Dotacje unijne dla firm w ramach programów regionalnych na lata 2014–2020

Od 15 września obowiązuje już rozporządzenie ministra infrastruktury i rozwoju regionalnego w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach celu tematycznego 3 w zakresie wzmacniania konkurencyjności mikro-, małych i średnich przedsiębiorców w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014–2020. Zostało ono opublikowane w Dzienniku Ustaw z 14 września 2015 r., poz. 1377.

Jaki jest jego cel i ustanowione w nim zasady udzielania pomocy? Aby je przeanalizować, należy sięgnąć do unijnego rozporządzenia uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym, czyli ogólnego aktu o pomocy publicznej (Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 651/2014). Polski akt bezpośrednio odwołuje się bowiem do zasad tam ustanowionych. Dodatkowo wskazuje także na tzw. cel tematyczny, precyzując, że rozporządzenie odnosi się do tego o numerze 3, czyli nastawionego na wzrost konkurencyjności sektora MSP >patrz ramka.

Na rzecz województw

Zgodnie z § 6 ust. 1 rozporządzenia, każda pomoc przyznawana na mocy jego przepisów powinna mieć na celu wsparcie rozwoju gospodarczego i społecznego województwa objętego regionalnym programem operacyjnym. Z zapisu tego jednoznacznie wynika, że pomoc może zostać przyznana tylko takiemu przedsiębiorcy, którego inwestycja zostanie zlokalizowana w tym województwie, z którego środków jest finansowana.

Rozbudowując firmę, zwiększając jej moce produkcyjne, wprowadzając nowe produkty czy wreszcie zwiększając zatrudnienie, przedsiębiorca ma bowiem wspierać rozwój tego konkretnego regionu. Jak dalej wskazuje ten przepis, wsparcie jest udzielane na tzw. inwestycję początkową. Natomiast wyjątkowo w przypadku dużych przedsiębiorców i tylko wówczas, gdyby ich projekt został zlokalizowany w Warszawie, muszą oni spełnić kryteria tzw. inwestycji początkowej na rzecz nowej działalności gospodarczej.

Inwestycja początkowa

Na podstawie omawianych przepisów przedsiębiorcy będą mogli liczyć na unijno-budżetowe dotacje. Warunkiem ich pozyskania, pomijając wyjątek dużych firm w Warszawie, jest przygotowanie i prawidłowe przeprowadzenie wspomnianej inwestycji początkowej. Definicja tego pojęcia zawarta jest w art. 2 pkt 49 rozporządzenia 651/2014. A zgodnie z nim „inwestycja początkowa" oznacza:

- inwestycję w rzeczowe aktywa trwałe lub wartości niematerialne i prawne związane z założeniem nowego zakładu, zwiększeniem zdolności produkcyjnej istniejącego przedsiębiorstwa, dywersyfikacją produkcji poprzez wprowadzenie produktów uprzednio nieprodukowanych w zakładzie lub zasadniczą zmianą dotyczącą procesu produkcyjnego istniejącego zakładu,

- nabycie aktywów należących do zakładu, który został zamknięty lub zostałby zamknięty, gdyby zakup nie nastąpił, przy czym aktywa nabywane są przez inwestora niezwiązanego ze sprzedawcą i wyklucza się samo nabycie akcji lub udziałów przedsiębiorstwa.

Pomijając drugi specyficzny przypadek przejęcia majątku i działalności upadającej lub zagrożonej firmy, to generalnie chodzi o inwestycje związane z utworzeniem nowego przedsiębiorstwa lub rozbudową istniejącego, przy tym w tym drugim przypadku zmiany muszą być zasadnicze. I prowadzić do widocznego zwiększenia mocy produkcyjnych, wprowadzenia na rynek nowych lub istotnie zmodyfikowanych produktów. W żadnym wypadku na wsparcie, na podstawie opisywanych przepisów, nie może liczyć przedsiębiorca, którego inwestycja prowadziłaby wyłącznie do odtworzenia zdolności produkcyjnych.

