W obrocie nasila się proceder przejmowania pracowników od konkurencji, zwany kłusownictwem pracowniczym (ang. employee poaching). Problem pojawia się wtedy, gdy wraz z menedżerem lub specjalistą odchodzą pracownicy niższego szczebla.

Poza pozyskaniem doświadczonego zespołu zwykle ma to na celu zniszczenie konkurencji. Jednocześnie i niespodziewanie znika duża grupa pracowników, często z ich know-how, kontaktami i klientami. Doświadczeni menedżerowie są szczególnie poszukiwani w usługach ubezpieczeniowo-finansowych oraz w międzynarodowych kancelariach prawnych.

Precedensowa sprawa o grupowe przejęcie pracowników i udziałów w rynku toczy się właśnie między towarzystwami ubezpieczeniowymi Axa i Signal Iduna.

Zakazane działania

Nieuczciwe przejmowanie pracowników od konkurencji to czyn zabroniony, o którym mówi art. 12 ust. 1 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity DzU z 2003 r. nr 153, poz. 1503 ze zm., dalej ustawa). Przejawem takiego nieuczciwego działania jest nakłanianie pracowników oraz klientów przedsiębiorcy do rozwiązania z nim umowy albo jej niewykonywania lub wykonywania w sposób nienależyty.

Warto zaznaczyć, że czyn określony w ustawie dotyczy także osób współpracujących z pracodawcą na podstawie umów cywilnoprawnych (zlecenia, o dzieło czy kontraktu menedżerskiego), a nie tylko pozostających w stosunku pracy. Ponadto działanie nieuczciwego konkurenta musi być nastawione na przysporzenie korzyści sobie lub osobom trzecim albo na wyrządzenie szkody przedsiębiorcy.

Nakłady i utracone zyski

Nieuczciwe przejęcie załogi może być podstawą pociągnięcia do odpowiedzialności odszkodowawczej. Odszkodowanie może obejmować szkodę rzeczywistą w postaci wyrównania kosztów szkoleń pracowników, podnoszenia ich kwalifikacji zawodowych, przystosowania do pracy na określonym stanowisku czy kosztów postępowania rekrutacyjnego lub innych wydatków poniesionych po to, aby przywrócić dawny zespół.

Szkoda może objąć także utracone korzyści. Tu trzeba będzie jednak wykazać z dużym prawdopodobieństwem, że przedsiębiorca w oznaczonym okresie osiągnąłby zysk, którego został pozbawiony w następstwie grupowego przejęcia załogi.

Wobec nieuczciwego konkurenta przedsiębiorca ma prawo wystąpić ponadto z innymi roszczeniami, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy. Chodzi m.in. o żądanie zaniechania dalszych niedozwolonych działań albo nakazania usunięcia ich skutków, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści lub opublikowania oświadczenia określonej treści i w odpowiedniej formie.

Jeszcze przed wytoczeniem powództwa przedsiębiorca może żądać zabezpieczenia swoich roszczeń do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia postępowania sądowego. Jeżeli sąd przychyli się do takiego wniosku, przedsiębiorca może szybko zapobiec bezprawnym działaniom zmierzającym do wyrządzenia mu szkody lub je przerwać.

Na podstawie art. 75

5

§ 1 pkt 1 kodeksu postępowania cywilnego sądy zresztą coraz częściej stosują nowe sposoby zabezpieczania roszczeń niepieniężnych. Przykładowo zabezpieczenie roszczeń Signal Iduny polegało na tym, że sąd:

- nakazał Aksie zwolnienie przejętych pracowników,

- zakazał Aksie kontaktowania się z klientami Signal Iduny oraz

- zabronił rozpowszechniania informacji o jej trudnej sytuacji finansowej.

Oprócz tych żądań jako zabezpieczenia wolno domagać się zaniechania dalszego przejmowania pracowników czy zobowiązania do niewykorzystywania prawnie chronionej tajemnicy przedsiębiorstwa (np. danych chronionych ISO, know-how, listy kontaktów, listy klientów).

Mimo że przedsiębiorca nie dysponuje jednoznacznymi dowodami popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji, nie powinien bać się wystąpienia z pozwem. Podczas procesu sąd ocenia, czy doszło do jego wyrządzenia, uwzględniając całokształt sprawy. Ponadto powód może żądać od sądu, aby zobowiązał nieuczciwego przedsiębiorcę do przedstawienia dokumentów potrzebnych do wykazania dochodzonego roszczenia.

Ile to kosztuje

Przy roszczeniach niemajątkowych (o zaniechanie i usunięcie skutków dokonanych naruszeń) uiszcza się opłatę stałą 600 zł w stosunku do każdego roszczenia. Przewiduje ją art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (DzU z 2010 r. nr 90, poz. 594 ze zm., dalej ustawa o kosztach).

