Rozwój firm może przebiegać na wielu różnych płaszczyznach. Z jednej strony może być on efektem inwestycji w środki trwałe, rozbudowy zakładów produkcyjnych, dostosowywaniem ich do wymogów ochrony środowiska.

Z drugiej z inwestycjami w szeroko pojęty kapitał ludzki (szkolenia, korzystanie z usług doradczych) oraz we własne lub realizowane we współpracy z jednostkami naukowymi badania przemysłowe bądź prace rozwojowe. To wszystko może służyć stworzeniu nowych, innowacyjnych produktów (towarów lub usług).

Dysponując takim elementem, przedsiębiorca może pomyśleć o dalszej ekspansji, w tym zdobywaniu nowych rynków zbytu. Jest to o tyle istotne, że większa sprzedaż może przełożyć się na obniżenie kosztów jednostkowych, a zdobycie kilku rynków zagranicznych uniezależnić od bieżącej koniunktury na tylko jednym z nich.

Tym samym czasowy spadek sprzedaży na rynku jednego państwa można próbować rekompensować sobie zwiększeniem takiej sprzedaży na innym rynku. I również w zakresie zdobywania nowych rynków zagranicznych z pomocą mogą przyjść fundusze unijne.

Dla początkujących

Jednym z instrumentów finansujących rozwój eksportu jest działanie 6.1 „Paszport do eksportu” (program IG). Jest ono dedykowane tzw. początkującym eksporterom.

W praktyce oznacza to firmy, które do tej pory w ogóle nie interesowały się obcymi rynkami albo prowadziły sprzedaż za granicą, ale na niewielką skalę (maksymalnie 30 proc. przychodów może pochodzić z takiej sprzedaży, aby przedsiębiorca był uznany za początkującego eksportera).

Celem tego działania jest pomóc firmom w podboju zagranicznych rynków. W praktyce oznacza to dotacje na przygotowanie planu rozwoju eksportu, czyli opracowanie strategii (biznesplanu) takiej ekspansji. Taki dokument powinien zawierać m.in.

- analizę pozycji konkurencyjnej przedsiębiorcy oraz wskazanie rynków docelowych, pod kątem produktów mających być przedmiotem eksportu,

- wyniki przeprowadzonego badania rynku (rynków) docelowego, oparte w szczególności na analizie aktów prawnych, procedur, zwyczajów, praktyk handlowych i zasad warunkujących dostęp towaru lub usług na wybrany rynek,

- wskazanie i uzasadnienie działań, które zostaną podjęte w celu realizacji strategii.

Następnym krokiem jest przyznanie dotacji na wprowadzenie w życie planu rozwoju eksportu. Przedsiębiorca może liczyć na refundację połowy kosztów poniesionych np. na udział w międzynarodowych targach, wystawach, misjach zagranicznych, uzyskanie certyfikatów niezbędnych do wprowadzenia produktu, poszukiwanie zagranicznych kontrahentów, weryfikowanie ich kondycji finansowej. Dotacje w ramach tego działania przyznaje Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.

Ogólne i branżowe

Z kolei bezpośrednio w gestii Ministerstwa Gospodarki pozostawiono  działanie 6.5 programu „Innowacyjna gospodarka”.

Jest ono podzielone na dwie części (tzw. poddziałania). To, które w szczególności powinno zainteresować przedsiębiorców planujących zagraniczną ekspansję, kryje się pod numerem 6.5.2 „Wsparcie udziału przedsiębiorców w programach promocji”. Programy promocji mogą mieć dwojaki charakter. Albo są to programy promujące konkretny sektor (branżę, grupę produktów), albo mają charakter ogólny. W tym drugim wypadku nie koncentrują się na konkretnej dziedzinie gospodarki.

W praktyce realizacja tego działania polega na tym, że resort gospodarki zatwierdza takie programy (np. ogłasza listę międzynarodowych targów lub wystaw, w których udział zostanie dofinansowany), a następnie ogłasza nabór wniosków.

Przedsiębiorcy, którzy zakwalifikują się do udziału w programie, otrzymują refundację części wydatków poniesionych np. na wynajęcie i zabudowę powierzchni wystawowej, przygotowanie materiałów reklamowych i promocyjnych oraz ich tłumaczenie, przejazd i noclegi. Istotą tego działania jest zatem to, że przedsiębiorca może wybierać imprezy (targi, wystawy, misje), które zostały ujęte w zatwierdzonym programie.

Nie może natomiast ubiegać się o dotację na wybrane przez siebie samodzielnie wydarzenie, jeżeli nie mieści się ono w takim programie. Wsparcie dla firm udzielane jest na podstawie rozporządzenia ministra gospodarki w sprawie szczegółowego przeznaczenia, warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na udział przedsiębiorców w programach promocji w ramach działania 6.5.2 programu IG (DzU z 2010 r. nr 133, poz. 892 ze zm.).

Dobre praktyki czyli jak zakłady korzystają z eurodotacji

Znaczna część unijnych środków trafia do przedsiębiorców, chociaż w obiegowych opiniach jest to często negowane. Wystarczy jednak popatrzeć na statystyki. I tak np. w ramach programów regionalnych złożono ogółem 46 tys. wniosków. Do realizacji zatwierdzono 26,5 tys. projektów, przy czym podpisano umowy lub wydano decyzje w przypadku 23,4 tys. z nich.

W ujęciu wartościowym (dofinansowanie z UE) umowy  z obszaru badania, innowacji i przedsiębiorczości są na drugim miejscu, ustępują jedynie umowom z zakresu transportu. Te ostatnie stanowią 27,5 proc. wartości wszystkich podpisanych umów,  natomiast kontrakty dotyczące badań i przedsiębiorczość  to 22,5 proc. wartości wszystkich podpisanych umów (według stanu na koniec listopada).

Aby otrzymać dotację, trzeba przede wszystkim spróbować po nią sięgnąć, a niestety nie wszyscy przedsiębiorcy próbują. Są jednak takie firmy, które właśnie dzięki dotacjom dynamicznie się rozwijają i potrafią z nich skutecznie i w sposób przemyślany korzystać. Co więcej swoją strategię rozwoju oparły w dużym stopniu na możliwości uzyskania dofinansowania. I właśnie takie firmy należy naśladować.

Przykładem może być przedsiębiorstwo Tugeb-Polbud z województwa dolnośląskiego, które dostosowując się do potrzeb rynku i klientów, w pełni wykorzystuje możliwości uzyskania wsparcia, jakie przynosi ze sobą członkostwo naszego kraju w Unii Europejskiej.

Wystarczy podać, że w ramach działania 1.1 „Inwestycje dla przedsiębiorstw” dolnośląskiego programu regionalnego otrzymało 1,5 mln zł dotacji na rozbudowę istniejącego zakładu produkcyjnego oraz wprowadzenie nowego produktu. Z działania 4.4 „Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym” pozyskało 7,3 mln zł dotacji na wdrożenie technologii do fabrycznej produkcji pełnowymiarowych domów mieszkalnych.

Firma dba także o ochronę własności intelektualnej i skutecznie wystąpiła o dotację na uzyskanie ochrony patentowej w ramach działania 5.4.1 „Wsparcie na uzyskanie/realizację ochrony własności przemysłowej” programu „Innowacyjna gospodarka” (wartość dofinansowania 26,8 tys. zł).

Jeżeli ktoś pomyśli, że to już koniec możliwości, będzie w błędzie. Mając ciekawy pomysł i dotację na jego wdrożenie, firma Tugeb-Polbud nie zamierza koncentrować się wyłącznie na rynku polskim. Dlatego z sukcesem wystąpiła o dotację na rozwój eksportu (działanie 6.1 „Paszport do eksportu”, program IG), pozyskując 10 tys. zł na przygotowanie planu rozwoju eksportu oraz blisko 200 tys. zł na jego realizację.

Stawiając na lepszą organizację zarządzania przedsiębiorstwem poprzez usystematyzowanie oraz przyśpieszenie przepływu informacji pomiędzy spółką i jej partnerami, zainwestowano także w nowoczesne rozwiązania informatyczne. W wyniku integracji systemów informatycznych ma nastąpić usprawnienie procesów logistycznych, większa dostępność materiałów, spadek jednostkowych kosztów administracyjnych, szybsza i terminowa realizacja zamówień.

I oczywiście na taki projekt przedsiębiorstwo także pozyskało grant w wysokości 275 tys. zł w ramach działania 8.2 „Wspieranie wdrażania elektronicznego biznesu typu B2B” (IG). I na koniec firma skorzystała także z dotacji na rozwój badań i wdrażanie ich wyników. Takie dotacje przewidują działania 1.4 i 4.1 programu IG, a w przypadku opisywanego przedsiębiorstwa wartość grantu to ponad 1,8 mln zł.

Programy regionalne  w gestii urzędów marszałkowskich

O tym, czy i w jakim stopniu fundusze unijne będą dostępne dla firm w ramach programów regionalnych, decydują władze samorządowe. Dzięki tzw. krajowej rezerwie wykonania (dodatkowa pula środków podzielona pomiędzy programami przez resort rozwoju) konkursy dla firm odbędą się także w tych województwach, gdzie pierwotne budżety zostały już wyczerpane i naborów nie planowano.

Dlatego przedsiębiorcy zainteresowani unijnymi funduszami powinni na bieżąco śledzić informacje pojawiające się na stronach instytucji zarządzających (urzędy marszałkowskie) oraz wdrażających (instytucje powołane w niektórych regionach do obsługi grantów dla firm).

Łącznie na dofinansowanie firm regiony przeznaczyły w przyszłym roku ok. 370 mln euro. Przykładowo Małopolskie Centrum Przedsiębiorczości zamierza ogłosić cztery konkursy i dysponuje na to budżetem w wysokości ok. 15 mln euro. Z kolei podlascy przedsiębiorcy będą mogli walczyć o granty na innowacyjne inwestycje (konkurs ma zostać ogłoszony w I kwartale 2012).