Po wielu wezwaniach kontrahent zapłacił mi wreszcie za dostawę towarów. Zażądałem odsetek za zwłokę. Kontrahent nie chce jednak zapłacić, bo twierdzi, że już się przedawniły, minęły bowiem dwa lata, odkąd powstał dług. Czy rzeczywiście odsetki nam przepadły?

– pyta czytelnik DF.

Nie.

Przed kilkoma laty kwestia ta budziła wątpliwości prawników, ale od pewnego czasu jest już w zasadzie rozstrzygnięta.

Problem brał się z tego, że same odsetki, jako świadczenia okresowe, przedawniają się po trzech latach (zgodnie z art. 118 kodeksu cywilnego). Natomiast roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy przedawniają się po dwóch latach (art. 554 k.c.). Powstało więc pytanie, jak długo można się domagać odsetek, skoro roszczenie główne (o zapłatę za dostawę), od którego naliczane są te odsetki, przedawnia się po dwóch latach.

Początkowo uważano, że również po dwóch latach (skoro przedawniło się roszczenie główne, to nie ma już od czego naliczać odsetek). Jednak Sąd Najwyższy w wyroku z 24 maja 2005 r. (III CZP 655/04) zwrócił uwagę na dwie różne sytuacje:

- jeżeli kontrahent nie zapłaci za dostawę przed upływem dwóch lat (czyli zanim upłynie termin przedawnienia), to po dwóch latach przedawni się zarówno roszczenie główne (o zapłatę za dostawę), jak i roszczenie o odsetki za zwłokę (roszczenie uboczne),

- jeżeli kontrahent zapłaci za dostawę przed upływem dwóch lat, to jego wierzyciel będzie mógł żądać zaległych odsetek za zwłokę przez trzy lata.

Dlaczego? Bo gdy dłużnik spłaci zobowiązanie główne jeszcze przed terminem jego przedawnienia, to odsetki zaczynają żyć swoim życiem. Przekształcają się z roszczenia ubocznego w roszczenie główne. Tym samym, jako świadczenia okresowe, przedawnią się dopiero po trzech latach (zgodnie z art. 118 k.c.).

Przy okazji Sąd Najwyższy odniósł się do często cytowanej uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2005 r. (III CZP 42/04), w której sędziowie uznali, że odsetki za zwłokę w zapłacie roszczenia głównego, tj. ceny z umowy sprzedaży między przedsiębiorcami, przedawniają się najpóźniej z chwilą przedawnienia roszczenia głównego (czyli w tym wypadku z upływem dwóch lat). „Powołana uchwała odnosi się do sytuacji, gdy doszło do przedawnienia roszczenia głównego. Co innego, jeśli roszczenie główne wygasło nie z powodu przedawnienia, ale zapłaty, w tym bowiem przypadku odsetki za zwłokę uzyskują byt samodzielny i odnosi się do nich wówczas trzyletni termin przedawnienia przewidziany w art. 118 k.c.” – wyjaśnił SN.

Po tym wyroku również sądy niższych instancji zaczęły wydawać podobne wyroki. Przykładem jest wyrok Sądu Rejonowego w Kaliszu z 5 grudnia 2006 r. (V GC 371/06). Sąd stwierdził w nim: „(...) skoro pozwana spełniła świadczenia główne wynikające z umów z opóźnieniami w stosunku do umówionych terminów płatności, lecz przed terminem ich przedawnienia (dwuletnim – według art. 554 k.c.), roszczenia o odsetki uzyskały byt samodzielny, w związku z czym podlegają przedawnieniu trzyletniemu – zgodnie z art. 118 k.c.)”.

Podstawa prawna: art. 118 i 554 kodeksu cywilnego