Przy roszczeniach pieniężnych (o odszkodowanie i wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści) od pozwu pobiera się opłatę stosunkową i wynosi ona 5 proc. wartości przedmiotu sporu (art. 13 ust. 1 ustawy o kosztach).

Czego wymagać od lidera

Aby zatrzymać doświadczonego menedżera lub specjalistę, trzeba sięgnąć po prewencyjne środki ochrony prawnej. Chodzi np. o zamieszczenie w jego umowie o pracę, kontrakcie menedżerskim lub innej umowie cywilnoprawnej klauzuli o zakazie konkurencji w trakcie i po ustaniu stosunku prawnego łączącego strony.

Przykład pisma klauzuli o zakazie konkurencji w umowie-zleceniu

1. Zleceniobiorca zobowiązuje się i zapewnia, że w okresie obowiązywania umowy zlecenia, a także przez okres 12 (słownie: dwunastu) miesięcy po jej rozwiązaniu lub wygaśnięciu nie będzie prowadził działalności konkurencyjnej w stosunku do zleceniodawcy (dalej jako „zakaz konkurencji").

2. Zakaz konkurencji obejmuje wszelkie formy prowadzenia działalności, zarówno na własny rachunek zleceniobiorcy, jak i na rachunek osób trzecich. Zakaz konkurencji obejmuje w szczególności:

a) świadczenie pracy na podstawie umowy o pracę lub na podstawie jakiejkolwiek innej umowy cywilnoprawnej na rzecz podmiotów prowadzących działalność konkurencyjną wobec zleceniodawcy,

b) piastowanie funkcji członka organów podmiotów prowadzących działalność konkurencyjną wobec zleceniodawcy,

c) uczestniczenie we własnym imieniu i na własny rachunek bądź we własnym imieniu i na rachunek osoby trzeciej, a także za pośrednictwem osób trzecich, w przedsięwzięciach lub podmiotach prowadzących działalność konkurencyjną wobec zleceniodawcy (włączając w to powiernictwo, pełnomocnictwo i zarząd), w szczególności przez wnoszenie wkładów oraz nabywanie lub obejmowanie udziałów lub akcji z wyjątkiem nabywania lub obejmowania akcji spółki publicznej, a także przez posiadanie w spółce kapitałowej lub osobowej prawa powołania co najmniej jednego członka organu tej spółki,

d) podejmowanie lub prowadzenie działalności konkurencyjnej wobec zleceniodawcy, na własny lub cudzy rachunek,

e) branie udziału w tworzeniu podmiotów zamierzających lub planujących podjęcie działalności konkurencyjnej wobec zleceniodawcy lub wspieranie tego procesu pomocą lub radą,

f) doraźne dokonywanie czynności faktycznych lub prawnych mających na celu prowadzenie działalności konkurencyjnej wobec zleceniodawcy.

3. Za „działalność konkurencyjną" w rozumieniu ust. 1 uważa się prowadzoną w dowolnej formie prawnej działalność polegającą na świadczeniu usług tego samego rodzaju lub usług podobnego (zbliżonego) rodzaju do usług świadczonych przez zleceniodawcę, tj. ............

4. Zleceniobiorca zobowiązuje się, na zasadzie art. 391 kodeksu cywilnego, zapewnić przestrzeganie zakazu konkurencji także przez podmioty powiązane ze zleceniobiorcą, przez które strony rozumieją wszelkie podmioty powiązane ze zleceniobiorcą w rozumieniu przepisów kodeksu spółek handlowych lub ustawy o rachunkowości lub ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

5. Strony zgodnie postanawiają, że z tytułu obowiązywania zakazu konkurencji, po ustaniu stosunku pracy, zleceniobiorcy przysługuje odszkodowanie w wysokości ..........................

6. Z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez zleceniobiorcę zobowiązania, o którym mowa w ust. 1. zleceniobiorca zapłaci zleceniodawcy karę umowną w wysokości ................. zł (słownie: .....................) za każde naruszenie.

7. Z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez zleceniobiorcę zobowiązania, o którym mowa w ust. 4., zleceniobiorca zapłaci zleceniodawcy karę umowną w wysokości ................. zł (słownie: .....................) za każde naruszenie.

Może to być także nakaz zwrotu kosztów szkoleń i podnoszenia kwalifikacji zawodowych w razie wcześniejszego rozwiązania umowy.

Złote kajdanki

Coraz więcej pracodawców dla kadry menedżerskiej stosuje także motywatory finansowe – tzw. złote kajdanki (ang. golden handcuffs). Świadczenia te pozwalają zatrzymać pracowników w firmie przez dłuższy czas.

Przykładem takich motywujących czynników są: pożyczki na preferencyjnych warunkach, udział firmy w pokryciu kosztów wypoczynku pracownika, dodatkowy płatny urlop, dopłaty do wyżywienia w miejscu pracy itd.

Autor jest adwokatem w Kancelarii Sowisło & Topolewski