Wśród zobowiązań spółki z o.o. jest pożyczka, którą zaciągnęliśmy w 2002 r. u mniejszościowego udziałowca. Kwota nominalna pożyczki była na każdy dzień bilansowy dopełniana naliczanymi odsetkami. Mamy też zobowiązania wobec tej osoby z tytułu czynszu dzierżawnego za lata 2002 – 2007. Na 31 grudnia 2007 r. pisemnie potwierdziliśmy salda tych zobowiązań, przy czym podpisała je osoba niemająca prawa do reprezentowania spółki. Czy wobec tego nasze zobowiązania lub ich część przedawniły się w grudniu 2007 r.? Jeśli tak, to czy należy korygować sprawozdanie finansowe i CIT za 2007 r.?
Pisemne potwierdzenie salda księgowego nie jest czynnością potwierdzającą istnienie zobowiązania w rozumieniu przepisów mówiących o przedawnieniu. Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 2 kodeksu cywilnego bieg przedawnienia zostaje przerwany przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Po takim przerwaniu przedawnienie biegnie na nowo.
Aby sporządzane potwierdzenie salda księgowego skutkowało przerwaniem zobowiązania, niezbędne jest, by było ono podpisane przez osobę (bądź określone osoby łącznie) mającą prawo do reprezentacji podmiotu na zewnątrz. Jeśli jest ono podpisane przez kogoś innego (np. przez osobę z działu księgowości, jak to bywa najczęściej), wówczas potwierdzenie takie jest jedynie potwierdzeniem zgodności sald w księgach obu stron (dłużnika i wierzyciela); nie ma jednak mocy przerywającej bieg przedawnienia.
Zakładając, że pożyczka nie została udzielona w ramach działalności gospodarczej pożyczkodawcy, zobowiązanie do jej zwrotu przedawni się po dziesięciu latach od zaciągnięcia, tj. w naszym przypadku w 2012 r. (chyba że w poprzednich latach wystąpiły zdarzenia przerywające bieg przedawnienia, np. potwierdzanie sald podpisywały osoby mające prawo do reprezentacji spółki, wówczas przedawni się jeszcze później). Inaczej jest z odsetkami, te bowiem mają charakter świadczenia okresowego i przedawniają się w okresie trzech lat od dnia, w którym zgodnie z umową pożyczki miały zostać uiszczone.
Roszczenia z tytułu czynszu także mają charakter okresowy. Przedawniają się one w okresie trzech lat od dnia, w którym zgodnie z umową najmu (dzierżawy) powinny zostać uiszczone.
Czytelnik powinien więc zbadać status prawny swoich zobowiązań z tytułu odsetek i opłat czynszowych (pożyczka, jak wspomnieliśmy, nie uległa prawdopodobnie jeszcze przedawnieniu). Należy wziąć pod uwagę nie tylko upływ czasu od momentu, w którym dana płatność stała się wymagalna, ale również wszystkie zdarzenia przerywające bieg przedawnienia, np. wcześniejsze potwierdzenia sald, korespondencję pomiędzy stronami itd.
Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku odsetek i czynszu dzierżawnego (najmu), a więc w przypadku płatności o charakterze okresowym, okres przedawnienia należy ustalać dla każdej płatności osobno, licząc go od dnia wymagalności roszczenia bądź od daty ostatniego zdarzenia przerywającego bieg przedawnienia.
Gdyby któreś z ciążących na spółce zobowiązań miało status przedawnionych, przy czym przedawnienie to nastąpiło przed 2008 r., to przy założeniu że sprawozdanie finansowe za rok 2007 jest już zatwierdzone, nie istnieje możliwość dokonania jego korekty. Rozliczenie skutków przedawnienia powinno nastąpić w roku bieżącym. Jeśli kwoty przedawnionych zobowiązań są istotne, to należy je rozliczyć w trybie tzw. błędu podstawowego, odnosząc wartość przedawnionych przed 2008 r. zobowiązań na dobro konta 82 „rozliczenie wyniku finansowego”. Jeśli nie są to znaczące (istotne) kwoty, wówczas odniesiemy je na konto pozostałych przychodów operacyjnych (tak właśnie księgujemy przedawnione zobowiązania w roku, w którym przedawnienie nastąpiło).
Przedawnienie zobowiązań, w tym z tytułu pożyczek i kredytów, jest zaliczane do przychodów podatkowych (art. 12 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Nie ma zatem wątpliwości, że jeśli któreś z zobowiązań czynszowych lub pożyczkowych uległo przedawnieniu, to w dacie tego przedawnienia w spółce powstał przychód do opodatkowania. Jeśli zdarzenia te miały miejsce przed 2008 r., ale zostały przeoczone, niezbędne będzie skorygowanie zeznania rocznego.
Autor jest biegłym rewidentem współpracującym z TPA Horwath Horodko Audit Poznań
