Prokuratoria Generalna wytoczyła Agencji 13 podobnych spraw. Ta jest pierwsza, którą rozpatrywał Sąd Najwyższy. Będzie miała znaczenie dla innych, w których niższe instancje wydawały rozbieżne wyroki.
Wykonajcie ustawę
Skarb Państwa, zastępowany przez Prokuratorię Generalną, domagał się zobowiązania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do przeniesienia na Skarb Państwa 5 tys. imiennych akcji w Pomorskim Hurtowym Centrum Rolno-Spożywczym, wycenianych na 5 mln zł. Jako podstawę żądania wskazał art. 49 ust. 2 ustawy o finansach publicznych, który obowiązuje od 1 stycznia 2010 r. i stanowi, że jednostki sektora finansów publicznych nie mogą posiadać ani nabywać udziałów lub akcji w spółkach, a te, które posiadają, minister Skarbu Państwa przejmuje nieodpłatnie.
Gdy jednak wystąpił z takim żądaniem, agencja odmówiła wydania walorów, powołując się na wcześniejszy art. 40 ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Stanowi on, że akcje i udziały objęte przez agencję zbywa ona w pierwszej kolejności producentom rolnym i ich związkom. To nie nastąpiło, może dlatego, że Rada Ministrów miała określić w rozporządzeniu szczegółowy sposób zbycia tych udziałów, jednak tego nie zrobiła. Agencja tłumaczy, że m.in. dlatego nie zbyła udziałów.
Sądy okręgowy i apelacyjny uwzględniły powództwa i nakazały wydanie akcji. Wskazały, że choć agencja formalnie jest odrębną osobą prawną, w sensie ekonomicznym stanowi element własności państwowej i jest zasilana z państwowych środków.
To jak wywłaszczenie
Pełnomocnik agencji mec. Wiktor Rusin przekonywał SN, że nie ma podstawy prawnej, by zmusić agencję do przekazania państwu majątku. Można to traktować jako niekonstytucyjne wywłaszczenie. Kwestionował też uprawnienie sądu cywilnego do rozstrzygania takiego sporu.
– Cóż to byłoby za uprawnienie do żądania przekazania akcji, którego nie można by dochodzić przed sądem – replikował Jarosław Piotra, radca Prokuratorii.
SN (sygnatura akt I CSK 397/13) podzielił to stanowisko.
– Chodzi o uprawnienie majątkowe, a ustawy nie wskazują trybu jego dochodzenia, więc to kompetencja sądu cywilnego – wskazał w uzasadnieniu sędzia SN Józef Frąckowiak. Dodał też, że przejmowanie majątku państwowych osób prawnych przez Skarb Państwa może budzić dyskusje, ale ustawa w ocenie SN jest konstytucyjna. Można dokonywać takich przesunięć. Nie ma też dowodu, że agencja lepiej gospodarowała tymi środkami niż minister skarbu państwa, tym bardziej że koncentracja publicznych środków jest elementem planu związanego z kryzysem.
Choć wydawałoby się, że do takiego sporu jak ten między Skarbem Państwa a ARiMR nie powinno dojść, gdyż ekonomicznie chodzi o przesunięcie majątku w rękach jednego właściciela tj. Skarbu Państwa, to jednak sprawa od strony prawnej nie jest prosta. Przepisy zawierają lukę a spółki - także państwowe - oraz ich zarządy mają obowiązek dbać o swój majątek i swoje zadania statutowe.Wyrok SN jest ostateczny.
