Przystępując do realizacji inwestycji budowlanej, szczególnie małe i średnie firmy powinny dobrze zadbać o swoje interesy, w tym te, które związane są z terminowym uzyskaniem należnego im wynagrodzenia za roboty. To uchroni je przed problemami finansowymi i tzw. zatorami płatniczymi, które w tej branży są nagminne.

Gwarancji zapłaty inwestor udziela przedsiębiorcy – wykonawcy w celu zabezpieczenia terminowej zapłaty umówionego wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych. Poza głównym wykonawcą gwarancji zapłaty od inwestora mogą żądać również podwykonawcy robót budowlanych, a więc najczęściej małe i średnie firmy budowlane, które realizują określone prace dla dużych przedsiębiorców.

Wystąpienie z roszczeniem udzielenia gwarancji zapłaty możliwe jest w każdym czasie. Niedopuszczalne jest złożenie oświadczenia przez inwestora, że w ogóle nie zgadza się on na udzielenie gwarancji zapłaty albo że udzieli takiej ochrony, ale tylko i wyłącznie niektórym przedsiębiorcom i tylko przed przystąpieniem do wykonania prac. Odstąpienie inwestora od umowy spowodowane żądaniem wykonawcy przedstawienia gwarancji zapłaty będzie bezskuteczne.

Przede wszystkim udzielenie gwarancji powinno nastąpić w terminie określonym przez wykonawcę. Nie może on jednak być krótszy niż 45 dni. Jeżeli w tym terminie wykonawca nie uzyska żądanej gwarancji zapłaty, to może odstąpić od umowy z winy inwestora ze skutkiem na dzień odstąpienia.

Takie odstąpienie skutkuje powstaniem domniemania prawnego, że niewykonanie robót budowlanych nastąpiło z przyczyn leżących po stronie inwestora. W praktyce oznacza to, że pomimo niewykonanych robót budowlanych inwestor nie będzie mógł odmówić zapłaty wynagrodzenia, jeżeli wykonawca był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn dotyczących inwestora. Płacąc wynagrodzenie w takiej sytuacji inwestor będzie mógł jednak odliczyć to, co wykonawca oszczędził z powodu niewykonania robót.

Uwaga!

Koszty udzielenia gwarancji zapłaty ponoszą po równo wykonawcy i inwestorzy.

Gwarancja zapłaty udzielana jest w formie gwarancji bankowej, ubezpieczeniowej, akredytywy bankowej lub poręczenia banku. Najczęściej spotykaną formą zabezpieczeń jest gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa.

Co ona oznacza? Jest to jednostronne zobowiązanie gwaranta – banku (zakładu ubezpieczeń), że po spełnieniu warunków zapłaty, bank (zakład ubezpieczeń) wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji – wykonawcy lub podwykonawcy. W praktyce zatem firma budowlana oczekuje na pieniądze z banku lub ubezpieczyciela i nie musi toczyć o nie bojów z inwestorem. Najczęściej jednak, zanim firma taka otrzyma zapłatę, musi wykazać, że wykonała zlecone jej prace.

Przykład

Inwestor wybrał wykonawcę, któremu zlecił zrealizowanie swojej inwestycji i zgodził się na zlecenie określonych prac podwykonawcom. Jednocześnie inwestor umówił się z wykonawcą, że to on podpisze umowę z dostawcą materiałów i to on będzie odpowiedzialny za ich dostarczenie.

Wszystkie firmy wystąpiły do inwestora o udzielenie im gwarancji zapłaty. Inwestor udzielił jej głównemu wykonawcy oraz podwykonawcom. Odmówił jednak jej udzielenia firmie dostarczającej materiały.

Z tego powodu firma ta nie może odstąpić od umowy. O udzielenie gwarancji zapłaty za wykonane zlecenie nie mogą bowiem wystąpić m.in. dostawcy i producenci materiałów budowlanych. Kodeks cywilny przyznaje takie uprawnienia jedynie wykonawcom i podwykonawcom.