Student na umowie zlecenie – czy opłaca się zatrudnić

Przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą, realizując optymalizację podatkową, zmuszeni są rozpatrywać różne aspekty związane z zatrudnianiem pracowników.

Niezależnie od zakresu prowadzonej działalności (w mniejszym czy też większym rozmiarze) pracodawca działający w warunkach gospodarki wolnorynkowej musi kalkulować swoje wydatki, a głównie te, które stanowią koszty uzyskania przychodu. Jednym ze znaczących kosztów w prowadzonej działalności gospodarczej są wydatki związane z zatrudnieniem pracowników.

W niniejszym artykule zostaną wskazane możliwości zmniejszenia obciążeń pracodawcy w przypadku zatrudnienia i zwolnienia studenta wykonującego pracę na podstawie umowy-zlecenia.

Dozwolone różne formy

Podstawową formą zatrudnienia jest umowa o pracę uregulowana w kodeksie pracy. Jednak dopuszczalną formą zatrudnienia są także umowy cywilnoprawne uregulowane w kodeksie cywilnym, nazywane umowami śmieciowymi. Jedną z takich umów jest umowa-zlecenie.

Student – tak jak każdy inny pracownik – może być bowiem zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony lub czas nieokreślony, na zastępstwo, na czas próbny. Może być także zatrudniony na podstawie umowy cywilnoprawnej takiej jak: umowa-zlecenie, umowa o dzieło albo na zasadzie tzw. samozatrudnienia.

Działalność wykonywana osobiście

Umowa-zlecenie jest umową cywilnoprawną uregulowaną w art. 734–751 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.).

Umowa-zlecenie w orzecznictwie Sądu Najwyższeg

o

- O rodzaju zawartej umowy decyduje nie tyle jej nazwa, ile cel i zgodny zamiar stron. O wyborze podstawy zatrudnienia decyduje przede wszystkim zgodna, autonomiczna wola stron. Kwalifikacja umowy o świadczenie usług jako umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej budzi w praktyce istotne trudności i należy jej dokonywać metodą typologiczną, tj. poprzez rozpoznanie i wskazanie jej cech przeważających -dominujących. (wyrok Sądu Najwyższego z 26 marca 2008 r., I UK 282/07)

- Przy ocenie charakteru stosunku prawnego łączącego strony (umowa o pracę, umowa-zlecenia) należy uwzględniać specyfikę funkcjonowania podmiotu zatrudniającego. Umowa-zlecenia z reguły określa rodzaj wykonywanych czynności i w zasadzie nie może polegać na pozostawaniu w dyzpozycji zlecającego i wykonywaniu stosownie do jego potrzeb czynności zlecanych na bieżąco (wyrok Sądu Najwyższego z 15 października 1999 r., I PKN 307/99)

- Gdy umowa wykazuje wspólne cechy dla umowy o pracę i umowy prawa cywilnego z jednakowym ich nasileniem, o jej typie decyduje zgodny zamiar stron i cel umowy, który może być wyrażony także w nazwie umowy, a przy kwalifikacji prawnej umowy należy uwzględnić okoliczności istniejące w chwili jej zawarcia (wyrok Sądu Najwyższego z 18 czerwca 1998 r., I PKN 191/98, wyrok Sądu Najwyższego z 2 września 1998 r., I PKN 293/98)

- Jeżeli w stosunku prawnym nie przeważają cechy stosunku pracy, to o jego charakterze przesądza nazwa i sposób realizacji zobowiązania (wyrok Sądu Najwyższego z 2 września 1998 r., I PKN 293/98)

- Przepis art. 738 § 2 k.c. normuje odpowiedzialność solidarną przyjmującego zlecenie oraz osoby trzeciej, której tenże powierzył zastępcze wykonanie zlecenia (zastępcy) względem dającego zlecenie. Żaden natomiast przepis prawa nie przewiduje odpowiedzialności zleceniodawcy solidarnie ze zleceniobiorcą względem osoby trzeciej, której ten ostatni powierzył zastępcze wykonanie zleconej mu czynności za zapłatę wynagrodzenia (wyrok Sądu Najwyższego z 19 sierpnia 1971 r., I CR 300/71)

- Śmierć przyjmującego zlecenie po dokonaniu przez niego zleconej mu czynności nie powoduje wygaśnięcia całej umowy- -zlecenia i nie pozbawia dającego zlecenie tego, co zostało dla niego w wykonaniu umowy-zlecenia przez przyjmującego zlecenie (także gdy działa w imieniu własnym) nabyte.

