Ubezpieczenie należności można rozszerzyć o ryzyko polityczne. Nazwa jest trochę myląca, gdyż ubezpieczenie obejmuje wszystkie ryzyka, które nie są związane z niewypłacalnością leżącą po stronie zagranicznego kontrahenta, natomiast dotyczą wydarzeń politycznych w kraju odbiorcy, takich jak ograniczenia w transferze walut, decyzje prawno-administracyjne, obostrzenia w imporcie, a nawet wystąpienie katastrof naturalnych lub działań wojennych.

Ryzyko polityczne generalnie wiąże się ze sposobem i rodzajem interwencji rządów w poszczególnych krajach.

– Takie działanie może dotyczyć całej gospodarki, jak też również jej sektorów – mówi Barbara Piekarek ze STBU Brokerzy Ubezpieczeniowi. – Rezultatem interwencji władz jest prawdopodobieństwo wystąpienia takich zmian w strukturach i organizacjach gospodarczych, które mogą w istotny sposób pogarszać warunki i naruszać prawne zasady funkcjonowania wielu przedsiębiorstw. Może być też źródłem zmian przepływów finansowych oraz rzutować na spadek wartości rynkowej realizowanych inwestycji.

Z punktu widzenia ubezpieczycieli kredytu istotny jest rodzaj ryzyka kredytowego przyjmowanego do ubezpieczenia. Inne podejście w ocenie ryzyka wymagane jest w przypadku ryzyka handlowego, tj. „przewlekłej zwłoki" i niewypłacalności prawnej, a inne w przypadku ryzyka niehandlowego, czyli politycznego.

Kiedy potrzebna jest ochrona

Polisa szczególnie przydaje się przy eksporcie do krajów, w których stosuje się odroczone płatności. Tam, gdzie funkcjonują płatności gotówkowe czy przedpłaty, ubezpieczenia nie mają znaczenia. Jednak przedsiębiorca, który myśli perspektywicznie, powinien wziąć pod uwagę zakup polisy, gdyż ułatwi mu to przejście na odroczony system płatności i zminimalizuje związane z tym ryzyko.

Ubezpieczenie od ryzyk politycznych może być opcjonalne, rekomendowane bądź obligatoryjne w zależności od sytuacji w danym kraju.

Ryzyka polityczne

W krajach, których gospodarki uzależnione są od sytuacji na rynku surowcowym, ryzyko zmian warunków prowadzenia biznesu dla przedsiębiorstw zagranicznych jest wysokie.

Przykład

W latach 2011–2012 kilka krajów afrykańskich (Ghana, Zambia, Gwinea) dokonało zmian prawno-podatkowych zwiększających ich udział w zyskach z sektora wydobywczego. Wydarzenia w krajach basenu Morza Śródziemnego (arabska wiosna), jak również niepewność co do dalszego przebiegu sytuacji w Turcji ukazują szybkość, z jaką mogą nastąpić zmiany w zakresie bezpieczeństwa publicznego.

Bardzo trudna sytuacja w sektorze bankowym i ewentualne zamrożenie płatności dla podmiotów zagranicznych (Cypr) może stanowić znaczące utrudnienie dla eksportera oczekującego na płatność za dostarczony towar lub usługę.

Zmiany mogą nastąpić nawet w krajach postrzeganych jako stabilne ze względu na silną władzę. Gdy dochodzi np. do zamieszek na kupno polisy może być już za późno, gdyż albo towarzystwo jej odmówi, albo będzie zbyt droga. Dlatego o ubezpieczeniu warto pomyśleć z wyprzedzeniem. Dla eksportującego przedsiębiorcy istotne jest posiadanie planu i instrumentów na wypadek wystąpienia gwałtownych wydarzeń społecznych czy politycznych >patrz ramka.

>Jakie zdarzenia polityczne

Na warunki ubezpieczenia może wpłynąć:

- wydanie lub zmiana aktów prawnych lub decyzji rządu, które uniemożliwiają wykonanie kontraktu lub świadczenie zamówionych usług,

- moratorium płatnicze ogłoszone przez rząd państwa dłużnika,

- uniemożliwienie transferu należności, czyli brak możliwości płatności lub opóźnienie w dokonaniu płatności przez dłużnika w walucie płatności, które są spowodowane wydarzeniami politycznymi albo aktami prawnymi lub decyzjami administracyjnymi władz w kraju dłużnika, albo także państwa trzeciego, które uczestniczy w realizacji kontraktu,

- przyjęcie przepisów w kraju dłużnika uznające płatności dokonane przez dłużnika w walucie lokalnej jako wystarczające dla wypełnienia zobowiązania z tytułu kontraktu, chociaż w rezultacie zmian kursów walutowych płatności przeliczone na walutę kontraktu nie równoważą wartości zobowiązania,

- decyzja w kraju ubezpieczyciela, czyli wydanie takich przepisów prawnych lub decyzji rządu w zakresie handlu zagranicznego, które uniemożliwią realizację kontraktu lub świadczenie zamówionych usług.

– Zawarcie umowy ubezpieczenia należności handlowych z rozszerzeniem o klauzulę ryzyk politycznych daje pełniejszą ochronę należności. Tym samym daje pewność ich otrzymania w przypadku, gdy nasz zagraniczny kontrahent nie będzie mógł ich uregulować z uwagi na polityczne uwarunkowania w swoim kraju – mówi Barbara Piekarek.

Komentuje Łukasz Jakubowski, z Atradius Credit Insurance N.V. S.A.

Obecny wzrost eksportu wykazywany przez polskie przedsiębiorstwa oznacza docelowy wzrost zaangażowania kredytowego firm na nowych rynkach – często odległych, w małym stopniu zbadanych, bez długoletniej historii kontaktów handlowych. Rynki te zaliczane niejednokrotnie do grupy krajów rozwijających się charakteryzują się wyższym ryzykiem prowadzenia działalności.

Cechą charakterystyczną wielu krajów rozwijających się jest ich niski stopień demokratyzacji (lub jej brak), niski stopień rozwoju instytucjonalnego i wysoka zmienność wszelkich uregulowań administracyjnych. Istnieją w nich też poważne zagrożenia korupcyjne. Dlatego w zakresie regulacji prawnych, decyzji administracyjnych, licencji wpływających na warunki prowadzenia biznesu występuje znaczna zmienność i związane z tym ryzyko dla eksporterów.

Klęski żywiołowe to kolejny czynnik ryzyka dla eksportującego przedsiębiorstwa. Ryzyko to jest tym większe, im częściej w regionie zdarzają się niekorzystne zjawiska. Skalę potencjalnych zniszczeń i późniejszych perturbacji w gospodarce ukazały wydarzenia związane z wystąpieniem tsunami w Japonii oraz powodzi w Tajlandii.

Wskutek zniszczenia wielu zakładów produkujących komponenty do przemysłu motoryzacyjnego i elektronicznego wielu producentów zmuszonych zostało do ograniczenia produkcji. Zakłócenia w łańcuchach dostaw z tym związane miały wpływ na sytuację rynkową w innych krajach.

Wzrost polskiego eksportu do krajów rozwijających się sprawia, że wymienione czynniki stanowią coraz większe wyzwanie dla eksportujących przedsiębiorstw. Niewiele firm jest przygotowanych do samodzielnego monitorowania sytuacji ekonomicznej poszczególnych regionów. Dlatego sporym udogodnieniem jest możliwość skorzystania z doświadczenia ubezpieczyciela znającego i analizującego sytuację poszczególnych krajów.