Weksel w obrocie gospodarczym pełni istotną funkcję przede wszystkim jako instrument zabezpieczenia wierzytelności, w szczególności z powodu ułatwień, jakie daje w sądowym dochodzeniu należności. Zdecydowanie rzadziej wykorzystywany jest obecnie jako środek zapłaty czy narzędzie kredytu. Również funkcja obiegowa weksla zdaje się stopniowo zanikać.
Świadome i bezpieczne korzystanie z weksla jako instrumentu obrotu gospodarczego wymaga znajomości podstawowych zagadnień z zakresu prawa wekslowego. Jednym z nich jest podpis wystawcy dokumentu.
Jest on podstawowym elementem i warunkiem powstania zobowiązania zarówno w przypadku weksla własnego, czyli takiego, w którym wystawca przyrzeka zapłacić oznaczoną w wekslu sumę uprawnionemu posiadaczowi, jak i w przypadku weksla trasowanego, tj. weksla, w którym co do zasady polecenie zapłaty skierowane jest do innej niż wystawca osoby.
Dłużnik główny albo dalszy
Złożenie podpisu w charakterze wystawcy rodzi różną, w zależności od rodzaju weksla, odpowiedzialność wystawcy. W przypadku weksla własnego wystawca odpowiada za uiszczenie wskazanej sumy w terminie płatności weksla i jest on tzw. głównym dłużnikiem wekslowym. W przypadku weksla trasowanego wystawca jest dalszym dłużnikiem tzw. zwrotnie zobowiązanym i odpowiada, gdy główny dłużnik wekslowy odmówi zapłaty.
Bez podpisu wystawcy nie ma odpowiedzialności wekslowej ani samego weksla jako papieru wartościowego.
Aby podpis mógł uchodzić za podpis wystawcy, musi spełniać określone wymogi. Przede wszystkim, niezależnie od tego czy wystawcą jest osoba fizyczna czy osoba prawna, podpis musi być złożony w ściśle określonym miejscu, mianowicie na pierwszej stronie weksla, i obejmować całą treść weksla.
Oznacza to, że powinien być złożony pod treścią weksla, a nie nad lub w środku postanowień. Oznacza to również, że weksla nie można podpisać np. ukośnie, niejako na treści postanowień, ani tym bardziej na jego odwrocie, nawet ze wskazaniem że jest to podpis wystawcy. Takie umiejscowienie podpisu czyni weksel nieważnym.
Nie będzie natomiast nieważny weksel, na którym widnieje podpis wystawcy, chociaż, z uwagi na pewne nieprawidłowości, nie będzie wywoływać jakichkolwiek skutków względem osoby wskazanej jako wystawca. Chodzi w szczególności o sytuacje, gdy dokument podpisała osoba niezdolna do zaciągania zobowiązań wekslowych, niepełnoletnia lub gdy podpis wystawcy został sfałszowany albo jako wystawcę wskazano osobę nieistniejącą.
Gdy wystawcą jest osoba fizyczna
W przypadku osób fizycznych podpis musi być własnoręczny i obejmować co najmniej nazwisko wystawcy. Podpis powinien być złożony w taki sposób, w jaki wystawca zwykł się podpisywać. Z jednej strony nie będzie zatem wystarczające złożenie tzw. parafy obejmującej pierwszą literę imienia i nazwiska, z drugiej nie jest konieczne, aby podpis obejmował wszystkie litery nazwiska. Wystarczająca jest forma podpisu pozwalająca na identyfikację osoby, która go składała.
W przypadku innych niż osoby fizyczne wystawców weksli konieczne jest oznaczenie wystawcy przez podanie nazwy albo firmy w przypadku spółki prawa handlowego oraz zamieszczenie podpisu osób zdolnych do reprezentowania danego podmiotu w zakresie zaciągania zobowiązań wekslowych. Te elementy są niezbędne dla powstania weksla i zaciągnięcia zobowiązania.
Co do prawidłowości oznaczenia wystawcy nie będzie wątpliwości, gdy podano jego pełne lub skrócone brzmienie zgodnie z danymi ujawnionymi we właściwym dla podmiotu rejestrze.
Wątpliwości powstać mogą natomiast w sytuacji, gdy pewne elementy zawarte w nazwie pominięto, np. formę prawną danego podmiotu, czy dla oznaczenia wystawcy posłużono się nazwą handlową, którą stosuje on w obrocie dla oznaczenia swoich towarów lub usług albo dla oznaczenia swojego przedsiębiorstwa.
Nazwa lub firma
Wydaje się, że wymaganie posługiwania się nazwą czy też firmą w pełnym jej brzmieniu jest zbyt daleko idące. Można przyjąć, że jak długo wpisana na wekslu nazwa pozwala na identyfikację wystawcy, tak długo należy przyjmować, że ewentualne pominięcia czy skrócenia oficjalnej nazwy (odbiegające od skrótów podanych we właściwych rejestrach) nie uchybiają wymogom prawa wekslowego.
