Rekompensata za trudy służbowej przeprowadzki powinna być nieopodatkowana

Urzędy uważają jednak, że ulga dotyczy tylko osób pozostających w stosunku służbowym, np. celników.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof) zwolnione są kwoty otrzymywane przez pracowników z tytułu zwrotu kosztów przeniesienia służbowego oraz zasiłków na zagospodarowanie i osiedlenie w związku z przeniesieniem służbowym, do wysokości 200 proc. wynagrodzenia należnego za miesiąc, w którym nastąpiło przeniesienie. Przepis mówi o pracownikach, nie dzieląc ich na poszczególne kategorie. Natomiast z art. 12 ust. 4 updof wynika, że pracownikiem jest osoba pozostająca w stosunku służbowym, stosunku pracy, stosunku pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunku pracy. Wydaje się więc, że zakres zwolnienia nie powinien budzić wątpliwości.

Oczywiście muszą być też spełnione inne warunki. Przeniesienie musi być służbowe, czyli związane z poleceniem pracodawcy. Przeprowadzka musi nastąpić w trakcie zatrudnienia i nie może wiązać się z podjęciem nowej pracy.

Organy podatkowe twierdzą jednak, że zwolnienie dotyczy tylko osób zatrudnionych na podstawie stosunku służbowego.

Ośmielił je wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 lutego 2000 r. (I SA/Ka 2247/99; patrz ramka obok).

Sąd doszedł do wniosku, że zwolnione są tylko osoby pozostające w stosunku służbowym, np. żołnierze zawodowi, policjanci. Natomiast nie jest wolna od podatku kwota, będąca zwrotem kosztów przeniesienia osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę.

Skoro więc sąd ograniczył zakres zwolnienia, robią to również organy podatkowe. Tak było w sprawie rozpatrywanej przez Kujawsko-Pomorski Urząd Skarbowy; interpretacja z 18 grudnia 2006 r. (ZD-1/415-247-6/06). Chodziło o pracowników cukrowni, których ze względu na restrukturyzację firmy przeniesiono do bardziej rentownych zakładów produkcyjnych. Mogą ubiegać się o zwrot udokumentowanych kosztów przeprowadzki, np. przejazdów albo wynajmu mieszkania. Ale zwolnienie podatkowe - zdaniem urzędu - im nie przysługuje. Jak stwierdzono w odpowiedzi: "zmiana miejsca pracy przez pracowników spółki, w związku z realizowanym programem restrukturyzacyjnym, nie wypełnia znamion przeniesienia służbowego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 14 updof, dlatego też otrzymane przez pracowników kwoty na pokrycie kosztów związanych z zagospodarowaniem w nowym miejscu pracy nie korzystają z przewidzianego w tym przepisie zwolnienia".

Także podatnik pytający o zasiłki na zagospodarowanie i zasiedlenie przeczytał w odpowiedzi, że pojęcie "przeniesienie służbowe" dotyczy tylko ściśle określonych grup zawodowych, dla których "konieczne jest ustawowe określenie specyficznych praw i obowiązków wynikających ze szczególnego charakteru wykonywanego zawodu, służące zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania określonych w tych ustawach służb" (interpretacja Urzędu Skarbowego Warszawa-Mokotów z 20 października 2006 r., 1433/NG/GF/VI/415/art.14a-59/06/WR) . Zdaniem urzędu chodzi tu o żołnierzy, sędziów, policjantów, straż graniczną, nauczycieli i pracowników służby cywilnej.

Trudno więc liczyć na pozytywne podejście urzędów w tej sprawie. Dla podatników, którzy zechcą jednak podjąć spór z fiskusem, mamy kilka argumentów.

- Pracownik nie uzyskuje żadnej korzyści majątkowej, pracodawca zwraca mu po prostu wydatki na przeprowadzkę, do której doszło z jego polecenia.

- Art. 21 ust. 1 pkt 14 updof mówi o pracownikach, czyli zgodnie z art. 12 ust. 4 updof zarówno o osobach pozostających w stosunku pracy, jak i w stosunku służbowym.

- Art. 21 ust. 1 pkt 14 updof nie wymaga, aby wypłata rekompensaty za przeprowadzkę wynikała z odrębnych przepisów. Wystarczy tu decyzja pracodawcy.

- Ustawodawca przyznaje też zwolnienia, które odnoszą się tylko do osób pozostających w stosunku służbowym (np. art. 21 ust. 1 pkt 11a updof). Jeżeli więc ulga związana z przeniesieniem miałaby dotyczyć tylko takich osób, nie użyłby szerokiego określenia "pracownicy".

- W kodeksie pracy określenie "służbowy" używane jest w stosunku do podróży. A w podróż służbową może wyjechać każdy pracownik.

