Przedsiębiorcy wykazują szczególną dbałość o promocję marki, tworzą oznaczenia o rozbudowanej warstwie kolorystycznej i chronią je, umacniając w ten sposób swoją pozycję rynkową.
Otaczająca nas rzeczywistość sprawia, iż duże znaczenie w pozyskiwaniu klientów odgrywa odpowiednio dobrana kompozycja kolorystyczna w indywidualnym oznaczeniu odróżniającym, jakim jest znak towarowy. Pomimo zdolności odróżniającej przypisywanej określonym słowom lub fantazyjnym i chwytliwym sloganom, również przemyślana warstwa kolorystyczna znaku może w sposób znaczący odróżnić towar w obrocie.
Zdolność odróżniająca
Zastrzeżenie koloru jako elementu znaku towarowego może istotnie podwyższyć zdolność odróżniającą znaku słowno-graficznego.
Charakterystyczny układ dwóch lub więcej kolorów ma z reguły większą zdolność odróżniającą niż pojedynczy kolor
Potencjalnie niska zdolność odróżniająca znaku słownego może zostać łatwym sposobem podniesiona poprzez dodanie nawet niewielkich elementów graficznych w charakterystycznym kolorze lub kompozycji kolorystycznej.
Z drugiej jednak strony, znak z nazbyt rozbudowaną grafiką i kolorystyką może być trudny do zapamiętania dla potencjalnego klienta.
Znamiona zawłaszczenia
Pojawiają się głosy, że kolor, co do zasady, posiada abstrakcyjną zdolność odróżniającą i może zostać zarejestrowany jako znak towarowy, o ile jest oznaczeniem przedstawialnym graficznie, nadającym się do odróżniania towarów/usług jednego przedsiębiorstwa od towarów/usług innych przedsiębiorstw.
Jednak możliwość zarejestrowania pojedynczego i popularnego koloru w charakterze znaku towarowego wydaje się bardzo problematyczna, bo taka rejestracja nosiłaby znamiona zawłaszczenia wybranego koloru przez jeden podmiot. Niektóre kolory mogą pełnić funkcję ostrzegawczą (np. kolory czerwony lub pomarańczowy), oddawać pewne właściwości towarów (np. kolor zielony dla produktów ekologicznych) lub być kolorem właściwym dla danego towaru (np. kolor brązowy dla czekolady).
Tylko nadzwyczajny i charakterystyczny
Tak więc tylko kolor nadzwyczajny i charakterystyczny może w pewnych okolicznościach spełniać warunki uzyskania prawa ochronnego. Z tego względu pojedynczy kolor, który można uznać za popularny w danym segmencie rynku, nie uzyska ochrony przewidzianej dla znaku towarowego wedle ustawy z 30 czerwca 2000 r.
Prawo własności przemysłowej (dalej: pwp) ze względu na brak dostatecznych znamion odróżniających (art. 129 ust. 1 pkt 2 pwp), ponieważ nie nadaje się do odróżniania w obrocie towarów, dla których został zgłoszony (art. 129 ust. 2 pkt 1 pwp).
Co mówią sądy
Kolor per se może posiadać pierwotną zdolność odróżniającą tylko w wyjątkowych okolicznościach, np. gdy liczba towarów lub usług, dla których zgłoszony jest znak, jest bardzo ograniczona i gdy rynek relewantny jest bardzo specyficzny (wyrok TSUE w sprawie Libertel C-104/01). Kolor musi wypełniać funkcję odróżniającą, nie może być wyłącznie odbierany jako element ozdobny lub ostrzegawczy bądź też element typowy dla danej klasy towarów.
Wyjątkowość koloru polega przede wszystkim na postrzeganiu go przez konsumentów jako nadzwyczaj zwracającego uwagę w konkretnym sektorze towarów lub usług (wyrok Sądu UE w sprawie Kuka T-97/08). Wyróżniający charakter znaku polega na wyposażeniu go w takie cechy, które w świadomości uczestników obrotu gospodarczego w sposób niebudzący wątpliwości wskazują, że oznaczony nim towar pochodzi od określonego, tego samego przedsiębiorstwa.
Konkretną zdolność odróżniającą koloru należy interpretować w świetle interesu publicznego, który polega na nieograniczeniu dostępności kolorów dla innych przedsiębiorców, którzy oferują towary lub usługi tego samego rodzaju, co towary lub usługi objęte zgłoszeniem rejestracyjnym (wyrok NSA w sprawie II GSK 466/10).