Poważniejsze wątpliwości natomiast powstają w sytuacji, gdy wystawca posługuje się innym aniżeli oficjalna nazwa/firma oznaczeniem, którego używa w obrocie dla oznaczania swoich towarów lub określonego obszaru swojej działalności (często nazwy usług telekomunikacyjnych czy np. serwisów internetowych traktowane są jako nazwy podmiotów, które je prowadzą).
Rozstrzygnięcie tego zagadnienia przekracza ramy tych rozważań. Wskazać jednak należy na kilka kwestii praktycznych związanych z tym tematem.
Utrudnienie procesowe
Przede wszystkim posługiwanie się przez wystawcę w wekslu inną nazwą aniżeli wynikająca z właściwego rejestru rodzić będzie określone utrudnienia procesowe w razie dochodzenia zapłaty na drodze sądowej.
Powództwo musi być bowiem skierowane przeciwko właściwie oznaczonemu podmiotowi. Jakiekolwiek uchybienia mogą skutkować niemożnością zrealizowania orzeczenia w stosunku do podmiotu, którego nazwy nie wskazano w prawidłowy sposób.
Natomiast gdy uniemożliwiona jest identyfikacja wystawcy, istnieje ryzyko pociągnięcia do odpowiedzialności wekslowej osób, które w imieniu tak opisanego wystawcy weksel podpisały.
Uwaga!
Szczególne problemy mogą pojawić się w przypadku podmiotów o bardziej złożonej strukturze korporacyjnej. Dla przykładu wskazać należy spółki osobowe, w których wspólnikiem prowadzącym sprawy spółki jest inna spółka kapitałowa oraz fundusze inwestycyjne, których funkcje organu zarządzającego pełni towarzystwo funduszy inwestycyjnych w formie spółki akcyjnej.
Najczęstszą postacią tego typu spółek osobowych jest spółka komandytowa, w której komplementariuszem (wspólnik reprezentujący ją w stosunku do osób trzecich) jest spółka z o.o. Prawidłowe oznaczenie wystawcy wymaga podania firmy, a prawidłowe reprezentowanie go – podania firmy spółki będącej komplementariuszem oraz złożenia w jej imieniu podpisów przez osoby ją reprezentujące.
Samo podpisanie weksla pod firmą spółki komandytowej przez członków zarządu spółki komplementariusza może rodzić wątpliwości, czy należycie ujawnili oni, w jakim charakterze działają.
Tak samo rzecz się ma w przypadku funduszy inwestycyjnych reprezentowanych w obrocie przez TFI działające w formie spółek akcyjnych. Organem funduszu jest spółka i tak też powinien być w wekslu wskazany podmiot działający w imieniu funduszu, a dopiero pod oznaczeniem tego podmiotu widnieć powinny podpisy osób umocowanych do reprezentowania tej spółki.
Podstawa prawna:
ustawa z 28 kwietnia 1936 r. Prawo Wekslowe
.
Komentarz
Prawidłowe postępowanie osób podpisujących weksel w czyimś imieniu jest niezwykle istotne. Niewłaściwe działania mogą skutkować ich osobistą odpowiedzialnością, co odnosi się zarówno do pełnomocników, wspólników w spółkach osobowych, jak i członków organów spółek kapitałowych.
Pamiętać bowiem należy, że kto podpisuje weksel w cudzym imieniu, nie będąc do tego umocowanym, albo przekracza jego granice, sam odpowiada wekslowo. Stosuje się to również do przedstawiciela, który podpisując weksle nie zaznaczy, że działa w charakterze przedstawiciela innego podmiotu.
Problem odpowiedzialności osobistej podpisującego weksel powstać może również w przypadku takiego oznaczenia wystawcy, które nie pozwala na jego identyfikację.
W przypadku podpisywania weksla o wiele dalej idącą starannością powinien wykazać się podmiot podpisujący weksel w cudzym imieniu – czy jako pełnomocnik, czy członek organu osoby prawnej albo wspólnik spółki kapitałowej – aniżeli wystawca działający przy tej czynności osobiście.
W pierwszym wypadku ewentualne nieprawidłowości mogą skutkować bowiem osobistą odpowiedzialnością podpisującego, w drugim, wręcz przeciwnie, wyłączeniem odpowiedzialności wystawcy weksla.
Autor jest radcą prawnym, wspólnikiem w Kancelarii prawniczej Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy
Czytaj też:
Czy podpisywać deklarację wekslową
Podpis na wekslu może drogo kosztować
Zobacz serwis:
