- W zeszłym roku kupiliśmy dużą i wartościową maszynę produkcyjną. Wprowadziliśmy ją do ewidencji. Przyjęliśmy różne zasady amortyzacji podatkowej i bilansowej (bilansowa jest wolniejsza).

W związku z obiektywnymi okolicznościami i szybkim postępem technologicznym okazało się, że maszyna nie będzie nam służyła tak wydajnie, jak zakładaliśmy. Dlatego dokonaliśmy odpisu aktualizującego jej wartość.

Spowoduje to szybsze jej zamortyzowanie (de facto doszło do obniżenia amortyzowanej wartości maszyny). Czy jednak rzeczywiście możemy po prostu zakończyć amortyzację wcześniej, niż to zakładaliśmy w momencie przekazania maszyny do używania?

– pyta czytelnik.

Mimo wielu zmian przepisów, zbliżających sposób prowadzenia rozliczeń do celów bilansowych do rozliczeń podatkowych, i forsowanej od jakiegoś czasu przez organy podatkowe tezy o konieczności rozliczania niektórych kosztów uzyskania przychodów w analogiczny sposób bilansowo i podatkowo (zwłaszcza znacznych kwotowo) w zakresie amortyzacji środków trwałych odrębności na pewno pozostają.

Pozostały koszt operacyjny

Zgodnie z zasadami rachunkowości w razie wystąpienia trwałej utraty wartości środków trwałych – z powodu np. zmiany technologii produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub innych przyczyn – należy dokonać odpowiedniego odpisu aktualizującego ich wartość w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.

W razie ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizującego wartość danego środka trwałego, odpowiednią część tego odpisu zalicza się na zwiększenie pozostałych przychodów operacyjnych. Faktycznie oznacza to, że wartość początkowa składnika majątkowego nie uległa zmianie, ale jej część jednorazowo, jako koszt, wpływa na bieżący wynik.

Realna na ten moment wartość składnika podlega dalszej amortyzacji. Innymi słowy, w razie sprzedaży środka trwałego „kolejnym” kosztem księgowym byłaby różnica między ceną nabycia a dokonanymi odpisami umorzeniowymi i aktualizującymi.

Inaczej w podatkach

Przepisy podatkowe nie przewidują jednak aktualizowania wartości początkowej środków trwałych (poza aktualizacją urzędową, narzuconą przepisami, która ostatnio odbyła się w 1995 r.), zwłaszcza w drodze odpisów aktualizujących. Same odpisy aktualizujące wartość środków trwałych nie są kategorią podatkową i, inaczej niż do celów bilansowych, nie są kosztami.

Tym samym w razie sprzedaży środka trwałego ustalany na ten moment koszt byłby kwotowo inny do celów bilansowych i podatkowych (dla tych drugich byłaby to cena nabycia pomniejszona „tylko” o dokonane do celów podatkowych odpisy amortyzacyjne).

Strata przy sprzedaży

Zgodnie z przepisami do momentu odpłatnego zbycia czy likwidacji środków trwałych wydatki związane z ich nabyciem (wytworzeniem) nie są kosztami uzyskania przychodów (oczywiście poza amortyzacją).

Kosztem takim w trakcie używania środka trwałego nie może być zatem także zmniejszenie jego wartości (w mniejszym lub większym stopniu szacunkowe). Jeżeli maszyna czytelnika rzeczywiście utraciła wartość w sposób, w jaki odzwierciedla to dokonany tylko do celów bilansowych odpis aktualizujący, to ujawni się to do celów podatkowych np. w momencie jej zbycia, kiedy to w wyniku uzyskania niższej ceny może powstać strata ze sprzedaży (kosztem będzie cała niezamortyzowana wartość początkowa).

Odpowiadając zatem na pytanie czytelnika, do zamortyzowania podatkowego pozostaje cały czas wartość początkowa maszyny, niepomniejszona o odpis aktualizujący, bo nie ma do tego podstaw w świetle ustawy podatkowej.

Tym samym do celów podatkowych nadal będzie rozliczana w czasie, poprzez amortyzację, wyższa kwota niż kwota pozostała do zamortyzowania do celów bilansowych (co nie oznacza jednak, że teraz amortyzacja podatkowa zakończy się później niż bilansowa).

 

—Edyta Głębicka doradca podatkowy