To swoisty rodzaj kary za to, że firmy czy urzędy nie zatrudniają osób z ułomnościami fizycznymi lub psychicznymi. A taki podstawowy wymóg wynika z ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji). Ci więc, którzy tego nie robią, muszą za to płacić. W myśl ustawy o rehabilitacji obowiązek ten zależy od posiadanego stanu zatrudnienia oraz wysokości wskaźnika zaangażowania osób z niepełnosprawnością.

W przeliczeniu na etaty

Co do zasady comiesięczne wpłaty obejmują tylko tych pracodawców, którzy mają co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty i jednocześnie nie osiągają co najmniej 6-proc wskaźnika zatrudnienia niepełnosprawnych. Jeżeli więc firma ma np. 5 pracowników, w ogóle nie musi płacić za to, że nie angażuje niepełnosprawnych. Nie liczy też wskaźnika ich zatrudnienia. Jeżeli jednak ma co najmniej 25 etatów, pojawia się konieczność wyliczenia miesięcznego parametru, aby ustalić, czy sięga on 6-proc., czy nie.

Aby pracodawca prawidłowo określił stan załogi na poczet wpłat na PFRON, stosuje art. 21 ust. 5 ustawy o rehabilitacji. Zgodnie z nim do liczby pracowników nie wlicza niepełnosprawnych przebywających na urlopach bezpłatnych oraz pełnosprawnych zatrudnionych:

Przykład

W grudniu 2013 r. pracodawca A miał 26-etatowe zatrudnienie ?i 7 proc. wskaźnik niepełnosprawnych. Pracodawca B zatrudniał 12 pracowników i ma 6-proc. wskaźnik, natomiast firma C angażowała 40 pracowników i legitymuje się 4-proc. parametrem osób z ułomnością. Biorąc to pod uwagę, tylko pracodawca C musi co miesiąc zasilać PFRON za to, że nie zapewnia wymaganego poziomu zatrudnienia niepełnosprawnych. Spełnia bowiem warunek z art. 21 ust. 1 ustawy o rehabilitacji (przy założeniu, że nie angażuje osób wyłączonych ze stanu załogi na mocy art. 21 ust. 5).

Pracodawca ?niejedno ma imię

Ustawa o rehabilitacji nie definiuje pojęcia „pracodawca". Dlatego w związku z jej art. 66 należy odwołać się do art. 3 k.p.. Zgodnie z nim pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie miała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają pracowników. Z uwagi na tę definicję należy odróżnić pracodawcę będącego podmiotem zatrudniającym pracowników od zakładu jako placówki będącej miejscem świadczenia pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2010 r., II PK 298/09).

Pracodawcami mogą więc być m.in. spółki prawa handlowego (osobowe i kapitałowe), spółki cywilne, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, stowarzyszenia, fundacje, jednostki administracji rządowej i samorządu terytorialnego, przedsiębiorcy prowadzący jednoosobowo działalność gospodarczą, a także podmioty i osoby nieprowadzące działalności gospodarczej (np. osoba fizyczna angażująca pracownika w celach prywatnych jako pomoc domową).

Przymiotem pracodawcy jest zdolność do samodzielnego zatrudniania pracowników na własną rzecz. Dlatego w praktyce pojawiają się problemy związane z wewnętrzną organizacją angażujących (np. odziały spółek handlowych). Odział spółki może być uznany za pracodawcę, jeżeli ma kompetencje do zatrudniania. Warunek ten jest istotny przy prawidłowym ustaleniu stanu personelu u pracodawcy.

Przykład

Centrala spółki w Warszawie zatrudnia 24 osoby, natomiast jej oddział w Koninie w zakresie przyznanej kompetencji angażuje 28 pracowników. Ani centrala, ani odział nie mają 6-proc. wskaźnika osób z niepełnosprawnością. Taka struktura zatrudnienia oznacza, że pracodawcą zobowiązanym do obowiązkowych wpłat na PFRON jest tylko odział spółki w Koninie. Angażuje 25 osób w przeliczeniu na pełne etaty oraz nie wykazuje 6-proc. wskaźnika zatrudnienia niepełnosprawnych. Takiego warunku nie spełnia centrala spółki w Warszawie.

Zgodnie z art. 21 ustawy o rehabilitacji, oprócz pracodawcy mającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, u których wskaźnik niepełnosprawnych nie przekracza 6 proc., zobowiązane do wpłat są:

Autor jest radcą prawnym Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych

Kto zwolniony

Wpłacać nie muszą: