Jedną z metod do zastosowania jest instytucja zabezpieczenia przewidziana w Kodeksie postępowania cywilnego.

Jakie przesłanki

Zgodnie z art. 730 § 1 ustawy z 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 1964 nr 43, poz. 296 t.j.), w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku.

Udzielając zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznacza termin, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia, przy czym termin ten nie może być dłuższy niż dwa tygodnie. Do udzielenia zabezpieczenia co do zasady właściwy jest sąd, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji.

Okoliczność, kiedy następuje udzielenie zabezpieczenia, jest istotna z punktu widzenia obowiązku ponoszenia opłaty sądowej od zabezpieczenia. Zgodnie z art. 68 i 69 ustawy z 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (DzU 2010, nr 90, poz. 594 t.j.), opłatę stałą w kwocie 40 złotych pobiera się od wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia niemajątkowego, opłatę stałą w kwocie 100 złotych pobiera się od wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia majątkowego, chyba że wniosek został zgłoszony w piśmie rozpoczynającym postępowanie. Innymi słowy, wniosek o udzielenie zabezpieczenia zamieszczony w pozwie, nie podlega dodatkowej opłacie. Nie jest dopuszczalne zabezpieczenie roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa.

Musi być interes prawny

Kluczowym zagadnieniem dotyczącym udzielenia zabezpieczenia roszczenia jest istnienie interesu prawnego po stronie podmiotu domagającego się udzielenia zabezpieczenia. Zgodnie z art. 7301 Kodeksu postępowania cywilnego, udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

Przyjmuje się, że interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Stwierdzenie to bywa w praktyce źródłem wielu wątpliwości. Interes prawny został trafnie sformułowany w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 1 lutego 2013 roku w sprawie I ACz 165/13.

Stwierdza się w nim, że najczęściej interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia określa się jako obiektywną w świetle obowiązujących przepisów, czyli wywołaną rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania orzeczenia sądowego odpowiedniej treści.

W związku z tym, że celem zabezpieczenia jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej podmiotom potrzebującym, interes prawny istnieje w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia uprawnionemu „należytej ochrony prawnej", zanim uzyska on ochronę definitywną (ostateczną), czyli zanim zostanie osiągnięty cel postępowania w sprawie, w związku z którym następuje udzielenie zabezpieczenia.

Z kolei „należyta ochrona prawna" polega na usunięciu naruszenia albo zagrożenia naruszenia praw uprawnionego. Innymi słowy, na gruncie przepisów w art. 730 i następnych k.p.c. celem udzielenia zabezpieczenia jest zwiększenie skuteczności postępowania cywilnego poprzez zapewnienie, że pomimo upływu czasu koniecznego dla rozstrzygnięcia sprawy możliwe będzie osiągnięcie zamierzonych przez stronę celów postępowania.

Przyjmuje się, że przyczynami zagrażającymi w poważnym stopniu osiągnięciu celu postępowania w sprawie jest zła kondycja finansowa przedsiębiorcy dłużnika przejawiająca się w zaprzestaniu regulowania zobowiązań, wyzbywaniu się majątku, ograniczeniu zakresu działalności, zaciąganiu pożyczek lub kredytów zabezpieczonych majątkiem i zachwianie możliwości ich spłaty (Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w postanowieniu z 14 września 2012 roku w sprawie I ACz 623/12).

Jest sporo sposobów

Zasadnicze sposoby ustanawiania zabezpieczenia roszczeń pieniężnych przewiduje art. 747 k.p.c., zgodnie z którym zabezpieczenie może nastąpić poprzez zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego, obciążenie nieruchomości hipoteką przymusową, ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości.

W tym kontekście warto zwrócić uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego z 21 lipca 2010 roku w sprawie III CZP 49/10, której teza brzmi, że dopuszczalne jest zabezpieczenie roszczenia o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez zawieszenie postępowania rejestrowego dotyczącego wpisu zmian na podstawie tej uchwały.

Zabezpieczenie może nastąpić w takiej sprawie tylko na wniosek strony i należy ono do sądu okręgowego właściwego miejscowo w takiej sprawie. Zawieszenia postępowania rejestrowego na podstawie art. 252 § 2 w zw. z art. 249 § 2 ustawy z 8 listopada 2000 roku Kodeks spółek handlowych (DzU 2000, nr 94, poz. 1037 t.j.) dokonuje właściwy sąd rejestrowy (sąd rejonowy prowadzący rejestr dla danej spółki).

WNIOSEK

Osiągnięciu celu postępowania zagraża przede wszystkim zła kondycja finansowa przedsiębiorcy dłużnika przejawiająca się w zaprzestaniu regulowania zobowiązań, wyzbywaniu się majątku, ograniczeniu zakresu działalności, zaciąganiu pożyczek lub kredytów zabezpieczonych majątkiem i zachwianiu możliwości ich spłaty

—Łukasz Bernatowicz, radca prawny, partner zarządzający

—Piotr Rożański, radca prawny

Kancelaria Prawna Bernatowicz, Komorniczak, Mazur Radcy Prawni i Doradcy Podatkowi sp.p.