Umowa nowacji jest umową uregulowaną odrębnie w kodeksie cywilnym i nie należy jej utożsamiać z jakąkolwiek inną umową cywilnoprawną, np. umową pożyczki. W umowie nowacji strony stwierdzają, że dane świadczenie zostanie spełnione w ramach innej podstawy prawnej. Dlatego nie można utożsamiać umowy nowacji z którąkolwiek umową zawartą w katalogu objętych opodatkowaniem PCC.
W konsekwencji zawarcie umowy nowacji nie będzie prowadzić do obowiązku zapłaty PCC. Potwierdza to interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 12 stycznia 2009 r. (ILPB2/436-106/08-5/MK).
Wskazuje się jednak, że w wyniku zawarcia umowy odnowienia powstaje nowy stosunek zobowiązaniowy, który może wypełniać warunki jednej z umów wymienionych na liście czynności opodatkowanych PCC. W sytuacji z przykładu, który jest w artykule powyżej, cena za dwa komputery będzie podstawą opodatkowania PCC od umowy pożyczki (patrz jednak zwolnienia z art. 9 pkt 10 lit. d oraz art. 2 pkt 4 ustawy
o PCC), natomiast w pozostałym zakresie zaś nie powstanie obowiązek zapłaty PCC. Wręczenie weksla nie podlega opodatkowaniu PCC (por. wyrok NSA z 10 sierpnia 2011 r.,
II FSK 380/10).
VAT bez zmian
Ustawa o VAT (art. 89b) nakłada obowiązek skorygowania podatku naliczonego
w przypadku nieuregulowania należności przez dłużnika
w terminie 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze. W swojej istocie regulacja ta jest zbieżna z postanowieniami ustawy o CIT i o PIT
w odniesieniu do zatorów płatniczych. Zatem także na gruncie ustawy o VAT należy stwierdzić, że zawarcie umowy nowacji prowadzi do efektywnego „uregulowania" zobowiązania. W przykładzie powyżej: cena za komputery zostanie uregulowana, natomiast wtórny obowiązek spłaty pożyczki lub weksli nie będzie miał wpływu na późniejszy ewentualny obowiązek korekty. Przedsiębiorca nie będzie zobowiązany do korekty podatku (tak w interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z 9 stycznia 2014 roku, IPPP2/443-1137/13-2/BH).
Istotny jest zamiar stron
Aby skorzystać ze swoistego dobrodziejstwa umowy odnowienia, należy w umowie wyraźnie wskazać na zgodny zamiar stron umorzenia dotychczasowego zobowiązania i ustanowienia nowego zobowiązania. Zamiar ten powinien wynikać z wyraźnego ich oświadczenia lub w sposób niewątpliwy z okoliczności zawarcia umowy. W przypadku wątpliwości należy przyjąć, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie jest odnowieniem (art. 506 § 2 k.c.). NSA w wyroku z 12 grudnia 2012 r.
(II FSK 767/11) wskazał, że: (...) „Nie można uznać za odnowienie zmniejszenia lub zwiększenia świadczeń wynikających z tego samego zobowiązania i z tej samej podstawy prawnej, ponieważ nie powodują one umorzenia dawnego zobowiązania i zaciągnięcia nowego".
W przypadku wręczenia weksla strony muszą wyraźnie zastrzec, że zobowiązanie z papieru wartościowego zastępuje dotychczas istniejący stosunek zobowiązaniowy. Samo wręczenie weksla nie będzie prowadzić do zawarcia umowy nowacji".