Wynikające z dokonania zleconej czynności obowiązki, w szczególności obowiązek przeniesienia nabytego prawa na dającego zlecenie, przechodzą na spadkobierców przyjmującego zlecenie i określone zakresem tych obowiązków świadczenia mogą być dochodzone od tych spadkobierców (wyrok Sądu Najwyższego z 23 sierpnia 1977 r., IV CR 338/77).

Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się także przychody z tytułu wykonywania umowy-zlecenia uzyskiwane wyłącznie od:

- osób prawnych, jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej lub od przedsiębiorcy, jeżeli zleceniobiorca wykonuje je na potrzeby tych podmiotów i tego samego rodzaju usług nie wykonuje na rzecz ludności albo

- właściciela nieruchomości, zarządcy albo administratora, jeżeli zleceniobiorca wykonuje te usługi wyłącznie na potrzeby związane z tą nieruchomością.

Od umów-zleceń potrącane są zryczałtowane koszty w wysokości 20 proc. Koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone w danym miesiącu składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe. Koszty ryczałtowe mogą być podwyższone do wysokości kosztów faktycznie poniesionych przez zleceniobiorcę. W takim przypadku muszą one jednak być udokumentowane rachunkami.

Trzeba pobrać zaliczkę na podatek

Kosztami uzyskania przychodu u zleceniodawcy, a więc u przedsiębiorcy osoby fizycznej czy u osoby prawnej, jest kwota wynagrodzenia wypłacona zleceniobiorcy oraz ustalony w umowie-zleceniu zwrot innych kosztów związanych z wykonaniem zlecenia.

Sposób opodatkowania należności z tytułu umowy- -zlecenia uzależniony jest od wysokości tych należności oraz od tego, czy zleceniobiorca (wykonawca dzieła) jest pracownikiem płatnika. Jeżeli zleceniobiorca nie jest pracownikiem płatnika, to płatnik, czyli w tym przypadku przedsiębiorca będący osobą fizyczną lub osobą prawną, zobowiązany jest obliczyć i pobrać zaliczkę na podatek dochodowy od zleceniobiorcy na zasadach określonych w art. 41 ust. 1 ustawy o PIT.

W tym celu przychód z tytułu umowy-zlecenia płatnik pomniejsza o: koszty uzyskania przychodów w wysokości 20 proc. uzyskanego przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne lub 50 proc., jeżeli przedmiotem zawartej umowy jest czynność stanowiąca przedmiot prawa autorskiego, oraz o składki na ubezpieczenia społeczne (jeżeli zleceniobiorca takim ubezpieczeniom podlega).

Zleceniodawca zobowiązany jest przesłać pobrany podatek w terminie do 20 dnia następnego miesiąca na konto właściwego urzędu skarbowego. W przypadku, gdy wartość umowy-zlecenia nie przekracza kwoty 200 zł, płatnik pobiera zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 20 proc., bez potrącenia kosztów uzyskania przychodu. Ponadto podatku obliczonego w formie ryczałtu nie zmniejsza się o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Podatek ten odprowadza się na konto właściwego urzędu skarbowego w terminie do 7 dnia miesiąca po miesiącu, w którym płatnik dokonał pobrania podatku. Od 1 stycznia 2011 r. o konieczności pobrania zryczałtowanego podatku, o którym mowa wyżej, decyduje kwota należności wynikająca z każdej odrębnej umowy zawartej z osobą niebędącą pracownikiem firmy.

Składki na ubezpieczenia

Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne jest, zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa ubezpieczeniowa), przychód otrzymany m.in. z tytułu: umowy agencyjnej, umowy-zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu tej umowy lub tych usług.

Stosownie do art. 8 ust. 2a ustawy ubezpieczeniowej za pracownika uznaje się nie tylko pracownika zatrudnionego na podstawie przepisów kodeksu pracy, ale także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy k.c., jeżeli zawierają te umowy z pracodawcą, z którym pozostają jednocześnie w stosunku pracy lub w ramach takiej umowy cywilnoprawnej wykonują pracę na jego rzecz.

Osoby te objęte są ubezpieczeniem społecznym na takich samych zasadach jak pracownik, a więc: ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym, wypadkowym, chorobowym oraz ubezpieczeniem zdrowotnym. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia spoczywa na zleceniodawcy, który ma na jego dokonanie 7 dni licząc od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, tj. od daty rozpoczęcia wykonywania zlecenia.

