O dofinansowania wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych mogą się bowiem ubiegać zakłady pracy chronionej (zpch) oraz podmioty z tzw. otwartego rynku, zatrudniające w przeliczeniu na pełne etaty:

[ul] [li]co najmniej 25 osób – pod warunkiem osiągnięcia przynajmniej 6-proc. wskaźnika zatrudnienia niepełnosprawnych pracowników,[/li]

[li]poniżej 25 osób – bez względu na wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych.[/li][/ul]

Przedsiębiorcy mający w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy co najmniej 25 pracowników, ale nieosiągający 6-proc. wskaźnika zatrudnienia niepełnosprawnych nie korzystają z dofinansowań w ramach omawianego programu pomocowego. By uzyskać ten przywilej, muszą angażować ich więcej. Dodajmy, że – zwiększając załogę – ograniczają lub eliminują jednocześnie konieczność ponoszenia wpłat na PFRON.

Państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne mają teoretycznie dostęp do dofinansowań, o ile:

[ul][li]osiągają 6-proc. wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych,[/li]

[li]wynagrodzenia nie są finansowane ze środków publicznych,[/li]

[li]udowodnią, że:[/li]

[ol][li]pensja niepełnosprawnego została pokryta ze środków niepublicznych,[/li]

[li]jego praca służyła w całości wypracowaniu tych środków.[/li][/ol][/ul]

Pieniądze otrzyma np. muzeum wynajmujące sale na imprezy okolicznościowe, do obsługi których przyjmie niepełnosprawnego, i opłacające go wyłącznie ze środków uzyskanych z wynajmu. Jednak zgodnie z ustawą o finansach publicznych nadwyżkę wygospodarowanych środków i tak musi zwrócić do kasy jednostki nadrzędnej. Dlatego przywilej ten jest w rzeczywistości martwy. Łatwiej mają organizacje pożytku publicznego, czyli fundacje lub stowarzyszenia. Jeśli nie prowadzą one przy tym działalności gospodarczej, stosują prostsze zasady rozliczenia.

Pracodawcy przysługuje dofinansowanie wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia zatrudnianych przez niego niepełnosprawnych. Dlatego nie dostaną go niepełnosprawni właściciele firm. Atrakcyjne wsparcie dla nich oferują natomiast starostowie.

O wysokości wsparcia dla niepełnosprawnych przesądza:

- typ pracodawcy;

Przepisy stawiają zpch wysokie wymagania co do odsetka zatrudnianych niepełnosprawnych oraz stworzenia dla nich specjalnych warunków pracy. Niedogodności te rekompensuje im jednak pomoc większa od tej, jaka przysługuje podmiotom z otwartego rynku (ci dostają 70 proc. kwot przyznawanych zpch).

- wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych (opisany wyżej);

- stopień niepełnosprawności pracownika i jego schorzenie specjalne.

W polskim systemie prawnym funkcjonują orzeczenia o trzech stopniach niepełnosprawności: lekkim, umiarkowanym i znacznym oraz orzeczenia im równorzędne. Na osobę ze stopniem lekkim przysługuje najniższe dofinansowanie: w zpch 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę z grudnia poprzedniego roku, czyli w ubiegłym roku 449,55 zł, a u pracodawcy z otwartego rynku – 70 proc. tej sumy, czyli 314,69 zł. Na pracownika ze stopniem umiarkowanym wartości te wynoszą odpowiednio 989,01 zł i 692,31 zł, a ze znacznym – 1168,83 zł i 818,18 zł.

Pod pojęciem najniższego wynagrodzenia rozumiemy minimalne wynagrodzenie za pracę ustalane w grudniu roku poprzedniego, zgodnie z [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=167521]ustawą z 10 października 2002 r. (DzU z 2002 r. nr 200, poz. 1679 ze zm.)[/link], czyli w 2007 r. 899,10 zł. Dofinansowanie może wzrosnąć, jeśli niepełnosprawny cierpi na udokumentowane schorzenie specjalne, czyli epilepsję, chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub jest niewidomy. Zpch otrzymuje za takiego pracownika dodatkowo 75 proc. wymienionych dofinansowań, a podmiot z otwartego rynku 90 proc. kwoty przysługującej zpch. Najwyższe możliwe dofinansowanie 1843,16 zł miesięcznie uzyskuje więc zpch za osobę ze znacznym stopniem niepełnosprawności cierpiącą na schorzenia specjalne.