A może kompozycja kolorystyczna
Pomimo typowo dekoracyjnych właściwości kolorów, mogą one w wyjątkowych przypadkach posiadać zdolność odróżniającą, co wynika z wyżej przytoczonego orzecznictwa.
Przy spełnieniu wymienionych wcześniej kryteriów przewidzianych dla uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy zdolność odróżniającą w większym stopniu można przypisać również zestawieniu dwóch lub większej ilości kolorów. Kompozycja kolorystyczna wymieniona została bowiem w przykładowym katalogu przedmiotów, które w świetle art. 120 ust. 2 pwp mogą być znakiem towarowym. Także, zgodnie z przyjętym orzecznictwem, kompozycja kolorystyczna o odpowiedniej strukturze i proporcji zastosowanych kolorów może być objęta ochroną prawną jako znak towarowy (wyrok SN w sprawie IV CSK 231/10).
Zestawienie kolorów, które nie posiada konkretnego kształtu, musi posiadać przynajmniej jednoznaczną formę wyrażającą się w określonym i możliwym do zapamiętania układzie (wyrok TSUE w sprawie Heidelberger C-49/02). Charakterystyczny układ dwóch lub więcej kolorów posiada z reguły większą zdolność odróżniającą niż pojedynczy kolor i może okazać się nośnikiem informacji dla potencjalnego nabywcy o producencie, jak i jakości towaru.
Jednak, samo proste zestawienie banalnych kolorów bez ustalonej formy lub konturów nie powinno być wykorzystywane w charakterze znaku towarowego, lecz może jedynie zdobić produkt (wyrok Sądu UE w sprawie Stihl T-234/01). Nieprecyzyjne zestawienie kolorów połączonych w sposób abstrakcyjny może oznaczać jego różne kombinacje, co nie pozwoli konsumentowi zapamiętać znaku jako oznaczenia odróżniającego i ponownie wybrać towaru nim sygnowanego.
W wyjątkowych przypadkach
Praktyka orzecznicza sądów polskich i europejskich wskazuje więc, że większości pojedynczych kolorów lub ich zestawień nie można przypisać pierwotnej zdolności odróżniającej.
Dopiero, jeśli konkretny kolor lub zestawienie kolorów na skutek długotrwałego, rzeczywistego używania w charakterze oznaczenia towarów lub usług danego przedsiębiorcy uzyska wysoką rozpoznawalność wśród odbiorców i będzie kojarzone wyłącznie z tym samym przedsiębiorcą, to takie oznaczenie może stać się chronionym znakiem towarowym.
Kolor może jednak pozyskać zdolność odróżniającą tylko w wyjątkowych przypadkach, szczególnie wówczas, gdy używany będzie nie jako element ozdobny, ale jako oznaczanie towarów lub usług wskazujące na ich pochodzenie.
Jaka barwa podeszwy
Wiele znanych marek w sposób przemyślany i konsekwentny chce być kojarzona z konkretnym kolorem. Charakterystyczna czerwień samochodów marki Ferrari (odcień Rosso Corsa) czy też podeszwa butów marki Christian Louboutin, fioletowe (lila) opakowanie czekolady Milka, brązowy uniform kuriera UPS. Przykładów z życia codziennego jest znacznie więcej.
Szczególne znaczenie kolorom przypisują także operatorzy sieci komórkowych przy promocji swoich usług. Oprócz powszechnie rozpoznawalnego koloru pomarańczowego cechującego usługi sieci Orange, do świadomości konsumentów wkrada się kolor różowy (magenta) wykorzystywany przez T-Mobile.
Co do zasady, odpowiednio dobrany kolor produktu powinien przykuwać uwagę potencjalnego klienta wywołując odpowiednie skojarzenia oraz stanowić wskazówkę co do pochodzenia towaru z konkretnego źródła.Te cechy nie zawsze są jednak wystarczające do zapewnienia zdolności ochronnej projektowanego oznaczenia.
Michał Ziółkowski rzecznik patentowy w K&L Gates
Komentuje Michał Ziółkowski, rzecznik patentowy w K&L Gates
Możliwość zarejestrowania pojedynczego i popularnego koloru w charakterze znaku towarowego wydaje się bardzo problematyczna, bo taka rejestracja nosiłaby znamiona zawłaszczenia wybranego koloru przez jeden podmiot. Kolor może pozyskać zdolność odróżniającą tylko w wyjątkowych przypadkach.
Aby uzyskać ochronę, kolor musi wypełniać funkcję odróżniającą, nie może być wyłącznie odbierany jako element ozdobny lub ostrzegawczy bądź też element typowy dla danej klasy towarów lub usług.
