Wypowiedzenie umowy o pracę: Niekiedy angaż terminowy skończy się wcześniej

Przy umowie na czas określony wolno to zrobić, wypowiadając ją na mocy odpowiedniej klauzuli. Ponadto istnieją szczególne przypadki, w których dopuszczalne jest wymówienie takiego angażu na podstawie konkretnych przepisów prawa pracy.

Z klauzulą umowną

Przy dłuższych kontraktach na czas określony lepiej zapewnić sobie możliwość wcześniejszego ich rozwiązania poprzez wprowadzenie odpowiedniej klauzuli umownej. Umożliwia to art. 33 kodeksu pracy. Zgodnie z nim przy zawieraniu umowy na czas określony dłuższy niż sześć miesięcy strony dopuszczają wcześniejsze jej rozwiązanie za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Gdyby jednak wprowadziły klauzulę zezwalającą na wymówienie umowy terminowej nie dłuższej niż sześć miesięcy, wówczas taki zapis jest nieważny z mocy art. 18 § 1 i 2 k.p. W myśl tego przepisu postanowienia angaży mniej korzystne dla pracowników, niż określają to przepisy prawa pracy, są nieważne. Wprowadzenie postanowienia o wcześniejszym wypowiedzeniu umowy terminowej zawartej na nie dłużej niż sześć miesięcy jest zasadniczo mniej korzystne dla pracownika, gdyż spada stabilność jego zatrudnienia.

Dopuszczającą wcześniejsze wymówienie klauzulę stronom wolno zastosować zarówno w momencie zawierania umowy, jak i później – w trakcie jej trwania.

Wskazał na to Sąd Najwyższy w uchwale z 14 czerwca 1994 r. (I PZP 26/94). Oznacza to, że strony mogą np. poprzez zawarcie późniejszego aneksu zmienić treść przyjętej uprzednio umowy i wprowadzić do niej postanowienie o dopuszczalności wcześniejszego jej rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Potwierdził to SN także w wyroku z 10 czerwca 2010 r. (I PK 52/10).

Przykład

Pani Anna podpisała z pracodawcą umowę o pracę na osiem miesięcy.

Po trzech miesiącach zawarła z nim aneks nr 1 do angażu, w którym strony dopuściły możliwość jego rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Następnie po miesiącu firma wymówiła pracownicy umowę, korzystając z dodanego aneksu.

Warto też zauważyć, że umowa o pracę zawarta na czas określony dłuższy niż sześć miesięcy, w której strony dopuściły jej wcześniejsze rozwiązanie za dwutygodniowym wymówieniem, może być w ten sposób rozwiązana także przed upływem sześciu miesięcy jej trwania. Tak uznał SN w uchwale z 7 września 1994 r. (I PZP 35/94).

Likwidacja lub upadłość

Jeżeli pracodawca znalazł się w stanie likwidacji lub upadłości, wówczas dalsze trzymanie większości załogi jest zbędne. Dlatego art. 41

1

§ 2 k.p. pozwala w takich sytuacjach każdej ze stron umowy zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy rozwiązać ją za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Jednak możliwość wypowiadania umów powstaje w trakcie likwidacji, a nie dopiero po zlikwidowaniu pracodawcy. Zatem uzasadnieniem wymówienia może być sam fakt zarządzenia likwidacji. Tak podkreślał SN w wyroku z 10 września 1998 r. (I PKN 310/98).

Likwidacja pracodawcy jest bowiem z reguły procesem ciągłym i nie można przyjąć, że art. 41

1

k.p. stosuje się dopiero wtedy, gdy dochodzi do faktycznego (i prawnego) zlikwidowania pracodawcy, bo jeżeli zostanie on już zlikwidowany, to nie byłoby podmiotu, który mógłby rozwiązać stosunki pracy z pracownikami.

Warto przy tym pamiętać, że zakres stosowania art. 41

1

§ 2 k.p. obejmuje wypowiadanie czasowych umów zawartych jedynie przed ogłoszeniem upadłości pracodawcy lub wszczęciem postępowania zmierzającego do jego likwidacji. Nie ma bowiem żadnych racjonalnych przesłanek ustawowego uchylania woli stron nakierowanej na uzyskanie wzmożonej stabilizacji angażu zawartego na czas określony już po ogłoszeniu upadłości pracodawcy lub po wszczęciu jego likwidacji. Tak trafnie przyjął

SN w wyroku z 19 marca 2002 r. (I PKN 56/01).

Zwolnienia grupowe

Regulację, która dopuszcza wcześniejsze wypowiedzenie umowy terminowej, zawiera też ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU z 2003 r. nr 90, poz. 844 ze zm., dalej ustawa).

Obejmuje ona jednak tylko zatrudniających co najmniej 20 pracowników (art. 1 ust. 1 ustawy). Zgodnie z jej art. 5 ust. 7 w razie wypowiadania stosunków pracy w zakresie grupowego zwolnienia  umowy zawarte na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy każda ze stron może rozwiązać za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Zaznaczyć przy tym należy, że art. 5 ust. 7 ustawy dotyczy wszelkich umów na czas określony, a więc i takich, które były przyjęte na krócej niż sześć miesięcy. Stosuje się go także do zwolnień indywidualnych (art. 10 ust. 1 ustawy). Jednak przy nich możliwość wypowiedzenia angażu zawartego na czas określony obejmuje tylko te sytuacje, gdy wyłączną przyczyną wymówienia są te niedotyczące pracownika.

Przykład

Firma chemiczna zatrudniała pana Zbigniewa jako przedstawiciela handlowego na czas określony.

Wobec braku zamówień na usługi pracodawca musiał przeprowadzić reorganizację i zmniejszyć stan załogi. Dlatego wypowiedział angaż także panu Zbigniewowi, mimo że nie przewidywał on klauzuli dopuszczającej takie rozwiązanie.

Pan Zbigniew wniósł powództwo do sądu, domagając się zasądzenia odszkodowania. Sąd je jednak oddalił, gdyż wypowiedzenie było zgodne z art. 5 ust. 7 i art. 10 ust. 1 ustawy.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach