„Gwarantowana wygrana, odeślij SMS na numer...", ?„50 tys. złotych jest już prawie Twoje. Odeślij darmowy SMS na nr...". Na pewno większość z nas przynajmniej kilka razy otrzymała tego typu krótkie wiadomości tekstowe. Część także im uległa i dopiero po wysłaniu odpowiedzi dowiadywała się, że właśnie zgodziła się na udział w jakimś konkursie, w którym może i są przewidziane jakieś nagrody, ale żeby je zdobyć, trzeba będzie wysłać jeszcze wiele kolejnych SMS. I, niestety, nie będą już one darmowe.

W przypadku firmy CT Creative Team, której urząd antymonopolowy zarzucił naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, i organizowanego przez nią konkursu Quiz Wiedzowy konsumenci otrzymywali m.in. takie informacje: „I w końcu się udało! Wygrywasz gwarantowaną nagrodę w grze o 100.000zł! Po odbiór odeślij darmowy sms: Kasa na nr xxxx!, Wow! Gratulujemy! www.zzzz.pl" lub „Właściciel numeru proszony o pilne wysłanie za darmo SMSa o treści kasa na nr xxxx. Czeka nagroda gwarantowana w grze o 100.000 zł www.zzzz.pl".

Tym samym w wysyłanych wiadomościach brak było informacji, że odesłanie SMS oznacza zgodę na przystąpienie do konkursu, który polegał na wysyłaniu przez konsumentów dodatkowo płatnych SMS w odpowiedzi na nadsyłane pytania. Ponadto w reklamach brak było informacji o cenie tych SMS oraz organizatorze konkursu. Za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów UOKiK nałożył na firmę karę pieniężną w wysokości przeszło 141 tys. zł. Spółka odwołała się do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który ostatecznie zgodził się z zarzutami urzędu oraz utrzymał nałożoną na firmę karę finansową (wyrok z 23 października 2014 r., XVII AmA 105/13).

Istotne informacje

Właśnie nieprzekazanie potencjalnym klientom istotnych informacji o produkcie oraz oferującym go przedsiębiorstwie było podstawą postawienia firmie zarzutów. Urząd antymonopolowy uznał, że przedsiębiorca dopuścił się stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, ?a tym samym, godząc w interesy konsumentów, dopuścił się ich zbiorowego naruszenia.

W wiadomościach SMS zachęcających do udziału ?w konkursie pominięto istotne informacje o:

- ?nazwie przedsiębiorcy będącego organizatorem konkursu – przez niepodanie nazwy przedsiębiorcy,

- ?istotnych cechach produktu – przez brak informacji, że odesłanie na podany numer wiadomości SMS o wskazanej treści jest równoznaczne z przystąpieniem do SMS-owego konkursu,

- ?cenie za wysłanie wiadomości SMS w ramach uczestnictwa w konkursie – przez podanie informacji o bezpłatnym charakterze zgłoszeniowej wiadomości SMS przy braku informacji o cenie za wysłanie wiadomości SMS w ramach uczestnictwa w konkursie.

Ustawa o praktykach

Stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych jest oczywiście zakazane, o czym wyraźnie mówi art. 3 ustawy ?o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (DzU z 2007 r. nr 171, ?poz. 1206). Z kolei art. 4 precyzuje, że praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się ?w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą ?w błąd, przy czym może to dotyczyć zarówno świadomego, celowego podawania nieprawdziwych informacji, jak i podawania prawdziwych danych, ale w sposób wprowadzający w błąd, albo pomijania istotnych informacji (wprowadzenie w błąd przez zaniechanie). I właśnie z tą ostatnią sytuacją mieliśmy do czynienia w opisywanej sytuacji.

Błędne zaniechanie

Zgodnie z art. 6 przywołanej ustawy praktykę rynkową uznaje się za zaniechanie wprowadzające w błąd, jeżeli pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. ?W razie wątpliwości za takie istotne informacje uważa się te, które przedsiębiorca stosujący praktykę rynkową jest obowiązany podać konsumentom na podstawie odrębnych przepisów.

