Jak rozliczać fundusze unijne przy likwidacji lub upadłość przedsiębiorstwa

Firma, która otrzymała unijny grant, w umowie o dofinansowanie, zobowiązuje się do realizacji określonego projektu i utrzymania jego rezultatów przez wyznaczony czas. Fundusze europejskie, tj. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego lub Europejski Fundusz Społeczny, z których finansowane są inwestycje i inne projekty przedsiębiorców, rządzą się twardymi prawami.

Pieniądze mogą trafić na konto tylko tej firmy, która w pełny i prawidłowy sposób wywiązuje się ze swoich obowiązków. Te określa umowa o dofinansowanie, jaką przedsiębiorca podpisuje z tzw. instytucją pośredniczącą lub wdrażającą.

Taki kontrakt opiera się na wniosku o dofinansowanie oraz załącznikach, które wcześniej są przedmiotem oceny. I właśnie zakładane w tych dokumentach rezultaty projektu, jego cele decydują o przyznaniu dofinansowania. Innymi słowy chodzi o to, że konkretna firma otrzymuje unijne wsparcie właśnie dlatego, że zobowiązuje się do osiągnięcia określonych celów i rezultatów.

Jak należy interpretować pełne i prawidłowe zrealizowanie projektu? Pojęcia te będą się odnosić zarówno do terminów, czyli czasu realizacji projektu (okres kwalifikowalności), zakresu przedmiotowego, jak i sposobu wydatkowania środków oraz dokumentowania wszystkich czynności związanych z przebiegiem inwestycji.

Wskaźniki i terminy

Przykładowo już samo naruszenie harmonogramu realizacji projektu może skutkować obowiązkiem zwrotu dotacji, podobnie jak zakupienie innej maszyny (technologii) niż pierwotnie zakładana (opisana we wniosku o dotację). Przyczyną cofnięcia dotacji lub jej zredukowania może być brak zachowania reguł konkurencyjności (również wtedy, gdy firma nie musi stosować prawa zamówień publicznych).

Jednak, nawet gdy firma prawidłowo zrealizuje projekt i w pełni go rozliczy, nie oznacza to jeszcze, że pieniądze trafią do niej raz na zawsze. Drugi obowiązkowy element to utrzymanie rezultatów projektu, czyli tego, do czego firma się zobowiązała. Przykładowo może to być obowiązek utrzymania określonej liczby miejsc pracy, produkcji konkretnego towaru w pewnej ilości, świadczenia określonych usług, osiągnięcia założonego poziomu zużycia energii elektrycznej, wody itp.

Regułą jest, że okres obowiązkowego utrzymania rezultatów projektu to pięć lat dla dużych firm i trzy lata dla przedsiębiorstw z sektora małych i średnich. Ponadto w tym samym okresie przedsiębiorca nie może samodzielnie dokonywać zasadniczych zmian w projekcie (inwestycji).

Reguły wsparcia

Dokonanie takich modyfikacji oznacza złamanie umowy o dofinansowanie. Wyraźnie wskazuje na to art. 57 rozporządzenia Rady nr 1083/ 2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności (DzUrz UE L 210 z 31 sierpnia 2006r. ze zm.). Jak w takiej sytuacji interpretować fakt ogłoszenia upadłości przez firmę lub ogłoszenia jej likwidacji?

Nie powinno być żadnych wątpliwości, że zaprzestanie prowadzenia działalności jest równoznaczne z niemożnością osiągnięcia lub utrzymania rezultatów projektu. W takiej sytuacji właściwa instytucja, która przyznała dotację, będzie miała prawo do natychmiastowego rozwiązania umowy o dofinansowanie. Konsekwencją tego będzie obowiązek zwrotu dotacji wraz z odsetkami. Przy tym nie ma tu większego znaczenia, czy likwidacja przedsiębiorstwa wynika z obiektywnych przyczyn, czy jest skutkiem błędnych decyzji osób nią zarządzających.

Ponadto wymieniony art. 57 wyraźnie wskazuje, że zasadniczą modyfikacją, a tym samym uprawniającą do rozwiązania umowy o dofinansowanie, jest m.in. zaprzestanie prowadzenia działalności produkcyjnej. Oczywiście można sobie wyobrazić sytuację, w której firma będąca w tarapatach lub w przededniu likwidacji kontynuuje jeszcze działalność. Jeżeli uda jej się utrzymać rezultaty projektu przez wymagany okres, zwrot dotacji może nie mieć miejsca.

Modyfikacje za zgodą

Inną sytuacją jest także likwidacja lub przekształcenie firmy, ale nieskutkujące w praktyce zaprzestaniem działalności (np. wskutek przejęcia lub fuzji). Wówczas o planach takich przekształceń należy koniecznie poinformować instytucję, z którą została podpisana umowa, i starać się o odpowiednią modyfikację jej treści (np. w zakresie zmiany nazwy beneficjenta).

Jednak nie zawsze będzie to możliwe. Szczególnie, gdy miałoby to wpłynąć na przeniesienie siedziby firmy do innego regionu lub zmianę jej wielkości. Tak czy inaczej dokonywanie jakichkolwiek przekształceń bez uprzedniej zgody jest zabronione.

Zwykle we wzorach umów o dofinansowanie znajdują się zapisy mówiące o tym, że prawa i obowiązki beneficjenta, wynikające z umowy, nie mogą być przenoszone na rzecz osób trzecich bez zgody instytucji pośredniczącej.

Przykładowo we wzorach umów o dofinansowanie stosowany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości istnieją zapisy, zgodnie z którymi beneficjent w okresie kwalifikowalności wydatków oraz aż do dnia zakończenia okresu trwałości projektu zobowiązuje się do nieprzenoszenia na inny podmiot praw i obowiązków wynikających z umowy.