W praktyce sądów rejestrowych często pojawiają się odmowy zarejestrowania spółek partnerskich z uwagi na niewłaściwe postanowienia umów dotyczące zasad reprezentacji tych spółek.

Zdarza się, że sąd rejestrowy zasadnie odmawia zarejestrowania spółki partnerskiej, gdyż postanowienia umowy przewidują reprezentację spółki zarówno przez zarząd, jak i każdego partnera samodzielnie.

Z ważnych powodów

Każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki może nastąpić tylko z ważnych powodów uchwałą większości trzech czwartych głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich ogólnej liczby partnerów. Umowa spółki może przewidywać surowsze wymogi powzięcia uchwały.

Przedsiębiorca w umowie może przyjąć zasadę odmienną niż wynikająca z art. 96 § 1 kodeksu spółek handlowych, a więc wprowadzić reprezentację łączną partnerów (albo partnera bądź partnerów wraz z prokurentem) bądź też wyłączyć albo ograniczyć prawo reprezentowania spółki w stosunku do określonego partnera (partnerów).

Przyjęte w spółce partnerskiej rozwiązanie dopuszczające możliwość pozbawienia partnera prawa reprezentacji decyzją pozostałych wspólników różni się w zasadniczy sposób od rozwiązania przyjętego w spółce jawnej, w której pozbawienie wspólnika prawa reprezentacji może nastąpić tylko na mocy prawomocnego orzeczenia sądu (art. 30 § 2 k.s.h.).

Zatem w spółce jawnej nie ma możliwości (np. uchwałą wspólników) pozbawienia wspólnika prawa reprezentowania spółki. Czy więc w spółce partnerskiej możliwe jest wyłączenie prawa reprezentacji partnera obok trybu przewidzianego w art. 96 § 2 k.s.h. także na mocy orzeczenia sądu?

Ingerencja sądu

W praktyce kwestia ta budzi wątpliwości i błędnie przyjmuje się, że art. 96 § 2 k.s.h. zawiera całościowe uregulowanie zagadnienia pozbawienia partnera prawa reprezentowania spółki, co wyłącza tym samym zastosowanie art. 30 § 2 k.s.h.

Zdarza się jednak, że uchwała o pozbawieniu partnera prawa reprezentacji nie będzie mogła być skutecznie powzięta np. z uwagi na brak kworum, a okoliczności (np. działanie partnera na szkodę spółki) wymagają bezzwłocznego wyłączenia konkretnego wspólnika od reprezentowania spółki.

Wówczas ingerencja sądu jako niezależnego podmiotu umożliwiającego pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki (na podstawie art. 30 § 2 k.s.h.) wydaje się zasadna, dlatego w przypadku gdy nie da się uzyskać większości głosów wymaganej w art. 96 § 2, możliwe jest wniesienie powództwa o pozbawienie prawa reprezentacji partnerów spółki partnerskiej.

Powołanie zarządu spółki może nastąpić w pierwotnej umowie spółki albo w trybie zmiany umowy (w trakcie trwania spółki). Umowa spółki partnerskiej może przewidywać, że prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki powierza się zarządowi. Przepisów art. 96 nie stosuje się.

Do zarządu powołanego zgodnie z § 1 stosuje się odpowiednio art. 201 – 211 k.s.h. i art. 293 – 300 k.s.h. (art. 97 k.s.h.).

Zatem do prowadzenia spraw i reprezentacji spółki przez zarząd, ukształtowany na wzór organu zarządzającego spółką z o.o. w spółce partnerskiej, nie stosuje się przepisów art. 96 k.s.h. Oznacza to m.in., że partnerom nie przysługuje prawo reprezentowania spółki. Tak długo, jak w spółce funkcjonuje zarząd, nie mają zastosowania również przepisy o podejmowaniu uchwał o pozbawieniu partnera prawa reprezentacji.

Nie jest dopuszczalne więc w spółce partnerskiej prowadzenie spraw tak jak w spółce jawnej, przy jednoczesnym stosowaniu zasad reprezentacji przez zarząd tak jak w spółce z o.o. (tzw. model mieszany).

Członkiem zarządu spółki partnerskiej może być zarówno partner, jak i osoba fizyczna niebędąca partnerem. Zarząd spółki partnerskiej może się składać z osób niebędących partnerami. Ma on kompetencje do prowadzenia wszystkich spraw spółki, o ile umowa nie stanowi inaczej.

Partnerzy mogą w umowie wskazać sprawy, które będą wymagały uchwały partnerów. Do spółki partnerskiej ma odpowiednie zastosowanie art. 207 k.s.h., zgodnie z którym wobec spółki członkowie zarządu podlegają ograniczeniom ustanowionym w k.s.h., umowie spółki, a także – jeżeli umowa nie stanowi inaczej – w uchwałach wspólników. Ograniczenia te mają charakter tylko wewnętrzny.

Jeżeli zarząd podejmuje decyzje w sprawie zastrzeżonej w umowie do kompetencji partnerów i na jej podstawie dokonuje czynności prawnej, to jest ona skuteczna wobec osób trzecich. Jednak ustanowienie zarządu w umowie nie wywiera skutków wobec osób trzecich w zakresie prawa reprezentacji, jeżeli nie zostało ujawnione w rejestrze sądowym (art. 93 § 1 pkt 5 oraz art. 15 – 17 ustawy o krajowym rejestrze sądowym).

W związku z tym nie jest dopuszczalne ustanowienie w umowie zasad reprezentacji, zgodnie z którymi spółkę reprezentuje zarówno zarząd, jak i każdy partner samodzielnie. Powierzenie reprezentacji spółki zarządowi oznacza wyłączenie prawa reprezentacji partnerów na podstawie art. 96 k.s.h.

Zarząd spółki partnerskiej ma pełne prawo jej reprezentowania. Partnerzy, którzy nie zostali powołani do zarządu, nie mają prawa reprezentowania spółki, nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby takiemu partnerowi udzielone zostało pełnomocnictwo albo prokura.

Dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem, stanowi uchwała SN z 27 kwietnia 2001 r. (III CZP 6/01).

Spółka partnerska stanowi tzw. hybrydalny typ spółki, ponieważ jako spółka osobowa może „korzystać” jako jedyna ze wszystkich spółek osobowych z instytucji właściwej wyłącznie dla spółek kapitałowych. Art. 97 k.s.h. dopuszcza bowiem wyraźnie możliwość ustanowienia w spółce partnerskiej zarządu i powierzenia mu prowadzenia spraw i reprezentowania spółki.

Partnerzy mają zatem możliwość wybrania sposobu reprezentacji spółki, która może się odbywać albo na zasadach określonych w art. 96 k.s.h., albo może zostać powierzona zarządowi.

Kiedy to możliwe

Pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki może nastąpić:

• na etapie zawiązywania spółki, w drodze zamieszczenia w pierwotnym tekście umowy zapisu wyłączającego wspólnika (wspólników) od prawa reprezentowania spółki,

• może się dokonać już po zarejestrowaniu spółki.

Późniejsze pozbawienie partnera prawa reprezentowania spółki może nastąpić:

• za jego zgodą poprzez zmianę umowy spółki,

• bez zgody partnera w trybie przewidzianym wart. 96 § 2 k.s.h.