Woda jest dobrem niezbędnym dla każdego człowieka. Używana jest w wielkich ilościach codziennie nie tylko w gospodarstwach domowych, ale i w różnych rodzajach prowadzonej działalności gospodarczej, szczególnie w przemyśle i rolnictwie.

Zarówno jej koszty, jak i koszty wyprodukowanych ścieków znacznie przyczyniają się do ogólnych kosztów nie tylko utrzymania konsumenta, ale i prowadzonego zakładu czy przedsiębiorstwa.

Zatem bez względu na to, czy jesteśmy właścicielem domku jednorodzinnego, mieszkania w wielkim bloku czy właścicielem przedsiębiorstwa, powinniśmy przyjrzeć się warunkom, na jakich dostarczana jest woda i odprowadzane są ścieki.

Zbiorowe zaopatrzenie w wodę

Kwestie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków reguluje ustawa z 7 czerwca 2001 o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Określa ona zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi oraz zbiorowego odprowadzania ścieków, w tym zasady działalności przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, zasady tworzenia warunków do zapewnienia ciągłości dostaw i odpowiedniej jakości wody, niezawodnego odprowadzania i oczyszczania ścieków, wymagania dotyczące jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, a także zasady ochrony interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów.

Na podstawie umowy

Zgodnie z jej art. 6 ust. 1 dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym a odbiorcą tych usług.

Ponadto dostawy wody i odprowadzanie ścieków regulują też regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków, wydawany przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, który jest następnie zatwierdzany przez radę gminy i stanowi akt prawa miejscowego, oraz taryfy ustalane przez przedsiębiorstwo i zatwierdzane przez radę gminy w formie uchwały.

Taryfa cen i regulamin

Umowa między odbiorcą usług i przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym jest oprócz zatwierdzonych taryf cen i stawek opłat oraz regulaminu świadczenia usług doprowadzania wody i odprowadzania ścieków najważniejszym dokumentem regulującym przedmiot i jakość usług oraz wzajemne prawa i obowiązki stron umowy, w tym m.in. ilość i jakość świadczonych usług wodociągowych lub kanalizacyjnych oraz warunki ich świadczenia, sposób i termin wzajemnych rozliczeń, warunki usuwania awarii przyłączy wodociągowych lub przyłączy kanalizacyjnych będących w posiadaniu odbiorcy usług, procedury i warunki kontroli urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych, okres obowiązywania umowy oraz odpowiedzialność stron za jej niedotrzymanie, a także warunki wypowiedzenia.

Zasadniczo nie do negocjacji

Umowa ta jest podstawą do rozpoczęcia dostaw wody lub odprowadzania ścieków i ma specyficzny charakter – w większości przypadków jest nienegocjowalna, czyli adhezyjna. To znaczy, że przyszły odbiorca usług tylko przystępuje do umowy, natomiast bardzo rzadko ma rzeczywisty wpływ na treść jej postanowień.

Uciążliwe warunki

W praktyce dochodzi do wielu pogwałceń praw odbiorców omawianych usług. Przedsiębiorstwa wodociągowe korzystając ze swojej uprzywilejowanej pozycji, narzucają często uciążliwe i przynoszące im nieuzasadnione korzyści warunki tych umów. Zazwyczaj treść umowy kształtuje jednostronnie przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, posługując się wzorcem umownym.

Jest szansa

Jednak przedsiębiorstwo powinno być świadome, że umowa o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków może być negocjowana. Posługiwanie się szablonem, tzw. wzorcem umowy, nie ma bowiem żadnego uzasadnienia prawnego. Istnieje zatem możliwość dowolnego kształtowania treści umowy, zachowując jednak jej naturę i uwzględniając bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa.

Stąd też warto wiedzieć, że ani przedsiębiorca – odbiorca wody, ani konsument nie muszą zgadzać się na zaoferowane im warunki usług. Mogą przystąpić do ich negocjacji, choć w praktyce bywa to bardzo trudne albo wręcz niemożliwe.

Ciężar większy od przyjętych

Na jakie postanowienia warto więc zwrócić uwagę? Przede wszystkim na te, które na  pierwszy rzut oka wydają się dla nas uciążliwe. Za uciążliwy uznaje się każdy warunek umowy, który stanowi dla jednej ze stron ciężar większy od powszechnie przyjętych w stosunkach danego rodzaju.

W szczególności należy rozważyć, czy w hipotetycznej sytuacji istnienia konkurenta na danym rynku, czyli w razie istnienia rzeczywistej swobody zawierania umów i kształtowania ich treści, takie przedsiębiorstwo byłoby w stanie wynegocjować dane postanowienia umowne.

Z kolei nieuzasadnione korzyści przypadające przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu powinny pozostawać w logicznym związku przyczynowym z narzuconymi odbiorcy uciążliwymi warunkami umowy. Korzyści te mogą pojawić się po stronie przedsiębiorcy narzucającego uciążliwe warunki umów już w chwili zawarcia umowy lub w późniejszym okresie.

Narzucanie takich postanowień, tak jak stworzenie samej możliwości ich zaistnienia, gdy przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ma pozycję dominującą na danym rynku, stanowi przejaw praktyk ograniczających konkurencję, które są zabronione przez prawo ochrony konkurencji i konsumentów. Może prowadzić do nałożenia na  przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne kary pieniężnej do 10 proc. ubiegłorocznych przychodów.

Niedozwolone postanowienia

W umowach o dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków trzeba uważać zatem na postanowienia:

- narzucające nieuczciwe, nadmiernie wygórowane ceny za dostarczaną wodę i odprowadzane ścieki;

- uzależniające wykonanie przyłączy wodociągowych lub kanalizacyjnych czy przyłączenia obiektów do sieci wodociągowo-kanalizacyjnej od spełnienia określonych świadczeń, najczęściej pieniężnych;

- dotyczące pobierania opłat innych niż wymienione w zatwierdzonych taryfach cen i  stawek opłat w drodze uchwały rady gminy (w tym np. zobowiązywanie odbiorców usług do pokrywania kosztów i szkód przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych);

- zobowiązujące do wykonywania na własny koszt części robót niestanowiących budowy przyłącza od własnej posesji do instalacji wodociągowo-kanalizacyjnych;

- przeciwdziałające ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania i rozwoju konkurencji na rynku właściwym dostaw wody i odprowadzania ścieków przez m.in. uniemożliwianie potencjalnym konkurentom wejścia na rynek;

- pozbawiające możliwości odpłatnego przekazania urządzeń wodociągowych lub kanalizacyjnych, wybudowanych ze środków własnych (zazwyczaj dotyczy to uzależniania zawarcia umowy o świadczenie usług od bezpłatnego przekazania wybudowanego przez siebie przyłącza);

- odmawiające zawarcia umów o dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków;

- prowadzące do przeciągania negocjacji w czasie;

- uzależniające zawarcie umowy od spełnienia określonych świadczeń, najczęściej pieniężnych;

- bezzasadnie różnicujące odbiorców usług, w szczególności przez obciążanie niektórych grup większymi kosztami (co stwarza możliwość tzw. subsydiowania skrośnego, tj. pokrywania kosztów dotyczących jednego rodzaju prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności gospodarczej lub jednej z grup taryfowych odbiorców usług przychodami pochodzącymi z  innego rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej lub od innej taryfowej grupy odbiorców);

- stwarzające konsumentom uciążliwe warunki dochodzenia swoich praw, w tym ograniczające odpowiedzialność przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego za przerwy w świadczeniu usług;

- bezprawnie ustalające wysokości możliwych opustów za wodę o pogorszonej jakości bądź za przerwy w jej świadczeniu;

- bezprawnie modyfikujące sposoby naliczania zużytej wody i odprowadzonych ścieków.

To tylko niektóre z postanowień, które mogą wchodzić w zakres postanowień naruszających prawo ochrony konkurencji i konsumentów >patrz ramka.

Zdarza się, że przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne, zwłaszcza jeżeli ich kontrahentem są duże zakłady lub przedsiębiorstwa, żądają jednostronnych zabezpieczeń prawidłowego wykonania umów o świadczenie usług wodno-kanalizacyjnych przed ich zawarciem, np. w postaci weksli in blanco.

Jest to oczywiście bezprawne, bo dostawca usług nie może uzależniać zawarcia umowy od innych warunków niż przewidziane w ustawie o  zbiorowym zaopatrzeniu w  wodę i odprowadzaniu ścieków.

Bezprawne wyłączenie odpowiedzialności

Umowa o dostawę wody i odprowadzanie ścieków zawierana między stronami w szczególności ma określać odpowiedzialność stron za niedotrzymanie jej warunków. Wszelkie próby ograniczenia bądź wyłączenia odpowiedzialności przez dostawcę usług należy traktować jako bezprawne.

Dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków jest zadaniem o charakterze użyteczności publicznej, które powinno być zapewniane w sposób ciągły i nieprzerwany, a w ustawie uregulowane są szczegółowo sytuacje, w których przedsiębiorstwo może odciąć lub wstrzymać dostawy wody i zamknąć przyłącze kanalizacji.

Umowa o dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków nie może zawierać postanowień nieprecyzyjnych ani odsyłających do innych aktów. Zgodnie z art. 385 § 2 kodeksu cywilnego wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały, a postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta.

Elementy umowy, wymienione w ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków w art. 6 ust. 3, muszą znaleźć się w umowie, nawet jeżeli są już uregulowane w regulaminie świadczenia usług. W szczególności postanowienia umowy dotyczące wzajemnych rozliczeń stron muszą być jasno określone, nie mogę one jedynie odsyłać odbiorcy usług do terminów płatności określonych w fakturze.

Komentuje Sandra Sekuła prawnik w kancelarii Noerr

Należy pamiętać, że zgodnie z art. 385

1

k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie, czyli na które konsument nie miał rzeczywistego wpływu, w szczególności te zawarte we wzorcu umownym, nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy; strony są jednak związane umową w pozostałym zakresie.

Nie dotyczy to jednak postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli konsument zetknie się z takimi postanowieniami umów o świadczenie usług wodno-kanalizacyjnych, warto najpierw wyjaśnić wątpliwości z samym przedsiębiorstwem, a także zwrócić się do rzecznika praw konsumenta.

Zobacz serwis:

Konsumenci » Umowy » Umowy z dostawcami prądu, gazu, ciepła, wody