Ostrożnie z aktywnością na zwolnieniu lekarskim

Szef może skontrolować, czy pracownik przebywający na zwolnieniu lekarskim prawidłowo je wykorzystuje. Jeżeli w tym czasie podwładny nie stosuje się do zaleceń medyka, musi liczyć się z utratą prawa do zasiłku chorobowego. Jeśli natomiast przedstawia kolejne zwolnienia od pracy, szef ma mu prawidłowo ustalić podstawę wymiaru należnego świadczenia.

- Pracownik przedstawił zwolnienie lekarskie od 27 sierpnia do 20 września br. oraz od 21 września do 5 października br. Od pierwszego dnia ma prawo do zasiłku chorobowego. Podczas kontroli wykorzystywania L-4 przeprowadzonej 17 września br. ustalono, że pracownik remontował mieszkanie. Czy należy go pozbawić prawa do zasiłku chorobowego za cały okres pierwszego zwolnienia lekarskiego? Z jakiego okresu ustalić podstawę wymiaru jego zasiłku chorobowego?

– pyta czytelnik.

Celem zwolnienia od pracy jest odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodzić może zarówno wykonywanie pracy zarobkowej, jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia.

Kto kontroluje

Obowiązek przeprowadzania przez płatnika składek kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy z powodu choroby lub konieczności sprawowania opieki wynika z art. 68 ust. 1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa).

Wymóg ten dotyczy płatnika składek - pracodawcy, który zgłasza do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 osób. Natomiast prawidłowość wykorzystywania zwolnień w firmach zgłaszających do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych badają upoważnieni pracownicy oddziału ZUS, który jest płatnikiem zasiłków dla tych osób.

W jaki sposób należy je sprawdzać, określa rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (DzU nr 65, poz. 743).

Bez zasiłku

Art. 17 ustawy zasiłkowej wyraźnie wskazuje, że pracownik, który w czasie niezdolności do pracy orzeczonej zaświadczeniem lekarskim wystawionym na druku ZUS ZLA wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje to zwolnienie niezgodnie z jego celem, traci prawo do zasiłku chorobowego.

Pozbawienie prawa do świadczenia nie zawsze jest wynikiem przeprowadzenia bezpośredniej kontroli. Dopuszczalne jest to także wtedy, gdy szef dowie się o niewłaściwym wykorzystywaniu L-4, np. o wykonywaniu pracy zarobkowej u innego pracodawcy. W takim wypadku zasiłek chorobowy nie przysługuje za cały okres objęty zaświadczeniem lekarskim.

Wolno skontrolować każde zwolnienie lekarskie, bez względu na wskazania zamieszczone na druku ZUS ZLA, np. „chory powinien leżeć" lub „chory może chodzić". Okres niezdolności do pracy, za który ZUS pozbawia zasiłku z powodu niezgodnego z prawem wykorzystywania zwolnienia, wlicza się do okresu zasiłkowego, tj. do okresu, za który podwładny ma prawo do wynagrodzenia chorobowego i zasiłku.

Chorobowe też pod lupą

Szef może także skontrolować wykorzystanie zwolnienia lekarskiego za okres, za który pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas choroby wypłacane z jego pieniędzy (za pierwsze 33 lub 14 dni absencji zdrowotnej w roku kalendarzowym). Art. 92 § 3 kodeksu pracy stanowi bowiem, że wynagrodzenie za czas choroby nie przysługuje w przypadkach, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego, a więc m.in. w razie nieprawidłowego wykorzystywania zwolnienia lekarskiego.

ZUS nie jest jednak uprawniony do rozstrzygania sporu między ubezpieczonym a pracodawcą, gdy szef stwierdzi, że ubezpieczony nieprawidłowo wykorzystał zwolnienie w pierwszych 33/14 dniach choroby w roku kalendarzowym.

Z pkt 2 komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej wynika, że do tych 33 / 14 dni wlicza się zarówno okresy niezdolności do pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie chorobowe, jak i okresy, za które pozbawiono go do niego prawa, gdy:

- niezdolność do pracy spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez ubezpieczonego,

- stwierdzono, że w czasie zwolnienia lekarskiego wykonuje on pracę zarobkową albo wykorzystuje zwolnienie lekarskie w sposób niezgodny z jego celem,

- niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu (w takim wypadku zatrudniony traci prawo do wynagrodzenia za pierwsze pięć dni absencji).