Pracodawca może też przyznać czasowo przeniesionemu pracownikowi dodatek za rozłąkę. Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 18 updof jest on zwolniony od podatku do wysokości diety w krajowej podróży służbowej (obecnie 23 zł za dobę). To świadczenie przewidują przepisy dotyczące niektórych grup zawodowych (np. celników). Jednak updof do nich nie odsyła. Można więc dojść do wniosku, że zwolnienie dotyczy również innych pracowników. Tak też wynika z interpretacji Świętokrzyskiego Urzędu Skarbowego z 17 maja 2006 r. (RO/41514/06), który potwierdził, że zwolniony od podatku dodatek (w wysokości diety) przysługuje za każdy dzień rozłąki.

Skoro ustawodawca w art. 12 ust. 4 updof zdefiniował, kogo należy uznać za pracownika (m.in. osoby pozostające w stosunku pracy), to zwolnienie nie może być ograniczone jedynie do osób pozostających w stosunku służbowym. Art. 21 ust. 1 pkt 14 updof wyraźnie mówi o kwotach otrzymanych przez pracowników. Zwolnienie zwrotu kosztów przeniesienia służbowego oraz zasiłków na zagospodarowanie i osiedlenie powinno więc przysługiwać również osobom zatrudnionym na podstawie stosunku pracy. Co ciekawe, NSA w wyroku z 26 lutego 2000 r. stwierdził, że żaden ze stosunków służbowych nie jest stosunkiem pracy, a jednocześnie osobom pozostającym w stosunku służbowym przyznał prawo do korzystania ze zwolnienia, które odnosi się przecież do pracowników. Widać więc niekonsekwencję w rozumowaniu sądu.

Zwolnione od podatku są też dodatki za rozłąkę. Moim zdaniem ta preferencja dotyczy wszystkich grup zawodowych, nie tylko tych, które mają ustawowo zagwarantowane prawo do dodatku. Wypłata powinna jednak być uzasadniona okolicznościami faktycznymi, zgodnie bowiem z definicją słownikową dodatek za rozłąkę to "kwota wypłacana pracownikom, którzy zostali tymczasowo przeniesieni do pracy w innej miejscowości, z dala od rodziny". Powinna być też zagwarantowana w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania bądź umowie o pracę.

Jak wynika z interpretacji urzędów dotyczących zwrotu kosztów przeniesienia osób zatrudnionych na podstawie stosunku służbowego, limit zwolnienia (200 proc. pensji) liczymy odrębnie dla każdej przeprowadzki. Nie jest to limit na miesiąc czy na rok (interpretacja Urzędu Skarbowego w Brzegu z 1 marca br., PD415/INT/61/MK/06, oraz Pierwszego Urzędu Skarbowego w Białymstoku z 14 czerwca 2005 r., PR-II/42318/PDOP/280/JS/05).

- Przepisy mówią o zwrocie kosztów przeniesienia służbowego. Powinny więc przydać się gromadzone przez pracownika dowody poniesionych wydatków, np. faktura firmy transportowej za przeprowadzkę.

- Tym bardziej że pracodawca prawdopodobnie zaliczy rekompensatę do swoich kosztów podatkowych - mówi Dominika Dragan-Berestecka ze Spółki Doradztwa Podatkowego Marciniuk i Wspólnicy. - A do tego są potrzebne dowody poniesienia kosztów przez pracownika.

"Wyodrębnienie przez ustawodawcę w art. 10 ust. 1 pkt 1 updof w źródłach przychodu? stosunku służbowego, wynikającego z ustaw zwanych pragmatykami służbowymi, oraz stosunku pracy, regulowanego przepisami kodeksu pracy powoduje, że zwolnienie od podatku dochodowego, określone w art. 21 ust. 1 pkt 14 updof, dotyczące kwot otrzymywanych przez pracowników w związku z przeniesieniem służbowym, nie ma zastosowania do pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy uregulowanego wyłącznie przepisami kodeksu pracy. (...) Zwolnienie przewidziane w art. 21 ust. 1 pkt 14 updof, tj. zwolnienie od podatku kwot otrzymywanych z tytułu zwrotu kosztów przeniesienia służbowego oraz zasiłków na zagospodarowanie i osiedlenie w związku z przeniesieniem służbowym do wysokości 200 proc. wynagrodzenia za miesiąc, w którym nastąpiło przeniesienie, odnosi się tylko do zatrudnionych na podstawie stosunku służbowego. Dotyczy więc np. żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy UOP, policji, Służby Więziennej, funkcjonariuszy celnych itp., a nie dotyczy zatrudnionych na podstawie umów o pracę zawartych zgodnie z przepisami kodeksu pracy (...) przeniesienie służbowe może mieć miejsce tylko wtedy, gdy osobę fizyczną łączy z pracodawcą stosunek służbowy. Przeniesienie służbowe nie jest znane kodeksowi pracy, a zmiana miejsca pracy, jako jednego z istotnych warunków umowy o pracę, następuje w trybie 42 tej ustawy, jako wypowiedzenie zmieniające warunki pracy (...) Stosunki służbowe mianowanych żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy UOP, policji, Straży Granicznej, Straży Więziennej nie są stosunkami pracy w rozumieniu kodeksu pracy".