Dla części uczniów 1 września to nie tylko powrót do szkoły, ale także czas podjęcia lub kontynuacji pracy. Zatrudnianie takich osób kojarzy się z praktyczną nauką zawodu. Jednak młodociani mogą też pracować przy pracach niezwiązanych z nauką, jeśli są to prace lekkie, po spełnieniu łącznie dwóch warunków:
- ?ukończenia co najmniej gimnazjum i 16 lat,
- ?przedstawienia świadectwa lekarskiego, że praca danego rodzaju nie zagraża zdrowiu nieletniego (dodatkowo obok wyniku wstępnego badania lekarskiego).
Pracodawca zatrudniający młodocianych bierze na siebie dodatkowe obowiązki. Musi przestrzegać szczególnych zasad dotyczących ochrony zdrowia, czasu pracy i urlopów. Nie może zatrudniać nieletnich w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Musi też pilnować, aby ich tydzień pracy był przeciętnie pięciodniowy. Obowiązkiem przełożonego jest też ujęcie ?w regulaminie pracy wykazu prac wzbronionych młodocianym, rodzaju prac i wykazu stanowisk pracy dozwolonych nieletnim zatrudnionym w celu odbywania przygotowania zawodowego lub w innym. Musi też prowadzić ewidencję pracowników młodocianych. Jeżeli zaś w firmie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, konieczne jest prowadzenie rejestru wyników badań i pomiarów takich czynników na stanowiskach pracy, ?z wyodrębnieniem tych zajmowanych przez młodocianych.
Wariant 1. ?Przygotowanie do zawodu
Takie zatrudnienie odbywa się na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego (art. 194 k.p.) albo umowy o przygotowanie zawodowe u pracodawcy będącego rzemieślnikiem (art. 206 § 1 k.p.), a nie w zakresie „zwykłej" umowy ?o pracę. Przygotowanie zawodowe może polegać na nauce zawodu albo na przyuczeniu do wykonywania określonej pracy.
Wyjątkowo można przyjąć do pracy nieletnich niespełniających powyższych warunków. Szczegóły zawiera rozporządzenie MPiPS z 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (DzU nr 214, poz. 1808).
Umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego zawiera się z reguły na czas nieokreślony. Wyjątkowo zgodnie z przepisami rozporządzenia RM z 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 232) – pracodawca zatrudniający w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych niż wynika to z jego potrzeb, może zawrzeć kontrakty na czas określony. Jednak jest to dopuszczalne wyłącznie w przypadku przygotowania zawodowego mającego na celu naukę zawodu, a nie tylko przyuczenia do wykonywania określonej pracy.
Ważne! W żadnym przypadku nie jest dopuszczalne zawarcie z młodocianym umowy na okres próbny.
Do zawierania i rozwiązywania z młodocianymi umów ?o pracę w celu przygotowania zawodowego mają zastosowanie przepisy kodeksu pracy dotyczące umów o pracę na czas nieokreślony ze zmianami przewidzianymi w jego art. 195 i 196. Zmiany te odnoszą się do treści umowy oraz do warunków jej rozwiązywania. I tak angaż w celu przygotowania zawodowego powinien określać:
- ?rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy),
- ?czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego; chodzi tu o czas trwania przygotowania zawodowego, ?a nie samej umowy, która co do zasady zawierana jest na czas nieokreślony,
- ?sposób dokształcania teoretycznego,
- ?wysokość wynagrodzenia, którego minimum określa rozporządzenie RM z 28 maja 1996 r.
O zawarciu umowy pracodawca zawiadamia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego, a w przypadku pracodawcy będącego rzemieślnikiem – również izbę rzemieślniczą właściwą ze względu na siedzibę rzemieślnika.
W czasie trwania angażu szef musi zwalniać młodocianego od pracy na czas potrzebny do udziału w zajęciach szkoleniowych, zarówno w formach szkolnych, jak i pozaszkolnych (art. 198 k.p.). Udział ten oznacza także zdawanie wymaganych egzaminów. W przepisach nie określono przy tym wymiaru zwolnienia czy sposobu jego udzielania.
Decydując się na taki kontrakt, należy pamiętać, że jego wypowiedzenie jest trudniejsze dla firmy niż zwolnienie dorosłego podwładnego. Pracodawca musi bowiem nie tylko stosować przepisy k.p. dotyczące wypowiedzenia umowy, ale jest też ograniczony możliwościami zakończenia współpracy wymienionymi w art. 196 k.p.
