Efekt zachęty został uregulowany w przepisach [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B4FDBA2C0587DD8EE4E05F609D09B9D2?id=257066]ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2008 r. nr 14, poz. 92 ze zm.[/link], dalej ustawa o rehabilitacji), które dotyczą dofinansowań wynagrodzeń dla pracowników niepełnosprawnych.

Z art. 26b ust. 4 tej ustawy wynika, że efekt zachęty uważa się za spełniony, jeżeli zatrudnienie nowego pracownika, na którego pracodawca ubiega się o dofinansowanie, spowodowało jednocześnie wzrost netto stanu zatrudnienia ogółem oraz stanu zatrudnienia netto osób niepełnosprawnych.

Natomiast zgodnie z art. 26b ust. 6 ustawy o rehabilitacji wzrost netto zatrudnienia ogółem oraz wzrost netto zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych ustala się w stosunku do odpowiednio przeciętnego zatrudnienia ogółem i przeciętnego zatrudnienia osób niepełnosprawnych w okresie poprzedzającym 12 miesięcy.

Jeżeli takie zwiększenie zatrudnienia następuje, pomoc publiczna może być przyznana konkretnemu podmiotowi. Jest to tzw. efekt zachęty wykazany metodą ilościową.

[srodtytul]Trochę matematyki[/srodtytul]

Ustalenia przeciętnego miesięcznego stanu zatrudnienia dokonujemy sumując stany zatrudnienia w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy za każdy dzień miesiąca, a następnie dzieląc uzyskaną sumę przez liczbę dni w miesiącu.

Odrębnie określamy stan zatrudnienia ogółem, który zawiera w sobie przeciętne zatrudnienie ogółem i przeciętne zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Natomiast sprawdzenia, czy na danego pracownika niepełnosprawnego przysługuje dofinansowanie, dokonujemy tylko jeden raz za miesiąc, w którym podjął zatrudnienie.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pan Marek przyjął na etat w lutym 2010 r. pracownika niepełnosprawnego na stanowisko księgowego. W tym miesiącu zatrudniał 40 pracowników, w tym 10 niepełnosprawnych.

Tak więc w lutym 2010 r. zatrudnienie ogółem w jego zakładzie pracy wynosiło 40,000 etatu, a zatrudnienie osób niepełnosprawnych wynosiło 10,000 etatu.

Aby ustalić, czy za nowego pracownika pan Marek może otrzymać dofinansowanie wynagrodzenia, należy wyliczyć średnie stany zatrudnienia ogółem i niepełnosprawnych z 12 miesięcy poprzedzający miesiąc zatrudnienia przez osobę niepełnosprawną.

I tak:

- średni stan zatrudnienia ogółem za 12 miesięcy poprzedzających miesiąc zatrudnienia przez osobę niepełnosprawną (styczeń 2010 – luty 2009) wyniósł 38,000 etatu, tzn. 1/12 x (40 + 40 + 40 + 40 + 40 + 40 + 36 + 36 + 36 + 36 + 36 + 36),

- średni stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych wyniósł 8,00, tzn. 1/12 x (10 + 10 + 10 + 10 + 10 + 10 + 6 + 6 + 6 + 6 + 6 + 6).

Efekt zachęty dla nowo zatrudnionego został spełniony i dofinansowanie przysługuje.[/ramka]

[srodtytul]Wyłącznie etatowcy [/srodtytul]

Przy wyliczaniu efektu zachęty bierzemy pod uwagę tylko pracowników. Zatem osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę (art. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link]).

Jednak z tej grupy wyłączamy – stosownie do art. 21 ust. 5 ustawy o rehabilitacji – jeżeli nie są to osoby niepełnosprawne, zatrudnionych:

- na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania za- wodowego,

- przebywających na urlopach wychowawczych,

- nieświadczących pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo służby zastępczej,

- będących uczestnikami OHP,

- nieświadczących pracy po uzyskaniu świadczenia rehabilitacyjnego,

- przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne ustawy.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pani Kasia w swojej firmie zatrudnia osiem osób niepełnosprawnych. Sześć z nich pracuje na etacie, natomiast z pozostałych jedna przebywa na urlopie wychowawczym, a druga na urlopie macierzyńskim.

Z tych osób do stanu zatrudnienia nie wliczamy tylko osoby niepełnosprawnej przebywającej na urlopie macierzyńskim, bo nie została ona wymieniona w katalogu w art. 21 ust. 5 ustawy o rehabilitacji.[/ramka]

[srodtytul]Nie ma wzrostu, są pieniądze[/srodtytul]

Ustawodawca przewidział możliwość uzyskania przez pracodawcę dofinansowania na nowo zatrudnionego niepełnosprawnego, mimo braku wzrostu zatrudnienia w kilku przypadkach. PFRON wypłaci pieniądze, gdy jego miejsce pracy powstało w wyniku:

- rozwiązania umowy z poprzednim podwładnym z jednej z przyczyn określonych w art. 26 ust. 4 ustawy o rehabilitacji,

- wygaśnięcia umowy o pracę,

- zmniejszenia wymiaru czasu pracy pracownika – na jego wniosek.

[ramka][b]Uwaga na wyjątki![/b]

Jeżeli zatrudnienie nowego pracownika niepełnosprawnego w danym miesiącu u pracodawcy wykonującego działalność gospodarczą nie powoduje wzrostu netto zatrudnienia ogółem i pracowników niepełnosprawnych, miesięczne dofinansowanie na nowo zatrudnionego nie przysługuje, jeżeli jego zatrudnienie nastąpiło w wyniku rozwiązania umowy o pracę z innym pracownikiem, chyba że umowa o pracę uległa rozwiązaniu:

1) z przyczyn określonych w art. 52 § 1 pkt 1 k.p. (ciężkie naruszenie

przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych),

2) za wypowiedzeniem złożonym przez pracownika,

3) na mocy porozumienia stron,

4) wskutek przejścia pracownika na rentę z tytułu niezdolności do pracy,

5) z upływem czasu, na który została zawarta,

6) z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.[/ramka]

Jeżeli zatem umowa o pracę z pracownikiem (pełnosprawnym lub niepełnosprawnym) zostaje rozwiązana w powyższy sposób, to na jego miejsce możemy zatrudnić nową osobę niepełnosprawną i nie musimy wówczas wykazywać efektu zachęty metodą ilościową. Jest to tzw. efekt zachęty wykazany metodą jakościową.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Firma pana Mariusza zatrudniła w sierpniu 2010 r. nowego pracownika niepełnosprawnego.

Mimo że pan Mariusz jako pracodawca nie zanotował wzrostu zatrudnienia ogółem i niepełnosprawnych, to może się ubiegać o dofinansowanie na nowego pracownika, bo zatrudnił go na miejsce innego pracownika, który odszedł z firmy31 lipca po upływie wypowiedzenia złożonego przez siebie. [/ramka]

[i]Autor jest doradcą prawnym Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych[/i]