Wsparcie tego typu inwestycji jest o tyle istotne, że może pomóc, przynajmniej w pewnym stopniu, w praktycznym wykorzystaniu wyników wielu badań i prac rozwojowych prowadzonych przez przedsiębiorstwa lub jednostki badawczo-naukowe. Znaczna część unijnych środków, jakimi Polska (w tym województwa) dysponuje, zostały bowiem zarezerwowane na prowadzenie badań przemysłowych i prac rozwojowych, czyli tworzenie nowych technologii i produktów. Jednak żeby takie projekty miały sens, potrzebne jest późniejsze zastosowanie ich wyników w praktyce, czyli rozpoczęcie produkcji nowych towarów lub świadczenia nowych usług. I właśnie realizacja inwestycji początkowych może być tu pomocna.

Koszty kwalifikowane

Za wydatki, które podlegają rozliczeniu (koszty kwalifikowane), mogą zostać uznane (art. 14 ust. 4 w zw. z § 7):

- koszty inwestycji w rzeczowe aktywa trwałe oraz wartości niematerialne i prawne,

- szacunkowe koszty płacy wynikające z utworzenia miejsc pracy w następstwie inwestycji początkowej, obliczone za okres dwóch lat,

- odpowiednio połączone koszty wynikające z dwóch powyższych pozycji.

Oznacza to, że samorządy mają prawo dofinansować zakup lub leasing nieruchomości, maszyn, narzędzi, aparatury, linii produkcyjnych, patentów, licencji, know-how i innej nieopatentowanej wiedzy technicznej, a także koszt prac montażowych i budowlanych. Z drugiej strony w przypadku planu zatrudnienia znacznej liczby nowych pracowników przedsiębiorca może przyjąć koszt ich wynagrodzeń jako główny składnik wydatków inwestycyjnych i na tej podstawie wyliczyć wartość przysługującej mu dotacji.

Jeśli chodzi o tzw. intensywność pomocy, czyli wkład funduszy i środków budżetu państwa do całości kosztów kwalifikowanych, to wynika ona z tzw. mapy pomocy regionalnej. Progi wsparcia są zróżnicowane w zależności od wielkości firmy prowadzącej inwestycję oraz miejsca jej realizacji i mogą kształtować się na poziomie od 15 proc. do nawet 70 proc. >patrz ramka.

Efekt zachęty

Rozporządzenie ministra infrastruktury i rozwoju odwołuje się także do tzw. efektu zachęty i wskazuje na zakres informacji, jakie musi zawierać wniosek o dofinansowanie. Zgodnie z tymi przepisami uznaje się, że pomoc wywołuje wspomniany efekt, jeżeli przedsiębiorca złożył pisemny wniosek o przyznanie pomocy przed rozpoczęciem prac nad projektem lub rozpoczęciem działalności. Wniosek o przyznanie pomocy musi zawierać co najmniej następujące informacje:

- nazwę przedsiębiorstwa i informację o jego wielkości,

- opis projektu, w tym daty jego rozpoczęcia i zakończenia,

- lokalizację projektu,

- wykaz kosztów projektu,

- rodzaj pomocy (dotacja, pożyczka, gwarancja, zaliczka zwrotna, zastrzyk kapitałowy lub inne) oraz kwota finansowania publicznego, potrzebnego do realizacji projektu,

- wskazane przez podmiot udzielający pomocy, niezbędne do dokonania oceny aplikacji.

