechnić „partnerskie podejście do administracji." Organ administracji będzie mógł skierować sprawę na drogę mediacji z urzędu lub na wniosek strony. Jeśli mimo udziału mediatora strony nie osiągną porozumienia, organ wyda postanowienie o zakończeniu mediacji i załatwi sprawę.

Co istotne, z założenia mediacja ma być stosowana zarówno między stronami o spornych interesach jak też między organem a stroną. Propozycję tą należy co do zasady ocenić pozytywnie, jako umożliwiającą stronom szybsze rozwiązanie sporu, choć to rozwiązanie niesie ze sobą pewne ryzyko. Może się bowiem okazać, że skonfliktowane strony będą wykorzystywać mediację do przedłużania postępowania. Zgodnie z założeniami projektu czas trwania mediacji nie będzie wliczał się do terminu załatwienia sprawy. Co również istotne, w przypadku skierowania sprawy do mediacji organ odroczy rozpatrzenie sprawy do dwóch miesięcy. W konsekwencji może okazać się, że strony będą wykorzystywać instytucję mediacji jedynie do przedłużana postępowania, zamiast dążyć do szybszego jego zakończenia.

Kolejną nowością jest milczące załatwienie sprawy. Zgodnie z projektem, sprawa będzie mogła zostać załatwiona milcząco, jeżeli ustawa szczególna tak stanowi. Sprawę uznaje się za załatwioną milcząco, jeżeli w terminie miesiąca od dnia doręczenia żądania strony właściwemu organowi administracji publicznej organ ten nie wyda decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie lub nie wniesie sprzeciwu. W takich przypadkach sprawę będzie uznawać się za załatwioną w sposób w całości uwzględniający żądanie strony. Propozycja ta może przyczynić się w znaczący sposób do przyspieszenia postępowania, choć z projektu nie wynika jednoznacznie, jak wyglądać będzie zakończenie sprawy w sposób milczący. W praktyce kwestia ta może okazać się kluczowa dla realizacji głównego celu tej instytucji.

Alternatywnym sposobem rozstrzygania sporów ma być przewidziana w projekcie umowa administracyjna (rozdział 7a kodeksu postępowania administracyjnego). Umowa taka będzie mogła zostać zawarta między organem administracji a stroną postępowania o ile charakter sprawy na to pozwala. Umowa administracyjna ma polegać na wzajemnych ustępstwach co do stanu prawnego lub faktycznego, jeżeli dokonanie tych ustaleń w postepowaniu wyjaśniającym było niemożliwe lub wiązałoby się z nadmiernymi trudnościami lub kosztami. Do propozycji tej należy odnieść się z aprobatą, gdyż w przypadku rzeczywistego korzystania z umowy administracyjnej czas rozwiązywania sporów może ulec znacznemu skróceniu i przyczynić się do osiągnięcia satysfakcjonującego obie strony kompromisu.

Ponadto projekt przyznaje stronie prawo ponaglenia organu, w przypadku jego bezczynności lub przewlekłości postępowania. Instytucja ta ma z założenia wzmacniać poczucie ochrony bezpieczeństwa interesów stron postępowania.

Projekt przewiduje również zmianę brzmienia art. 15 kpa, który obecnie stanowi, że postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Projekt proponuje następujące brzmienie: postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Ta wydawać by się mogło kosmetyczna zmiana została krytycznie oceniona przez Krajową Izbę Radców Prawnych, która w opinii do projektu nowelizacji zwróciła uwagę, że zmiana ta dotyczy wyłączenia lub ograniczenia zasady dwuinstancyjności.

Kierunek proponowanych zmian, zmierzający do przyspieszenia i uproszczenia postępowania administracyjnego z całą pewnością należy ocenić pozytywnie pomimo, że nie wszystko jest w projekcie doprecyzowane i może być niejednoznacznie interpretowane. Niestety w przypadku niektórych propozycji zawartych w projekcie może w praktyce okazać się, że ich stosowanie nie będzie w rzeczywistości sprzyjać realizacji przyspieszeniu postępowania, a wręcz jego przedłużaniu, jak wspomniana mediacja.

Zgodnie z projektem ustawa w nowym brzmieniu ma wejść w życie 1 czerwca 2017 r.