[b]Czy polscy przedsiębiorcy chętnie decydują się na korzystanie z faktoringu?[/b]

Jerzy Dąbrowski: Z roku na rok rośnie liczba polskich przedsiębiorstw korzystających z tej usługi, jednak nadal nie jest stosowana powszechnie. Wzrost zainteresowania faktoringiem ma kilka przyczyn. Przede wszystkim coraz większa liczba firm natrafia na naturalną barierę rozwoju związaną z dostępem do środków pieniężnych, do dodatkowej płynności. Jest tak, ponieważ mimo rosnących potrzeb każdy ma ograniczoną zdolność kredytową, która pozwala na niezabezpieczone finansowanie się kredytem bankowym. Kolejną kwestią jest ograniczona liczba twardych zabezpieczeń będących w posiadaniu przedsiębiorstwa. Trzecia przyczyna to rosnąca świadomość przedsiębiorców w kwestii ryzyka utraty płynności, które niesie ze sobą niedopasowanie w zakresie terminów płatności, jakie uzyskują u swoich dostawców, a tymi, jakie najczęściej muszą zaoferować odbiorcom, z którymi współpracują. Poza tym firmy coraz częściej poszukują zewnętrznego nadzorcy spływu należności oraz możliwości ich ubezpieczenia. Większa jest świadomość związku bezpieczeństwa firmy z bezpieczeństwem aktywa, jakim są należności handlowe. Tendencję tę wzmocnił zwłaszcza ostatni kryzys, który uświadomił i unaocznił wszystkim, czym są i do czego ostatecznie doprowadzają rosnące zatory płatnicze w gospodarce.

[b]Na jaki rodzaj faktoringu decydują się najczęściej firmy?[/b]

Najbardziej popularną odmianą faktoringu jest faktoring niepełny – z regresem do dostawcy będącym podawcą faktur. Jest to połączenie finansowania należności handlowych z administracją nimi oraz inkasem płatności z ich tytułu. Jednak nie ma opcji przejęcia przez faktora ryzyka braku płatności odbiorców. Korzystając z tego rozwiązania, każdy dostawca towarów lub usług rozliczający się ze swoimi kontrahentami z odroczonym terminem płatności (a więc de facto samodzielnie ich kredytując) ma możliwość spieniężenia wierzytelności, które posiada w formie faktur, oraz zastosowania narzędzi dyscyplinujących kontrahentów w zakresie płatności z ich tytułu. Faktoring niepełny jest tańszym rozwiązaniem od faktoringu pełnego umożliwiającego klientowi scedowanie na instytucję faktoringową ryzyka niewypłacalności. Ta odmiana faktoringu nie zdejmuje jednak całkowicie z klienta ryzyka, ale bardzo korzystnie wpływa na moralność płatniczą odbiorców, przekłada się na jego dużą popularność. Ostatnie lata pokazują, że udział faktoringu pełnego, jak również faktoringu odwrotnego w portfelach faktorów stale rośnie.

[b]Skąd się bierze zainteresowanie banków świadczeniem usług faktoringowych? [/b]

Bank, wprowadzając do swojego katalogu usług jakiś produkt czy grupę produktów, chce zaoferować klientowi pełne spektrum rozwiązań dla jego firmy. W taki sposób, aby każdy przedsiębiorca w jednej instytucji mógł łatwo wybrać jedno odpowiadające mu rozwiązanie lub ich grupę i nie musiał szukać tego, co go interesuje w wielu różnych miejscach. Jest to czasochłonne i nie sprzyja optymalizacji kosztów obsługi. Dlatego też każdy dobry bank ma w ofercie wiele usług kredytowych, leasingowych, bankowości transakcyjnej, a także faktoringowych, aby móc sprostać wysokim i stale rosnącym potrzebom każdego klienta korporacyjnego. Pełny zakres produktowy to także możliwość łączenia wielu rozwiązań w zakresie wypłat i spłat. Wtedy cały proces odbywa się szybko, tanio i w jak największym stopniu automatycznie. Prostym przykładem związanym właśnie z faktoringiem jest możliwość bezpośredniego kierowania wypłat z tytułu wykupywanych przez bank faktur na spłatę innych zobowiązań finansowych (np. kredytów) i handlowych (np. długu wobec dostawców) firmy.

