Europejski tytuł egzekucyjny (dalej ETE), wprowadzony na mocy rozporządzenia (WE) nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 21 kwietnia 2004 (dalej rozporządzenie), jest zaświadczeniem wydawanym przez państwa członkowskie UE, które uprawnia do przeprowadzenia egzekucji należności bezspornych, stwierdzonych zagranicznymi tytułami wykonawczymi.

Zaświadczenie może uzyskać każda osoba, bez względu na obywatelstwo, która w sprawie bezspornej uzyskała na terytorium Unii Europejskiej orzeczenie sądowe, dokument urzędowy lub zawarła ugodę sądową.

Tym samym regulacją objęci są wszyscy dłużnicy i wierzyciele, tj. przedsiębiorcy, konsumenci, osoby fizyczne oraz prawne, przy czym dłużnicy konsumenci zostali objęci dodatkową ochroną.

Szybko i skutecznie

Założeniem rozporządzenia było utworzenie odformalizowanej, niedrogiej procedury, która umożliwi szybkie i skuteczne wyegzekwowanie roszczeń pieniężnych. Procedurę można stosować jedynie w sprawach cywilnych i handlowych, czyli zaświadczenie ETE nie zostanie wydane, jeżeli roszczenie dotyczyć będzie stosunków publicznoprawnych.

Wyłączono również sprawy z zakresu stanu cywilnego lub zdolności prawnej osób fizycznych, praw majątkowych wynikających ze stosunków małżeńskich, testamentów i dziedziczenia, spraw upadłościowych i likwidacyjnych, ubezpieczeń społecznych lub arbitrażu.

My zajmiemy się procedurą nadania zaświadczenia ETE polskim dokumentom urzędowym oraz wykonaniu na terytorium Polski obcego dokumentu urzędowego zaopatrzonego w zaświadczenie ETE.

Czym jest dokument urzędowy

Zgodnie z rozporządzeniem dokumentem urzędowym jest dokument, który został formalnie sporządzony lub zarejestrowany jako dokument urzędowy i którego autentyczność odnosi się do podpisu i treści dokumentu oraz została stwierdzona przez władzę publiczną lub inną władzę upoważnioną do tego celu przez państwo członkowskie, w którym wydano dany dokument.

Dokumentem urzędowym jest też porozumienie odnoszące się do zobowiązań alimentacyjnych zawarte z władzami administracyjnymi lub przez nie poświadczone, występujące np. w prawie niemieckim.

Przesłanki formy sporządzenia i rejestracji dokumentu urzędowego podlegają ustawodawstwu państwa członkowskiego wydania. Dokument urzędowy nie musi spełniać żadnych dalszych wymogów, w szczególności nie musi wprost przewidywać możliwości nadania mu ETE.

W obrocie gospodarczym najczęściej spotykanymi dokumentami urzędowym są akty notarialne (np. uznanie długu wraz z klauzulą o poddaniu się egzekucji) oraz zaopatrzone w klauzulę wykonalności bankowe tytuły egzekucyjne.

Wniosek o wydanie zaświadczenia ETE

Zaświadczenie ETE wydawane jest na wniosek składany przez wierzyciela. Do wniosku należy dołączyć dokument urzędowy w odpisie, wraz z postanowieniem o nadaniu mu klauzuli wykonalności oraz potwierdzenie dokonania opłaty sądowej w wysokości 50 zł.

Nie trzeba przy tym wykazywać międzynarodowego charakteru sprawy (np. miejsca zamieszkania dłużnika w innym państwie bądź woli prowadzenia egzekucji za granicą). Wniosek rozpoznawany jest pod nieobecność dłużnika przez sąd rejonowy, w którego okręgu został sporządzony dokument.

Rozwiązanie to nie jest wygodne dla wierzyciela, gdyż nie może on złożyć wniosku do sądu właściwego dla jego miejsca zamieszkania (siedziby). M. in. w Austrii, Belgii, Luksemburgu czy też Niemczech właściwym do wydania zaświadczenia ETE jest notariusz, który sporządził bądź u którego złożono dokument.

Jakie wymogi

Nie każdy dokument urzędowy może zostać opatrzony ETE. Przede wszystkim dokument musi zostać sporządzony po 21 stycznia 2005. Jeżeli dokument sporządzono w Rumunii lub Bułgarii, data sporządzenia nie może być wcześniejsza niż 1 stycznia 2007.

Warunkiem wydania zaświadczenia ETE jest istnienie roszczenia o zapłatę konkretnej kwoty pieniężnej (waluta nie jest istotna). Roszczenie musi być na tyle skonkretyzowane, aby można było ustalić jego wysokość czy to przez odczytanie nazwanej lub wskazanej cyfrowo kwoty czy też zastosowanie jednoznacznych i ściśle określonych zasad jej naliczania (np. w przypadku odsetek umownych).

Wymagalne i bezsporne

Roszczenie objęte dokumentem urzędowym musi być wymagalne. Następuje to z chwilą, gdy wierzyciel ma prawo żądać zaspokojenia swojej wierzytelności, a dłużnik ma obowiązek świadczenie spełnić.

Przyjmuje się, że warunek wymagalności roszczenia jest spełniony, jeżeli dokument zawiera określoną datę wymagalności lub jej nie ogranicza (niewystarczające wydaje się określenie momentu wymagalności przez wskazanie zdarzenia lub warunku, które muszą się ziścić).

Kolejnym warunkiem jest bezsporność roszczenia. Dłużnik musi zatem wyraźnie uznać roszczenie w dokumencie. Nadmienić należy, że pojęcie bezsporności powinno obejmować wszystkie takie sytuacje, w których wierzyciel, przy możliwym do zweryfikowania niekwestionowaniu przez dłużnika rodzaju lub wysokości roszczenia pieniężnego, uzyskał nadający się do wykonania dokument urzędowy wymagający wyraźnej zgody dłużnika. Ze względu na to, że poddanie się egzekucji wymaga ścisłego wskazania świadczenia, podstawy prawnej obowiązku, osoby dłużnika i wierzyciela oraz terminu spełnienia świadczenia, ma ono co do zasady charakter bezsporny.

Przykład

Jeżeli w akcie notarialnym o uznaniu zadłużenia i poddaniu się egzekucji strony podały kwotę, której wysokość została określona w systemie waloryzacyjnym, roszczenie nie będzie miało charakteru bezspornego, bo taka regulacja, w szczególności gdy miernik wysokości należnego wierzycielowi świadczenia nie został określony dostatecznie precyzyjnie, będzie budziła wątpliwości co do bezwarunkowej zgody dłużnika.

Fakt uznania roszczenia za bezsporne nie przesądza jednak o nadaniu dokumentowi zaświadczenia ETE, bo samo oświadczenie dłużnika o zasadności roszczenia nie podlega wykonaniu. Dłużnik w oświadczeniu musi się jeszcze poddać egzekucji.

Oznacza to, że dokument urzędowy, który ma zostać opatrzony ETE, musi być wykonalny, a zatem jego treść ma nadawać się do wykonania w drodze egzekucji przeprowadzanej przez odpowiednie organy państwowe. O wykonalności dokumentu będzie najczęściej przesądzała nadana mu klauzula wykonalności.

Na formularzu

Zaświadczenie ETE sporządza się w tym samym języku co dokument, na formularzu stanowiącym załącznik nr III  do rozporządzenia. Jeżeli tylko część dokumentu spełnia wymogi, sąd wydaje częściowe zaświadczenie ETE.

W przypadku uwzględnienia wniosku sąd doręcza postanowienie o wydaniu zaświadczenia z urzędu obu stronom postępowania. Postanowienie o odmowie nadania zaświadczenia jest zaskarżalne.

Zaświadczenie ETE wydane przez polski sąd może być podstawą wszczęcia egzekucji we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej z wyjątkiem Danii. Postępowanie egzekucyjne na podstawie zaświadczenia przeprowadza się zgodnie z prawem państwa wszczęcia egzekucji.

Polska klauzula wykonalności

Polskie prawo, inaczej niż np. prawo niemieckie, przewiduje konieczność nadania zaświadczeniu ETE, wydanemu w innym państwie członkowskim, polskiej klauzuli wykonalności.

W tym celu wierzyciel przedkłada do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania lub siedziby dłużnika, a jeżeli nie można tego ustalić do sądu rejonowego, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja, odpis dokumentu urzędowego i odpis zaświadczenia ETE, które spełniają warunki niezbędne dla stwierdzenia ich autentyczności (opieczętowane lub mające inne urzędowe oznaczenia organu sporządzającego) oraz w razie potrzeby tłumaczenie poświadczone zaświadczenia ETE (nie jest wymagane przedłożenie tłumaczenia przysięgłego dokumentu urzędowego). Koszt nadania klauzuli to 50 zł.

Kwestie merytoryczne i samo zaświadczenie ETE nie mogą być przedmiotem kontroli sądu polskiego. Wierzyciel nie może ze względu na to, że jest cudzoziemcem lub nie posiada miejsca zamieszkania bądź pobytu w Polsce, zostać zobowiązany do złożenia zabezpieczenia lub kaucji.

Po nadaniu klauzuli wykonalności wierzyciel może przystąpić do egzekucji roszczeń objętych dokumentem. W tym celu należy złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji u komornika sądowego, załączając zaświadczenie ETE wraz z nadaną mu klauzulą wykonalności. Postępowanie egzekucyjne przeprowadza się zgodnie z przepisami k.p.c.

Jak uzyskać zaświadczenia ETE i wykonać je w innym państwie

1. Wniosek do sądu rejonowego miejsca sporządzenia dokumentu o wydanie zaświadczenia ETE wraz z załącznikami i opłatą

2. Postanowienie o wydaniu zaświadczenia ETE

3. Możliwość wniesienia zażalenia w przypadku wydania postanowienia o odmowie

4. Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności zaświadczeniu ETE do sądu państwa wszczęcia egzekucji (o ile taki wymóg jest przewidziany w prawie państwa wykonania)

5. Wniosek o wszczęcie egzekucji w innym państwie na podstawie zaświadczenia ETE

Wykonanie dokumentu urzędowego zaopatrzonego w zaświadczenie ETE w Polsce

1. Wniosek do sądu rejonowego o nadanie klauzuli wykonalności, zgodnie z właściwością ogólną dłużnika, a jeżeli tej właściwości nie można ustalić, to do sądu rejonowego, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja, wraz z załącznikami i opłatą

2. Wniosek o wszczęcie egzekucji na podstawie zaświadczenia ETE zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (na żądanie komornika również tłumaczenia przysięgłe dokumentów)

Komentuje Marta Daćków, prawnik, współpracuje z Kancelarią Prawną Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy

Zaświadczenie ETE podlega sprostowaniu w przypadku wywołanej błędem rozbieżności między orzeczeniem a zaświadczeniem. Dotyczy to także błędów pisarskich oraz błędów związanych z nieuważnym wypełnieniem formularza zaświadczenia ETE.

Dłużnik może wnieść do sądu, który pierwotnie wydał zaświadczenie ETE, o cofnięcie zaświadczenia. Sąd bada w takim wypadku, czy rozporządzenie w sprawie ETE ma zastosowanie oraz czy roszczenie miało charakter bezsporny.

Regulacja ta budzi istotne wątpliwości, gdyż organem uprawnionym do przeprowadzenia kontroli prawidłowego stosowania przepisów tego rozporządzenia jest ten sam sąd, który wydał początkowo zaświadczenie.

W razie utraty wykonalności przez dokument urzędowy, np. poprzez pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, jej zawieszenia lub ograniczenia na mocy prawa państwa członkowskiego, w którym sporządzono dokument, dłużnik może zwrócić się do właściwego organu o zaświadczenie stwierdzające brak lub ograniczenie wykonalności.

W państwie, w którym przeprowadzana jest egzekucja, dłużnik może ubiegać się o zawieszenie lub ograniczenie wykonania dokumentu urzędowego, jeżeli zaskarżył dokument opatrzony zaświadczeniem ETE lub złożył wniosek o sprostowanie lub cofnięcie zaświadczenia ETE.

Po uwzględnieniu wniosku sąd może ograniczyć postępowanie egzekucyjne do środków zabezpieczających lub uzależnić wykonanie od zapewnienia określonego przez siebie zabezpieczenia bądź w wyjątkowych okolicznościach zawiesić postępowanie egzekucyjne.

Ochrona realizowana jest na podstawie prawa krajowego. Wnioski należy kierować na formularzu stanowiącym załącznik nr IV do rozporządzenia.