Przykład

Pracownik przedstawił zwolnienie lekarskie od 8 do 19 października. Zostało one opatrzone kodem literowym „C", co oznacza, że niezdolność do pracy spowodowało nadużycie alkoholu. W bieżącym roku pracownik nie chorował, więc zachowuje prawo do wynagrodzenia chorobowego.

Pracownikowi nie przysługuje zatem wynagrodzenie chorobowe za pierwsze pięć dni L-4, czyli od 8 do 12 października br. Natomiast od szóstego dnia choroby, , tj. od 13 do 19 października br., ma prawo do świadczenia, mimo że niezdolność do pracy spowodowało nadużycie alkoholu.

Nie są wliczane do 33 lub 14 dni okresy niezdolności do pracy, po upływie których pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy, gdy wynagrodzenie za okres choroby nie przysługuje, gdyż:

- niezdolność do pracy przypada na okres wyczekiwania (pracownik nie ma wymaganych 30 dni okresu ubezpieczenia chorobowego),

- okres niezdolności do pracy przypada w czasie urlopu bezpłatnego, urlopu wychowawczego albo pozostawania w areszcie tymczasowym lub odbywania kary pozbawienia wolności.

Pobyt w szpitalu

Wyjątek od zasady pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego za cały okres objęty zaświadczeniem lekarskim, w trakcie którego stwierdzono wykonywanie pracy zarobkowej, dotyczy zaświadczenia obejmującego okres pobytu w szpitalu i poszpitalny czas niezdolności do pracy.

Gdy zwolnienie wystawione na druku ZUS ZLA, w czasie którego przeprowadzono kontrolę, obejmuje okres pobytu w szpitalu i poszpitalną niezdolność do pracy, zasiłek chorobowy można ująć tylko za czas po wypisaniu ze szpitala.

Przykład

Pracownik przekazał zaświadczenie lekarskie od 10 do 30 września br., z czego pierwszych dziewięć dni od 10 do 18 września przypadało na pobyt w szpitalu. Jest to kolejna jego niezdolność do pracy w tym roku kalendarzowym. Na początku roku pracownik miał 33 dni wypłaty wynagrodzenia za czas choroby.

Z kontroli z 24 września br. wynika, że w czasie zwolnienia zatrudniony prowadził prace porządkowe na swojej posesji. Ustalenia te zapisano w protokole kontroli. Na tej podstawie pozbawiono go prawa do zasiłku chorobowego za okres po wypisaniu ze szpitala od 19 do 30 września br.

Odpowiadając czytelnikowi

Pracownik czytelnika przebywał na zwolnieniu od 27 sierpnia do 20 września br. oraz od 21 września do 5 października br., gdzie od pierwszego dnia nabył prawo do zasiłku chorobowego. Kontrola z 17 września br. wykazała, że w czasie zwolnienia wykonywał prace remontowe w mieszkaniu.

Na tej podstawie należy go pozbawić prawa do zasiłku chorobowego za okres orzeczony pierwszym zwolnieniem lekarskim od 27 sierpnia do 20 września br.

Zgodnie z art. 36 ust. 1 ust. 1 ustawy zasiłkowej podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za czas kolejnego zwolnienia od 21 września do 5 października br. należy ustalić, uwzględniając wynagrodzenie wypłacone za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, czyli od sierpnia 2011 r. do lipca br.

Okres choroby, za który pracownika pozbawiono prawa do zasiłku, należy wliczyć do okresu zasiłkowego. Dlatego podwładny wykorzystał 40 dni okresu zasiłkowego.

Jak obliczyć

Podstawę wymiaru świadczenia chorobowego należnego pracownikowi ustala się, uwzględniając przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za 12 miesięcy kalendarzowych (lub za pełne miesiące) poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Tak wynika z art. 36 ustawy zasiłkowej.

Zgodnie z jej art. 3 ust. 3 pod pojęciem wynagrodzenia należy rozumieć przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe, finansowane ze środków pracownika (13,71 proc.).