Jak ująć leasing zwrotny w sprawozdaniu finansowym

Leasing zwrotny jest szczególnym rodzajem leasingu, polegającym na tym, że klient firmy leasingowej jest jednocześnie dostawcą przedmiotu leasingu. Ta forma finansowania działalności cieszy się rosnącym zainteresowaniem przedsiębiorców. Jej główną zaletą jest to, że możemy odzyskać środki zainwestowane w zakup sprzętu, nie przerywając korzystania z niego, a świeży zastrzyk gotówki z powodzeniem przeznaczyć na nowe inwestycje. Leasing zwrotny jest również korzystny dla firm leasingowych, szczególnie w przypadku specjalistycznych urządzeń czy nieruchomości. Nie muszą one bowiem martwić się o dopasowanie przedmiotu leasingu do potrzeb klienta (klient sam go przecież kupuje) ani zamrażać środków na czas budowy i martwić się o nadzór (w przypadku nieruchomości).

Zgodnie z zasadami księgowości operacje sprzedaży składnika aktywów oraz wzięcia go w leasing od nabywcy powinniśmy rozpatrywać łącznie. Dzieje się tak dlatego, że cena sprzedaży i wszystkie opłaty leasingowe negocjowane są razem i niewątpliwie są ze sobą powiązane. Tak więc, mimo że formalnie są to dwie oddzielne transakcje, ich treść ekonomiczna każe nam traktować je łącznie.

Podstawowe znaczenie dla księgowego podejścia do leasingu zwrotnego ma to, czy sam leasing będzie mieć formę leasingu operacyjnego, czy finansowego.

O leasingu finansowym mówimy wtedy, gdy finansujący przenosi na korzystającego zasadnicze ryzyko i korzyści związane z przedmiotem leasingu. Korzyściami mogą być przychody ze sprzedaży produktów wytworzonych przy udziale leasingowanego przedmiotu czy też wzrost jego wartości rynkowej, skutkujący możliwością jego odsprzedaży przez korzystającego po zakończeniu okresu leasingu. Ryzykiem jest np. tempo postępu technicznego, które może spowodować utratę przydatności ekonomicznej składnika aktywów wziętego w leasing. Przeniesienie prawa własności po zakończeniu leasingu nie jest warunkiem koniecznym do uznania go za finansowy (patrz ramka).

Kryteria klasyfikacji umów leasingu zostały szczegółowo opisane w ustawie o rachunkowości (uor), ale po zasady postępowania w przypadku leasingu zwrotnego musimy sięgnąć, zgodnie z art. 10 ust. 3 uor, do Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 17 "Leasing".

Jeżeli składnik aktywów, który wzięliśmy w leasing finansowy, sprzedaliśmy uprzednio z zyskiem (tzn. powyżej jego wartości bilansowej), to tego zysku nie możemy od razu ująć w rachunku zysków i strat. Nadwyżkę ceny sprzedaży nadwartością bilansową składnika aktywów ujmujemy jako rozliczenia międzyokresowe przychodów i rozliczamy przez rachunek zysków i strat przez cały okres trwania leasingu. Wynika to z tego, że leasing finansowy jest sposobem finansowania składnika aktywów, a zysk na jego sprzedaży jest bezpośrednio związany z kosztami, które będziemy ponosić jako wynagrodzenie (odsetki) dla finansującego. W związku z tym ujęcie zysku na sprzedaży nie byłoby zgodne z treścią ekonomiczną całej transakcji, zwłaszcza z zasadą współmierności przychodów i odpowiadających im kosztów (art. 6 uor).

Sytuacja nieco się komplikuje, gdy leasing zwrotny ma charakter leasingu operacyjnego. W takiej sytuacji z zasady ujmujemy wszystkie zyski i straty z całej transakcji, chyba że cena sprzedaży znacząco odbiega od wartości godziwej przedmiotu leasingu. Ustawa o rachunkowości definiuje wartość godziwą jako kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.

W takiej sytuacji również nie możemy ująć zysku na sprzedaży. Jednak w odróżnieniu od leasingu finansowego w czasie rozliczamy tylko tę część, która przewyższa wartość godziwą przedmiotu leasingu, a nie jego wartość bilansową. Natomiast gdy cena sprzedaży jest niższa od wartości godziwej, różnicę tę możemy rozliczyć w czasie tylko wtedy, gdy niska cena sprzedaży jest rekompensowana przez opłaty leasingowe ustalone na poziomie niższym, niż wskazywałyby na to dane rynkowe. Jednak bez względu na okoliczności od razu ujmujemy stratę w wysokości różnicy między wartością bilansową a wartością godziwą (w czasie rozliczamy tylko różnicę między wartością godziwą a ceną sprzedaży). Zasady ujmowania zwrotnego leasingu operacyjnego przedstawia tabela obok. DF więcej Więcej o cechach charakterystycznych i zaletach leasingu zwrotnego w DF z 27 października 2006 r. ("Kupić, sprzedać i dalej używać")

1) przenosi własność jej przedmiotu na korzystającego po zakończeniu okresu, na który została zawarta;

2) zawiera prawo do nabycia jej przedmiotu przez korzystającego, po zakończeniu okresu, na jaki została zawarta, po cenie niższej od wartości rynkowej z dnia nabycia;

3) okres, na jaki została zawarta, odpowiada w przeważającej części przewidywanemu okresowi ekonomicznej użyteczności środka trwałego lub prawa majątkowego, przy czym nie może być on krótszy niż 3/4 tego okresu. Prawo własności przedmiotu umowy może być, po okresie, na jaki umowa została zawarta, przeniesione na korzystającego;

4) suma opłat, pomniejszonych o dyskonto, ustalona w dniu zawarcia umowy i przypadająca do zapłaty w okresie jej obowiązywania, przekracza 90 proc. wartości rynkowej przedmiotu umowy na ten dzień. W sumie opłat uwzględnia się wartość końcową przedmiotu umowy, którą korzystający zobowiązuje się zapłacić za przeniesienie na niego własności tego przedmiotu;

5) zawiera przyrzeczenie finansującego do zawarcia z korzystającym kolejnej umowy o oddanie w odpłatne używanie tego samego przedmiotu lub przedłużenia umowy dotychczasowej, na warunkach korzystniejszych od przewidzianych w dotychczasowej umowie;

6) przewiduje możliwość jej wypowiedzenia, z zastrzeżeniem, że wszelkie powstałe z tego tytułu koszty i straty poniesione przez finansującego pokrywa korzystający;

7) przedmiot umowy został dostosowany do indywidualnych potrzeb korzystającego. Może być używany wyłącznie przez korzystającego, bez wprowadzania w nim istotnych zmian. Każda umowa leasingu, która nie zostanie uznana za leasing finansowy, jest leasingiem operacyjnym.