Takie wprowadzające ?w błąd zaniechanie może, przykładowo, polegać na:

- ?zatajeniu lub nieprzekazaniu w sposób jasny, jednoznaczny lub we właściwym czasie istotnych informacji dotyczących produktu,

- ?nieujawnieniu handlowego celu praktyki, jeżeli nie wynika on jednoznacznie ?z okoliczności i jeżeli powoduje to lub może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

Z kolei w przypadku propozycji nabycia produktu przepisy ustawy dodatkowo wskazują, że za istotne informacje, które przedsiębiorca powinien przekazać konsumentowi, uznaje się w szczególności:

- ?istotne cechy produktu ?w takim zakresie, w jakim jest to właściwe dla danego środka komunikowania się ?z konsumentami i produktu,

- ?imię, nazwisko (nazwę) i adres przedsiębiorcy (siedzibę) oraz przedsiębiorcy, na którego rzecz działa,

- ?cenę uwzględniającą podatki lub, jeżeli charakter produktu nie pozwala na wcześniejsze obliczenie ceny, sposób, w jaki będzie ona obliczana, jak również wszelkie dodatkowe opłaty za transport, dostawę lub usługi pocztowe bądź, w sytuacji, gdy wcześniejsze obliczenie tych opłat nie jest możliwe, informację o możliwości powstania takich dodatkowych kosztów,

- ?uzgodnienia dotyczące sposobu płatności, dostawy lub wykonania produktu oraz procedury rozpatrywania reklamacji,

- ?informacje o istnieniu prawa do odstąpienia od umowy lub rozwiązania umowy, jeżeli prawo takie wynika ?z ustawy lub umowy.

Nie ulega zatem wątpliwości, że wysyłając SMS, który jest w rzeczywistości propozycją skorzystania z pewnej usługi (w świetle przywołanej ustawy usługa także może być traktowana jako produkt), przedsiębiorca powinien podać swoją nazwę, scharakteryzować, choćby skrótowo, co jest istotą propozycji, i podać cenę, jaką będzie musiał uiścić konsument, jeżeli zgodzi się skorzystać z oferty, czyli w opisywanym przypadku przystąpić do konkursu.

Zatajenie tych informacji, nieważne, czy celowe, czy przez niedopatrzenie, stanowi nieuczciwą praktykę rynkową.

Dla poszkodowanych

Konsumenci, którzy uważają, że zostali wprowadzeni w błąd przez jakiegokolwiek organizatora konkursu esemesowego, mogą uzyskać bezpłatną pomoc w Urzędzie Komunikacji Elektronicznej albo u rzeczników konsumentów lub też w Federacji Konsumentów pod numerem infolinii 800 007 707. Dochodzenie roszczeń może również ułatwić ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, która daje konsumentom możliwość wytoczenia powództwa w ich indywidualnych sporach z przedsiębiorcami. W toku takiego postępowania sąd weryfikuje, czy dana praktyka rynkowa przedsiębiorcy jest nieuczciwa. Co istotne, w takim przypadku to przedsiębiorca musi udowodnić przed sądem, że stosowana przez niego praktyka rynkowa nie wprowadza konsumentów w błąd.

Z ustawy o usługach elektronicznych

Zgodnie z art. 6 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym za taką praktykę uznaje się zaniechanie wprowadzające w błąd, jeżeli pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Jak dodaje ten przepis, w razie wątpliwości za takie istotne informacje uważa się te, które przedsiębiorca stosujący daną praktykę jest obowiązany podać klientom na podstawie odrębnych przepisów.

Warto więc zauważyć, że w tym przypadku zastosowanie mogą znaleźć przepisy ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną (DzU z 2013 r., poz. 1422). Między innymi definiuje ona pojęcie informacji handlowej, wskazując w art. 9, że jest to informacja wyraźnie wyodrębniana i oznaczana w taki sposób, aby nie budzić wątpliwości, że jest to informacja handlowa. Ponadto przepis ten wskazuje na pewien minimalny zakres danych, jakie informacja handlowa musi zawierać. I taka zgodnie z nim dane te powinny zawierać:

- ?oznaczenie podmiotu, na którego zlecenie jest ona rozpowszechniana, oraz jego adresy elektroniczne,

- ?wyraźny opis form działalności promocyjnej, w szczególności obniżek cen, nieodpłatnych świadczeń pieniężnych lub rzeczowych i innych korzyści związanych z promowanym towarem, usługą lub wizerunkiem, a także jednoznaczne określenie warunków niezbędnych do skorzystania z tych korzyści, o ile są one składnikiem oferty,

- ?wszelkie informacje, które mogą mieć wpływ na określenie zakresu odpowiedzialności stron, w szczególności ostrzeżenia ?i zastrzeżenia.