Pracodawca ma obowiązek wprowadzać dzień wolny od pracy wynikający z obowiązywania przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Może to być każdy roboczy dzień. Zazwyczaj wolne przypada w soboty. Dzień ten jest elementem rozkładu czasu pracy.

Z niedawno znowelizowanych przepisów kodeksu pracy wynika, że jeżeli zatrudnieni pracują w powtarzalnych godzinach ?– np. od 8 do 16 od poniedziałku do piątku – rozkład ich czasu pracy można ogłosić na czas nieograniczony (art. 129 § 4 k.p.).

Jeśli zaś godziny pracy się zmieniają (chodzi zarówno o rozpoczęcie pracy, jak i czas jej trwania), pracodawca musi opracować inne dokumenty niż niezmienny rozkład czasu pracy dla całej załogi. Konieczne są wtedy harmonogramy przygotowane w formie pisemnej lub elektronicznej. Dotyczy to pracy zmianowej, w systemie równoważnym czy też w systemie ruchomym wyznaczanym przez pracodawcę. Taki rozkład można układać na okresy krótsze niż okres rozliczeniowy, ale nie krótszy niż miesiąc. ?Pracownicy powinni go otrzymać co najmniej tydzień przed rozpoczęciem pracy na podstawie tego rozkładu (art. 129 § 3 k.p.).

Przy układaniu miesięcznych harmonogramów pracodawca może co miesiąc ustalać dni wolne. Jeżeli okres obowiązywania takiego rozkładu rozpoczyna się np. 1 maja, to pracownik powinien dostać harmonogram najpóźniej 24 kwietnia.

Zdarza się, że rozkład zawiera błędy. Aby zapewnić zgodność z przepisami i uniknąć ewentualnych nadgodzin, konieczna może się okazać jego korekta w późniejszym terminie, podczas obowiązywania rozkładu. Jeśli zatem pracodawca przez pomyłkę nie przewidział w harmonogramie terminu oddania dnia wolnego w związku z tym, że 3 maja przypada w sobotę, która jest u niego dniem wolnym ?z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy, musi skorygować ten plan.

Gdy okres rozliczeniowy jest dłuższy niż miesiąc i trwa np. do końca czerwca, dzień wolny za 3 maja można wyznaczyć nie na ?2 maja, lecz na 20 czerwca, czyli w dniu następnym po Bożym Ciele. Pracodawca powinien podjąć decyzję, który termin jest lepszy ?z punktu widzenia organizacji pracy i kosztów.

Dnia wolnego nie trzeba jednak wyznaczać w każdym tygodniu, bo pięciodniowy tydzień jest przeciętny. Jeśli okres rozliczeniowy obejmuje np. maj i czerwiec, można wyznaczyć dni wolne na 2 maja ?i 20 czerwca, a w sobotę – 10 maja – kazać pracownikom przyjść ?do pracy. W ten sposób zatrudnieni będą mieli dwa przedłużone weekendy i jeden tydzień sześciodniowy.

Przy pracy w powtarzalnych godzinach na podstawie rozkładu ustalonego na czas nieograniczony pracodawca powinien co do zasady poinformować pracowników o wyznaczeniu dnia wolnego zamiast soboty 3 maja przed rozpoczęciem okresu rozliczeniowego, w którym przypada to święto. Dopuszczalna jest jednak późniejsza decyzja na zasadzie korekty rozkładu czasu pracy.

Zasada oddawania dnia wolnego za święto przypadające w sobotę jest potocznym wyjaśnieniem art. 130 § 2 k.p. Przepis ten stanowi, ?że każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o osiem godzin. Zatem obniżenie dotyczy wyłącznie godzin pracy, a nie dni. Jedynie wobec pracowników zatrudnionych na cały etat w podstawowym czasie pracy można mówić o obniżeniu liczby dni do przepracowania w okresie rozliczeniowym. Natomiast podwładnym, którzy pracują po 12, dziesięć czy cztery godziny, od wymiaru czasu pracy w okresie rozliczeniowym należy odjąć osiem godzin, ?a nie jeden dzień.

Wprowadzenie roboczej soboty i niedzieli jest możliwe u każdego pracodawcy po zmianie organizacji pracy. Z art. 15110 k.p. wynika, że praca w niedzielę i święta jest dopuszczalna przy pracy zmianowej oraz w tzw. systemie pracy weekendowej. Nie ma wówczas znaczenia charakter wykonywanych czynności. Zastosowanie zmian nie wymaga podpisywania z podwładnymi aneksów do umów o pracę. Konieczna jest jedynie modyfikacja rozkładu czasu pracy i przekazanie go każdemu pracownikowi z tygodniowym wyprzedzeniem ?(art. 129 § 3 k.p.). Rozkład ten można sporządzić na okres rozliczeniowy albo krótszy, obejmujący co najmniej miesiąc.

System pracy weekendowej można zastosować jedynie na pisemny wniosek pracownika. Podwładny może go złożyć po otrzymaniu od pracodawcy propozycji przejścia na taki system. Następnie należy wprowadzić go na podstawie umowy o pracę ?(art. 150 § 3 k.p.). Konieczna jest więc zmiana angażu w  drodze porozumienia zmieniającego, czyli podpisanie aneksu. Rezygnacja ?z tego systemu i powrót do poprzednich zasad także wymaga zmiany umowy w drodze porozumienia albo wypowiedzenia zmieniającego. Dopuszczalne jest także wskazanie w aneksie dokładnego terminu stosowania systemu pracy weekendowej. Warto przypomnieć, ?że w tym systemie pracownik nie ma prawa do:

- ?rekompensaty za pracę w niedzielę i święto, w postaci dnia wolnego albo dodatku do wynagrodzenia (art. 15111 § 1 k.p.),

- ?niedzieli wolnej od pracy raz na cztery tygodnie (art. 15112 ?zd. drugie k.p.).

System ten można stosować w pracy zmianowej.