W pierwszych tygodniach obowiązywania nowych regulacji szczególnie dużo emocji wzbudził obowiązek składania oświadczeń o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy.

Czemu służy oświadczenie o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy?

Obowiązek składania oświadczeń o statusie przedsiębiorcy służy identyfikacji tzw. transakcji asymetrycznych. Są to transakcje handlowe, w których dłużnik jest dużym przedsiębiorcą, a wierzyciel posiada status tzw. „MŚP" lub – używając bardziej żartobliwego określenia – „misia" (tzn. jest mikroprzedsiębiorcą, małym lub średnim przedsiębiorcą). Transakcją asymetryczną może być np. dokonywana przez drobnego lokalnego wytwórcę dostawa produktów do dużej ogólnopolskiej sieci sklepów.

W przypadku takich transakcji przepisy chronią interesy mniejszych firm ograniczając praktykę ustalania odległych terminów zapłaty przez duże podmioty i wprowadzają maksymalny termin wynoszący 60 dni. Wydłużony termin z mocy prawa ulega automatycznie i bezwarunkowo skróceniu do ustawowego maksimum. Dla porównania – w przypadku transakcji handlowych między równorzędnymi partnerami ustalenie dłuższego terminu zapłaty jest możliwe, jeśli strony wyraźnie ustalą to w umowie i nie będzie to rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.

Czytaj także: Tarcza antykryzysowa: duże firmy też mogą liczyć na pomoc finansową

Aby zidentyfikować, które transakcje mają charakter asymetryczny i podlegają surowszym regułom w zakresie ustalenia terminu zapłaty, nowe prawo nakłada na dłużników będących dużymi przedsiębiorcami m.in. obowiązek złożenia stosownego oświadczenia.

„Miś" czy „nie–miś"? Oto jest pytanie

Wspomniany obowiązek dotyczy tylko dużych przedsiębiorców przez co należy rozumieć każdego przedsiębiorcę niebędącego MŚP. Jednocześnie, zgodnie z ustawą status MŚP ocenia się w oparciu o zasady zawarte w załączniku do unijnego Rozporządzenia nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu. Zgodnie z tymi zasadami za MŚP uznawani są przedsiębiorcy, którzy zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 milionów euro, lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów euro.

Z pozoru kryteria ustalania statusu przedsiębiorcy na potrzeby stosowania przepisów o przeciwdziałaniu zatorom płatniczym wydają się być tożsame z kryteriami przyjętymi w ustawie Prawo przedsiębiorców. Pomimo tego, w praktyce po stronie przedsiębiorców pojawiały się wątpliwości dotyczące tego, czy obejmuje ich obowiązek składania oświadczenia. W rzeczywistości, w odróżnieniu od zasad określonych w Prawie przedsiębiorców, w procesie ustalania statusu przedsiębiorcy na gruncie przepisów o zatorach płatniczych należy brać pod uwagę nie tylko dane dotyczące podmiotu będącego bezpośrednio stroną transakcji (np. spółkę będącą dłużnikiem), ale również dane przedsiębiorstw powiązanych i partnerskich. Przedsiębiorstwa powiązane obejmują m.in. podmioty dysponujące większością głosów na zgromadzeniu udziałowców, prawem wyznaczania większości członków organu lub wywierające dominujący wpływ na podmiot na podstawie umowy. Z kolei przedsiębiorstwa partnerskie obejmują udziałowców dysponujących samodzielnie lub wspólnie z przedsiębiorstwem powiązanym co najmniej 25% kapitału innego przedsiębiorstwa oraz spełniających dodatkowe warunki wskazane we wspomnianym unijnym Rozporządzeniu.

W praktyce oznacza to, że np. spółki, które samodzielnie prowadzą działalność na niewielką skalę, ale należą do dużych grup kapitałowych również mogą zostać uznane za dużego przedsiębiorcę. W celu potwierdzenia tego statusu muszą one jednak dokonać analizy swoich powiązań i, jeśli to konieczne, pozyskać wybrane informacje od podmiotów powiązanych i partnerskich.

Transakcje z podmiotami zagranicznymi

W pierwszych tygodniach stosowania ustawy pewne wątpliwości przedsiębiorców budziły również transakcje z podmiotami zagranicznymi. W tym kontekście trzeba zauważyć, że ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych wprost wskazuje, że jej przepisy stosuje się również do transakcji, w których stronami są oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych, a także do przedsiębiorcy z państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii. W praktyce obowiązek składania oświadczenia może obejmować np. zagranicznego kontrahenta polskiego przedsiębiorcy.

Oświadczenia i ich weryfikacja

Oświadczenie składa się drugiej stronie transakcji handlowej w formie, w jakiej jest zawierana sama transakcja, najpóźniej w momencie jej zawarcia. W praktyce oświadczenie o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy może zostać zawarte w samej umowie. Niezłożenie przez dłużnika oświadczenia albo złożenie oświadczenia niezgodnego ze stanem rzeczywistym stanowi wykroczenie karane grzywną do 5 tys. złotych.

Ponadto, ustawa pośrednio nakłada na dużych przedsiębiorców obowiązek weryfikacji statusu swoich kontrahentów. W przypadku braku dołożenia należytej staranności w tym zakresie duże firmy nie mogą powoływać się na niezgodne z prawdą oświadczenia mniejszych kontrahentów co do ich statusu jako dużego przedsiębiorcy. Przepis ten ma na celu ograniczenie możliwości wywierania przez duże firmy presji na mniejszych kontrahentach do składania niezgodnych z prawdą oświadczeń.