Ponadto wszyscy przedsiębiorcy, zainteresowani sięgnięciem po unijne dotacje, muszą pamiętać o obowiązku zachowania rezultatów inwestycji początkowej (np. utrzymania produkcji nowych wyrobów, zachowania zmienionego systemu produkcji, utrzymania zadeklarowanego stanu zatrudnienia). Zgodnie z art. 14 ust. 5 rozporządzenia 651/2014 (do którego odwołuje się § 6 ust. 4) inwestycja musi być utrzymywana w obszarze otrzymującym pomoc przez co najmniej pięć lat lub, w przypadku MSP, przez co najmniej trzy lata, od daty jej ukończenia. Powyższa zasada nie wyklucza wymiany w tym okresie przestarzałych lub zepsutych instalacji lub sprzętu, pod warunkiem że działalność gospodarcza zostanie utrzymana na danym obszarze przez stosowny minimalny okres.

Intensywność pomocy

Zgodnie z § 3 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej na lata 2014–2020 (DzU z 2014 r., poz. 878) maksymalna intensywność pomocy regionalnej liczona jako stosunek wartości pomocy regionalnej, wyrażonej w ekwiwalencie dotacji brutto, do kosztów kwalifikujących się do objęcia tą pomocą, z zastrzeżeniem § 4 (duże projekty powyżej 50 mln euro) oraz § 5 (ułatwienia dla sektora MSP), wynosi:

- 50 proc. – na obszarach należących do województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, warmińsko-mazurskiego,

- 35 proc. – na obszarach należących do województw: kujawsko-pomorskiego, lubuskiego, łódzkiego, małopolskiego, opolskiego, pomorskiego, świętokrzyskiego, zachodniopomorskiego oraz na obszarach należących do podregionów: ciechanowsko-płockiego, ostrołęcko-siedleckiego, radomskiego i warszawskiego wschodniego,

- 25 proc. – na obszarach należących do województw: dolnośląskiego, wielkopolskiego, śląskiego,

- 20 proc. – na obszarze należącym do podregionu warszawskiego zachodniego,

- 15 proc. – na obszarze należącym do miasta stołecznego Warszawy w okresie od 1 lipca 2014 r. do 31 grudnia 2017 r. i 10 proc. w okresie od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2020 r.

W przypadku mikro i małych firm wymienione poziomy wsparcia mogą zostać podniesione o 20 pkt proc., a w przypadku średniej wielkości firm o 10 pkt proc., pod warunkiem że firmy te nie realizują dużych projektów (powyżej 50 mln euro kosztów kwalifikowanych). Tym samym rozpiętość pomocy może być bardzo duża: od (obecnie) 15 proc. do nawet 70 proc., a od 1 stycznia 2018 r. od 10 proc. do 70 proc.

Cele tematyczne

W celu efektywnego wdrażania środków pomocowych Unia Europejska przygotowała pakiet rozporządzeń, w tym rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1303/2013 ustanawiające wspólne oraz ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (DzUrz UE nr L 347 z 20 grudnia 2013 r.).

Zgodnie z nazwą wprowadza ono ogólne zasady wykorzystywania funduszy unijnych. I m.in. ustanawia cele, które powinny być za pomocą tych środków wspierane. Zgodnie z art. 9, w celu przyczynienia się do unijnej strategii na rzecz inteligentnego, zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, jak również realizacji szczególnych zadań funduszy zgodnie z ich celami określonymi w traktatach, w tym spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, każdy EFSI (fundusz) wspiera następujące cele tematyczne:

1) wzmacnianie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji,

2) zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości TIK,

3) wzmacnianie konkurencyjności MSP, sektora rolnego (w odniesieniu do EFRROW) oraz sektora rybołówstwa i akwakultury (w odniesieniu do EFMR),

4) wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach,

5) promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem,

6) zachowanie i ochronę środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami,

7) promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszej infrastruktury sieciowej,

8) promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników,

9) promowanie włączenia społecznego, walkę z ubóstwem i wszelką dyskryminacją,

10) inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania umiejętności i uczenia się przez całe życie,

11) wzmacnianie zdolności instytucjonalnych instytucji publicznych i zainteresowanych stron oraz sprawności administracji publicznej.

Omówione rozporządzenie dla pomocy w regionach odnosi się do celu nr 3.