, dalej ustawa o rehabilitacji) w kilku sytuacjach uzależnia pomoc dla przedsiębiorców od tego, czy niepełnosprawny pracownik ma status emeryta lub rencisty.
Co innego warunki, co innego decyzja
Przepisy dopuszczają możliwość uznania osoby mającej orzeczenie o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy wystawione przez lekarza orzecznika ZUS za niepełnosprawną. Zgodnie z art. 5 ustawy o rehabilitacji orzeczenie takiego lekarza o:
• całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• niezdolności do samodzielnej egzystencji jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• całkowitej niezdolności do pracy jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
• częściowej niezdolności do pracy jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.
Te orzeczenia wydaje się przede wszystkim po to, aby zainteresowany uzyskał uprawnienia rentowe bądź emerytalne na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej ustawa o emeryturach i rentach). Zgodnie z jej art. 4 za emeryta uznaje się osobę mającą ustalone prawo do emerytury. Natomiast rencistą jest ten, kto ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy lub do renty rodzinnej.
U emerytów ustalenie prawa należy odróżnić od jego nabycia. Nabywa się je z mocy prawa, z dniem spełnienia wszystkich warunków wskazanych w ustawie o emeryturach i rentach, np. wieku, odpowiedniego stażu pracy. Natomiast ustalenie prawa oznacza wydanie przez odpowiedni organ decyzji w sprawie istnienia prawa, przyznania świadczenia i wyliczenia jego wysokości. Podobna zasada dotyczy rencistów.
Ubywające przywileje
Obecnie uprawnienie pracodawcy do dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego zależy od tego, czy zatrudniony ma prawo do emerytury. Do końca 2008 r. przysługiwało ono tylko na te osoby niepełnosprawne, które nie miały ustalonego prawa do emerytury.
Ograniczenie to jednak zniesiono w związku ze zmianami, które weszły w życie od 1 stycznia 2009 r. na mocy nowelizacji ustawy o rehabilitacji z 5 grudnia 2008 r. (DzU nr 237 poz. 1652). Począwszy od wynagrodzeń za styczeń 2009 r., dofinansowanie przysługiwało także na tych niepełnosprawnych, którzy mają ustalone prawo do emerytury.
W wyniku jednak kolejnych modyfikacji, wprowadzonych nowelizacją z 29 października 2010 r. (DzU nr 226, poz. 1475), od 1 marca 2011 r. miesięczne dofinansowanie nie przysługuje na pracowników zaliczonych do umiarkowanego lub lekkiego stopnia niepełnosprawności, którzy mają ustalone prawo do emerytury.
Oznacza to, że pracodawcy nie mogą się ubiegać o wsparcie za takich pracowników, licząc od wynagrodzeń wypłaconych za marzec 2011 r. oraz za kolejne miesiące. Natomiast dofinansowanie przysługuje nadal na emerytów niepełnosprawnych ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Co istotne, zmiana ta nie dotyczy rencistów. Zatem firma otrzyma dopłatę do wynagrodzeń zatrudnionych niepełnosprawnych z lekkim lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, którym przysługuje np. renta z racji częściowej niezdolności do pracy.
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zgodnie z art. 49c ustawy o rehabilitacji może nieodpłatnie korzystać z danych zgromadzonych m.in. przez ZUS. Tym samym ma informacje, czy konkretny niepełnosprawny ma już ustalone prawo do emerytury.
Dzięki temu PFRON za pomocą systemu obsługi dofinansowań i refundacji może nie przyznać pracodawcy dofinansowania do wynagrodzenia pracownika, który zgodnie z danymi ZUS ma ustalone prawo do emerytury, a jest niepełnosprawny umiarkowanie lub lekko.
Jeśli natomiast pracodawca nadal będzie składał wnioski o dofinansowanie do wynagrodzeń tych pracowników i otrzyma pieniądze, ustawa o rehabilitacji nakłada na niego obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Na dodatek musi to zrobić z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, ustalonymi od tej kwoty od dnia jej otrzymania. Na zwrot tych kwot ma trzy miesiące.
Bez pomyłki w dokumentach
W związku z ustaleniem prawa do emerytury zatrudniający takie niepełnosprawne osoby musi pamiętać o prawidłowym wypełnieniu formularza INF-D-P przy ubieganiu się o dofinansowanie. W sekcji C „Informacja o stopniu niepełnosprawności, zatrudnieniu i wynagrodzeniu” w pozycjach 27 – 32 dla zakładów pracy chronionej (zpchr) oraz w pozycjach 39 – 44 dla otwartego rynku pracy podaje się liczbę dni, w których pracownik w konkretnym miesiącu ma już ustalone prawo do emerytury.
Przykład
Pracodawca mający status zpchr uzyskuje dofinansowanie do wynagrodzenia niepełnosprawnego pracownika w stopniu umiarkowanym zatrudnionego na cały etat.
Od 30 stycznia br. ma on ustalone prawo do emerytury. Wypełniając druk INF-D-P za styczeń, pracodawca – oprócz tego, że w poz. 25 wpisze 1,00 – to w poz. 31 wpisuje także 0,065, co wynika z następującego działania
(1 etat x 2 dni) : 31 = 0,065.
Przykład
Firma z tzw. otwartego rynku pracy dostaje dofinansowanie do wynagrodzenia niepełnosprawnego w stopniu lekkim, zaangażowanego na pół etatu.
Od 15 stycznia br. pracownik ten ma ustalone prawo do emerytury.
Dlatego wypełniając druk INF-D-P za styczeń, pracodawca w poz. 38 wpisuje 0,500, a w poz. 44 wpisze także 0,274
(0,5 etatu x 17) : 31 = 0,274.
Urząd wyjaśnia
Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych 4 maja 2011 r. w stanowisku (BON-I-5232-26-IKW/11)
stwierdziło, że ustalone prawo do emerytury ma każda osoba, która uzyskała decyzję organu ubezpieczeniowego dotyczącą przyznania świadczenia emerytalnego niezależnie od podstawy prawnej jej uzyskania.
Nie odnosi się ona do osób pobierających świadczenie przedemerytalne. Natomiast decyzja wydana przez organ emerytalny funkcjonuje w obrocie prawnym mimo zawieszenia pobierania świadczenia emerytalnego.
Ponadto zgodnie z art. 24a i 27a ustawy o emeryturach i rentach ZUS z urzędu przyznaje emeryturę zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, „która osiągnęła wiek 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym”. To ZUS informuje ubezpieczonego o zmianie statusu z rencisty na emeryta.
Autor jest doradcą prawnym Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