Dofinansowanie wynagrodzeń można było w ubiegłym roku otrzymać na pracowników legitymujących się ważnym orzeczeniem o niepełnosprawności niebędących w wieku emerytalnym. Nie musieli przy tym pobierać świadczenia emerytalnego, ważne, że nie mieli wieku emerytalnego, który wynosi 65 lat dla mężczyzn i 60 lat dla kobiet (przepisy odrębne mogą stanowić inaczej). Czy ktoś jest w wieku emerytalnym, sprawdza sam pracodawca, a nie PFRON. Dotyczy to również wcześniejszych emerytur, których nabycie nie zależy od wieku emerytalnego. Znaczy to, że dofinansowanie wynagrodzenia przysługiwało na niepełnosprawnego pracownika będącego na wcześniejszej emeryturze. Od 1 stycznia 2008 r. nie należy się już ono na niepełnosprawnego z ustalonym prawem do emerytury. Chodzi o osobę, której ZUS przyznał już świadczenie.

Dofinansowanie przysługuje na niepełnosprawnych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, wyboru, powołania, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę. Jeśli zpch spełniają szczegółowe warunki z ustawy, mogą wliczyć do stanu zatrudnienia niepełnosprawnych chałupników. Nie ma natomiast dofinansowania na osoby pracujące w ramach samozatrudnienia oraz wykonujących umowy cywilne, np. o dzieło czy zlecenia.

Przedstawione w tabelach wartości to kwoty maksymalnego dofinansowania w 2007 r. Rzeczywiste wielkości zależą jeszcze od czasu pracy niepełnosprawnego (wymiar etatu) oraz wynagrodzenia, jakie faktycznie osiągnął w ramach jednego etatu. Dofinansowanie uzyskujemy bowiem za pracę maksymalnie w wymiarze jednego etatu; nie może przekroczyć wynagrodzenia niepełnosprawnego. Jeśli okazało się wyższe od wypłaconej pensji, otrzymywaliśmy kwotę w wysokości wynagrodzenia. Nadwyżkę zpch przekazują na zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Wsparcie mogło ulec obniżeniu w razie zatrudnienia tego samego niepełnosprawnego u dwóch lub więcej pracodawców, w wymiarze przekraczającym ogółem pełny etat. Zgodnie z ustawą w takiej sytuacji przysługuje miesięczne dofinansowanie w wysokości nie wyższej od należnej za pełny etat. Jeśli ta sama osoba niepełnosprawna była zatrudniona na jeden etat u dwóch pracodawców i obaj ubiegali się o dopłatę, otrzymał ją jeden – ten, który pierwszy ją zatrudnił i zgłosił do ewidencji PFRON.

Gdy ta sama osoba pracowała przykładowo w wymiarze 3/4 etatu u jednego pracodawcy i 1/4 u drugiego, dofinansowanie otrzymali obydwaj, proporcjonalnie do wielkości etatu. Jeśli ta sama osoba pracowała w jednej firmie na 3/4 etatu i w drugiej na 3/4 etatu, a pierwsza zatrudniła ją wcześniej, to ona otrzymała 3/4 kwoty dofinansowania, a druga 1/4, czyli za część brakującą do pełnego etatu.

Miesięcznie dofinansowanie nie obejmuje wynagrodzenia w części sfinansowanej ze środków publicznych. Dlatego jeśli uzyskaliśmy dopłatę do pensji niepełnosprawnego z innego programu pomocowego, np. od starosty, wówczas – w zależności od wielkości wsparcia z innych źródeł – dofinansowanie nie przysługiwało albo przysługiwało odpowiednio zmniejszone.

Dofinansowanie składek na ubezpieczenia społeczne przysługuje niektórym pracodawcom zatrudniającym niepełnosprawnych i zależy od statusu zakładu. Należy się tym samym pracodawcom, którzy są uprawnieni do dofinansowania wynagrodzeń. Składki finansuje budżet państwa albo PFRON. Szczegółowe dane o rodzaju i wysokości refundowanych składek w zależności od typu i wielkości pracodawcy oraz stopnia niepełnosprawności pracownika przedstawia tabela. W zakładzie pracy chronionej wartość i rodzaj refundowanych składek nie zależą od stopnia niepełnosprawności – dla każdego ze stopni refundacja obejmuje te same składki i te same wartości. Mają one refundowane wszystkie składki będące ich kosztem. Na niepełnosprawnego osiągającego wynagrodzenie na poziomie średniej krajowej kwota refundacji składek to ok. 820 zł miesięcznie. Zatrudniający poniżej 25 pracowników działający na otwartym rynku nie uzyskają refundacji składek pracowników niepełnosprawnych ze stopniem lekkim lub równorzędnym.