[b]Wielu przedsiębiorców twierdzi, że faktoring jest złożoną usługą finansową. Skąd ta opinia?[/b]

Niestety, wśród polskich przedsiębiorstw panuje pogląd, a raczej nieprawdziwa opinia, że faktoring jest usługą skomplikowaną. Liczba takich firm jednak stale maleje wraz ze spadkiem liczby tych, które faktoringu jeszcze nie spróbowały. Przede wszystkim w wielu przypadkach mamy nadal do czynienia z sytuacjami, kiedy faktoring traktowany jest tylko jako bardziej wymagające od kredytu źródło finansowania. Tymczasem ta usługa to bardzo proste finansowanie długu handlowego firmy, ale nie tylko finansowanie. Poza tym faktoring przez wiele polskich firm uważany jest za sposób na windykację przeterminowanych długów handlowych. A tak zwyczajnie nie jest. Druga kwestia wiąże się z negatywnymi doświadczeniami przedsiębiorców, którzy przed wielu, wielu laty zdecydowali się skorzystać z faktoringu. Wtedy jego dostępność w tak wielu co dziś odmianach była ograniczona, a czas i sposób uruchamiania środków były bardzo długotrwałe i pracochłonne. Dziś faktoring wygląda zupełnie inaczej pod względem oferty i jego bieżącej obsługi. Oprócz tego niekiedy „złożoność” usługi faktoringowej jest rozumiana niewłaściwie, jako jej skomplikowanie. A faktoring to nic innego jak złożenie w jeden produkt kilku bardzo użytecznych dla przedsiębiorstwa usług, które wspomagają jego funkcjonowanie. Wszystkie te mity łatwo zweryfikować poprzez skorzystanie z faktoringu.

[b]Jakie usługi wchodzą w skład faktoringu? [/b]

Zgodnie z konwencją ottawską instytucja finansowa świadczy na rzecz określonego przedsiębiorstwa usługę faktoringową, jeżeli wykonuje co najmniej dwie z czterech wymienionych czynności: finansowanie dostaw w formie pożyczek oraz zaliczek, prowadzenie rozliczeń związanych z wierzytelnościami, inkasowanie płatności z tytułu nabytych wierzytelności, przejęcie ryzyka wypłacalności odbiorcy towarów lub usług. W pewnym uproszczeniu można przyjąć, że połączenie pierwszych trzech funkcji to nic innego jak faktoring niepełny. Wtedy to instytucja faktoringowa finansuje przedstawiane przez firmę wierzytelności udokumentowane fakturami, prowadzi ich ewidencję oraz ewidencję płatności z ich tytułu. Zajmuje się też inkasowaniem tych płatności, nie przejmując jednak ryzyka, na jakie narażony jest przedsiębiorca wskutek braku płatności. Dodanie do tego zbioru opcji przejęcia ryzyka daje ostatecznie usługę faktoringu pełnego (bez regresu). Jest ona najpełniejszym rozwiązaniem oferowanym na rynku i oznacza niemal całkowite przekazanie obsługi wierzytelności i długu z nią związanego zewnętrznej instytucji. Można też zbudować inne kombinacje, np. jeżeli ze zbioru określonego na początku wyłączymy opcję finansowania, przedsiębiorca otrzymuje możliwość skorzystania z usługi prostego inkasa płatności. Ten bogaty zestaw usług wchodzący w skład faktoringu pozwala przedsiębiorstwu uodpornić się na problemy płynnościowe. Wykorzystanie faktoringu oznacza, że firma niweluje trudy finansowania swoich kontrahentów kredytem kupieckim i czyni bank nadzorcą należności handlowych i związanych z nimi płatności. W większości wypadków bardzo wydatnie wpływa na moralność płatniczą odbiorców.

[b]Usługi faktoringowe są kierowane także do samorządów. Na czym polegają i co jest przedmiotem takich transakcji?[/b]

Faktoring samorządowy pozwala dostawcy na szybkie zbycie swoich należności w stosunku do jednostki samorządu terytorialnego, dla której realizuje dany kontrakt. W ramach przyznanej linii finansowej instytucja faktoringowa wykupuje do 100 procent wartości faktury oraz – z reguły – przejmuje także ryzyko braku spłaty długu przez jednostkę samorządu. Finansowanie w formie faktoringu samorządowego nie obciąża zdolności kredytowej klienta. W wielu przypadkach, przy znacznych kwotach wynikających z realizacji inwestycji, ma to ogromne znaczenie. Jedyna formalność, którą musi spełnić jednostka samorządu, to uznanie zmiany wierzyciela (wierzytelność staje się własnością instytucji faktoringowej) oraz potwierdzenie gotowości zapłaty za fakturę do faktora. Po podpisaniu umowy firma natychmiast otrzymuje możliwość zdyskontowania wierzytelności i szybkiego otrzymania zapłaty, co pozwala niemal od razu i ostatecznie rozliczyć fakturę (tj. uznać ją za zapłaconą). Jedynym zabezpieczeniem takiej linii finansowej są nabywane przez faktora należności handlowe. To oznacza, że inne składniki majątku przedsiębiorstwa nie zostają obciążone długiem i mogą być wykorzystywane do zabezpieczenia innego typu finansowania. Jednostki samorządu terytorialnego także mogą być zainteresowane tym, aby ich dostawca skorzystał z faktoringu. Coraz większa skala realizowanych inwestycji powoduje bowiem, że jednostki potrzebują coraz dłuższych terminów płatności kwot wynikających z kontraktu, co często jest już ujmowane na etapie określania przez nie warunków przetargu. Faktoring samorządowy pozwala w prosty sposób na utrzymanie płynności, mimo że zapłaty ze strony jednostki samorządu nastąpią w odroczonym terminie. Wydaje się więc idealnym rozwiązaniem dla tych firm, które współpracują lub zamierzają współpracować z samorządami w zakresie wykonawstwa określonych zadań inwestycyjnych.