Jeżeli nieletni rażąco narusza obowiązki pracownicze, zwolnienie dyscyplinarne jest możliwe na ogólnych zasadach na mocy art. 52 § 1 pkt 1 k.p. Młodociany korzysta więc z większej stabilizacji stosunku pracy niż pracownik pełnoletni zatrudniony na zwykłą umowę o pracę. W razie odwołania się do sądu pracy wystąpienie takiej przyczyny podlega kontroli. Ochrona ta trwa tak długo, jak długo odbywa on przygotowanie zawodowe. Po zakończeniu przygotowania do zawodu, gdy umowa ?o pracę na czas nieokreślony trwa nadal, pracodawca może wypowiedzieć ją pełnoletniemu pracownikowi na ogólnych zasadach.
O wypowiedzeniu umowy dotyczącej nauki zawodu (ale nie przyuczenia do określonej pracy) pracodawca musi zawiadomić przedstawiciela ustawowego młodocianego lub jego opiekuna oraz szkołę – jeżeli nieletni dokształca się w szkole, a także izbę rzemieślniczą – gdy pracodawcą jest rzemieślnik, aby umożliwić młodocianemu kontynuowanie nauki zawodu (§ 4 rozporządzenia RM z 28 maja 1996 r.).
Zalety przyjęcia ?na naukę zawodu
- możliwość wychowania przyszłego dorosłego pracownika
- znacznie niższe minimalne ?wynagrodzenie niż?w przypadku pełnoletniego>?Wady przyjęcia na naukę zawodu
- odstępstwo od umowy na czas nieokreślony możliwe jedynie wyjątkowo
- wypowiedzenie umowy wyłącznie w sytuacjach wskazanych przez kodeks pracy
- limitowany czas pracy i inne regulacje ochronne
Wady przyjęcia na naukę zawodu
- odstępstwo od umowy na czas nieokreślony możliwe jedynie wyjątkowo
- wypowiedzenie umowy wyłącznie w sytuacjach wskazanych przez kodeks pracy
- limitowany czas pracy i inne regulacje ochronne
Wariant 2. ?Powierzenie prac lekkich
Z młodocianym, który spełnia konieczne warunki zatrudnienia, czyli ukończył gimnazjum i ma co najmniej 16 lat, można zawrzeć umowę o pracę przy wykonywaniu lekkich prac ?(art. 200
1
k.p.). Prace te nie mogą powodować zagrożenia dla zdrowia, życia i rozwoju psychofizycznego nieletniego. Wykluczone jest więc np. dźwiganie ciężarów.
Inaczej niż w przypadku przygotowania zawodowego podstawą tego zatrudnienia jest już zwykła umowa o pracę. Dopuszczalne jest więc zawarcie każdego jej rodzaju z wymienionych w art. 25 k.p. Także jej wypowiedzenie odbywa się na zasadach „dorosłych", bez specjalnej ochrony przyjętej dla przygotowania zawodowego.
Przepisy nie zawierają powszechnie obowiązującego wykazu lekkich prac. Ustala go pracodawca w regulaminie pracy ?(art. 104
1
§ 1 pkt 7a k.p.), a jeżeli nie ma obowiązku wydania regulaminu – w osobnym akcie, po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy. Następnie musi go zatwierdzić właściwy inspektor pracy. Wykaz ten nie może zawierać prac wzbronionych młodocianym, określonych w rozporządzeniu RM z 24 sierpnia 2004 r. (DzU nr 200, poz. 2047 ze zm.). Szef musi zapoznać podwładnego z takim wykazem.
Dodatkowo, oprócz ogólnych zasad ochrony zdrowia młodocianych, przewidziano, że jeżeli okaże się, iż dana praca jednak zagraża zdrowiu nieletniego, szef musi ją zmienić albo rozwiązać umowę o pracę (art. 201 § 3 k.p.).
Tak jak ma to miejsce przy przygotowaniu zawodowym, także przy pracach lekkich ograniczono czas pracy młodocianego ze względu na zajęcia szkolne. Tygodniowy wymiar nie może przekraczać 12 godzin, a w dniu zajęć – 2 godzin (art. 200
2
§ 2 i 3 k.p.). W ferie ten czas się wydłuża. Jeżeli młodociany pracuje u kilku pracodawców, powyższe ograniczenia dotyczą jego łącznego zatrudnienia. Z tego względu przed nawiązaniem stosunku pracy szef powinien uzyskać od nieletniego oświadczenie o pozostawaniu lub nie w zatrudnieniu w innej firmie. Niezłożenie tego dokumentu może stanowić powód odmowy zatrudnienia młodocianego.
Zalety przyjęcia ?do prac lekkich
- możliwość powierzenia pracy ?w niewielkim wymiarze czasu pracy przy braku chętnych dorosłych
Wady przyjęcia ?do prac lekkich
- mocno limitowany czas pracy
- przepisy ochronne