Należy także zauważyć, iż przepisy podatkowe nie przewidują możliwości odliczania składek na ubezpieczenia społeczne od przychodu opodatkowanego ryczałtem, a na ubezpieczenie zdrowotne od podatku zryczałtowanego. Tym samym wszystkie składki należy naliczyć równolegle, bez dokonywania potrąceń. Wyjątkiem są umowy opodatkowane na zasadach ogólnych – w takim wypadku przychody zleceniobiorcy pomniejsza się o składki na ubezpieczenia społeczne, a podatek (pobrane zaliczki) o składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Można, ale nie trzeba

Studenci, którzy zawierają umowy-zlecenia, nie muszą podlegać ubezpieczeniu społecznemu ani zdrowotnemu. Mogą jednak dobrowolnie poddać się takiemu ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu.

Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.), ubezpieczeniu społecznemu nie podlegają pracujący na podstawie umowy, którzy są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat. Osoby te nie są objęte w żadnym przypadku ubezpieczeniami społecznymi, chyba, że są równocześnie pracowniami zleceniodawcy.

W przypadku wyrażenia przez studenta chęci do dobrowolnego ubezpieczenia podpisuje on deklarację zgłoszeniową, którą zleceniodawca jest zobowiązany złożyć do ZUS w terminie:

- 7 dni licząc od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, tj. od daty rozpoczęcia wykonywania zlecenia,

- z chwilą zakończenia umowy zgłoszonego zleceniobiorcę należy wyrejestrować z ubezpieczenia w terminie do 7 dni od dnia zakończenia wykonywania zlecenia.

Firma ma wiele korzyści

Student wykonujący pracę na podstawie umowy-zlecenia nie jest, zgodnie z kodeksem pracy, pracownikiem. Po skończeniu studiów taki zleceniobiorca może zarejestrować się w biurze pośrednictwa pracy jako bezrobotny absolwent. Przedsiębiorca może go ponownie jako absolwenta zatrudnić w swojej firmie i korzystać z dofinansowania z urzędu pracy.

Zatrudnienie studenta w przedsiębiorstwie na podstawie umowy-zlecenia jest korzystne, ponieważ nie trzeba opłacać za niego wysokich składek na ubezpieczenia społeczne. Jest korzystne także dlatego, że nie trzeba mu płacić wynagrodzenia takiego, jak zatrudnionym pracownikom.

Dopuszczalne jest zawarcie umowy-zlecenia ze studentem bez wynagrodzenia z tego względu, że uzyskuje możliwość otrzymania doświadczenia w zakresie wykonywanych np. usług przez zleceniodawcę. Studenci ci nie podlegają regulacjom zapisanym w kodeksie pracy, w szczególności dotyczącym urlopów wypoczynkowych, odpraw, funduszu socjalnego itd. -

Co mówią przepisy kodeksu cywilnego

Przez umowę-zlecenie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Jeżeli z umowy nie wynika, że jest to świadczenie nieodpłatne, to za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Co do zasady przyjmujący zlecenie nie może przekazać wykonania zlecenia innej osobie lub innemu podmiotowi.

Jeżeli jednak przekaże, to ma obowiązek zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy i w razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy. Zastępca odpowiedzialny jest za wykonanie zlecenia także względem dającego zlecenie. Jeżeli przyjmujący zlecenie ponosi odpowiedzialność za czynności swego zastępcy jak za swoje własne czynności, ich odpowiedzialność jest solidarna.

Jeżeli strony nie postanowiły inaczej, to wynagrodzenie za wykonanie zlecenia wypłacone jest po wykonaniu zlecenia. Strony umowy mogą jednak ustalić inny sposób zapłaty za wykonanie zlecenia (zapłaty cząstkowe). Ponadto zleceniobiorca zobowiązany jest do zwrotu wszelkich wydatków (w tym także odsetek ustawowych), które zleceniodawca poniósł w związku z wykonaniem zlecenia.

Zlecenie może być wypowiedziane z ważnych powodów zarówno przez zleceniodawcę, jak i przez zleceniobiorcę. W takim przypadku zleceniodawca zobowiązany jest zwrócić zleceniobiorcy wszelkie koszty i wydatki poczynione w związku z wykonaniem zlecenia. Z kolei zleceniobiorca, w przypadku wypowiedzenia umowy-zlecenia, zobowiązany jest do naprawienia ewentualnych szkód. -

Autorka jest prawnikiem, doradcą prawnym i doradcą podatkowym, prowadzi własną kancelarię prawną w Legionowie