[b]Instytucje faktoringowe oferują też faktoring odwrotny. Jakie podmioty mogą z niego korzystać?[/b]

W przypadku faktoringu odwrotnego faktor finansuje klienta jako dłużnika wierzytelności. Oznacza to, że faktor – w umówionym terminie – spłaca za klienta (w tym wypadku odbiorcę towarów lub usług) jego zobowiązania wobec dostawców. W zależności od wersji tego produktu za jego pomocą klient może wynegocjować dłuższe terminy płatności u swoich dostawców. A w przypadku płatności przed terminem zrealizować zapisane skonta, jak również może uzyskać w banku dodatkowy okres na spłatę długu handlowego. Faktoring odwrotny jest głównie skierowany do większych przedsiębiorstw, prowadzących aktywną politykę dostaw, w wielu przypadkach mających jako odbiorców osoby fizyczne lub innego rodzaju podmioty rozliczające się natychmiastowo. Ze względu na to, że dłużnikiem wierzytelności jest tylko jeden podmiot (klient), pod względem ryzyka produkt ten zbliżony jest do kredytu. Oznacza to, że poza wyjątkowymi sytuacjami, inaczej niż w faktoringu klasycznym, musi on być dodatkowo ubezpieczony.

[b]Podsumowując: dlaczego warto skorzystać z faktoringu? Czy jest to usługa dla każdego przedsiębiorcy?[/b]

Faktoring – we wszystkich swoich odmianach – jest usługą dostępną dla większości przedsiębiorstw bez względu na branżę, w której funkcjonują. Elastyczność tych rozwiązań pozwala bowiem dostosować określone parametry finansowania i zarządzania należnościami do konkretnych potrzeb klienta. Jedynym warunkiem możliwości skorzystania z faktoringu jest to, aby przedsiębiorstwo funkcjonowało ze swoimi kontrahentami w systemie odroczonych terminów płatności, a zbywalność wierzytelności powstałych na podstawie kontraktu czy zamówienia nie była wyłączona ani ograniczona. Faktoring nie jest też usługą drogą. Cena faktoringu tylko nieznacznie różni się od ceny prostego kredytowania. Sam faktoring to o wiele więcej niż tylko finansowanie, a faktor – realizując umowę faktoringową – świadczy na rzecz klienta wiele użytecznych usług. Stawki cenowe zależą wprost od kilku parametrów: wielkości obrotu przekazanego do obsługi faktoringowej, liczby kontrahentów, którzy zostaną włączeni do umowy, oraz długości cyklu rozliczeniowego w relacji z kontrahentami. Im wielkość obrotu i liczba kontrahentów jest większa, a długość cyklu krótsza, tym stawki cen są niższe. Ważną kwestią jest wybór odpowiedniej instytucji finansowej, która zajmie się naszymi należnościami handlowymi. To, co istotne w procesie wyboru faktora, to szerokość oferty produktowej i zakres funkcjonalny każdego produktu. Faktor musi mieć zdolność obsługi każdego typu rozwiązania i móc je jak najlepiej dostosować do specyfiki działalności przedsiębiorstwa. Ważny jest też system rozliczeniowy. W obecnych czasach nie da się prowadzić rozliczeń faktoringowych w sposób profesjonalny bez odpowiedniego wsparcia informatycznego. Klient musi mieć dostęp do możliwości wysyłania informacji drogą elektroniczną, jak również do szeregu raportów, które ogólnie i szczegółowo opisują wszystko to, co się dzieje z dyskontowanymi przez faktora wierzytelnościami. Znaczenie ma też liczba, wielkość i częstotliwość przesyłania faktur do dyskonta. Kolejna kwestia to łatwa procedura dodawania nowych kontrahentów do umowy faktoringowej. Umowa powinna określać jasną ścieżkę przebiegu tego procesu. To od jego prostoty i szybkości zależy komfort funkcjonowania dostawcy. Ostatnia rzecz to szybkość wypłacania środków. Obecnie standardem są wypłaty w tym samym dniu, w którym klient dostarczył dokumentację stanowiącą podstawę wykupu. To bardzo ważne, aby bez zbędnej zwłoki klient mógł otrzymać należne mu z dyskonta kwoty i swobodnie nimi dysponować.

[i]—rozmawiała Ewa Zwierzchowska[/i]