Wynagrodzenia: ZUS kwestionuje wysokość płace

Kontroler ZUS może uznać, że choć zawarta z podwładnym umowa jest prawidłowa, a praca była należycie wykonywana, to sprzeczne z przepisami o ubezpieczeniach społecznych są jedynie wybrane zapisy kontraktu.

Postanowieniami, które Zakład najczęściej kwestionuje, są te dotyczące wysokości wynagrodzenia. Co do zasady może to mieć miejsce w dwóch przypadkach. Podejrzliwość kontrolera wzbudzi raptowny wzrost uposażenia, do którego doszło w okresie bezpośrednio poprzedzającym niezdolność do pracy lub urlop macierzyński. Kwestionowana może być też znaczna wysokość pensji przy zatrudnieniu pracownika lub zmianie podstawy jego angażu bezpośrednio przed okresem nieobecności i pobierania zasiłku. W takich okolicznościach ZUS ma prawo uznać, że umowa jest nieważna w zakresie postanowień ustalających ponadstandardowe pobory. W konsekwencji wydana decyzja będzie nakazywała odpowiednią korektę deklaracji oraz zwrot części świadczeń otrzymanych z ZUS przez pracownika.

Sąd Najwyższy w wyroku ?z 19 maja 2009 r. (III UK 7/09) uznał, że ZUS może zakwestionować wysokość pensji stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że została wypłacona na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa.

Przykład

Pani Marta była grafikiem ?w wydawnictwie. Zatrudniono? ją na umowie-zleceniu z miesięcznym wynagrodzeniem 3000 zł brutto. Swoje zajęcia wykonywała głównie z domu, bez nadzoru szefa. Po tym, gdy dowiedziała się, że jest w ciąży, podpisała z szefem umowę o pracę z pensją 12 000 zł brutto. Pani Marta nie otrzymała nowych zadań. Zaczęła jedynie być traktowana jak pracownik – przychodziła codziennie do biura, podpisywała listę obecności. Po kilku tygodniach od zawarcia angażu stała się niezdolna do pracy, następnie poszła na urlop macierzyński. Mimo że wykonywała umowę o pracę, ?ZUS zakwestionował wysokość ?jej poborów. W jego ocenie ustalenie tak wysokiego wynagrodzenia nie miało ?żadnego uzasadnienia, ?a strony kierowały się ?jedynie chęcią uzyskania ?wyższych świadczeń ?z ubezpieczenia społecznego.

Efektem inspekcji ZUS może być także ustalenie, że zapisane w kontrakcie pobory zostały sztucznie zaniżone. Jest tak przy tzw. płatności pod stołem, gdy jedynie część zagwarantowanej kwoty ujęto w umowie, reszta zaś (najczęściej w gotówce) trafia do podwładnego z pominięciem oficjalnej drogi. Jeżeli Zakład dojdzie do wniosku, że tak wyglądają rozliczenia z załogą, nakaże zapłacić zaległe składki również od tej części poborów, która nie była wykazywana w dokumentacji.

Efektem procedury wszczętej przez ZUS będzie ustalenie, że postanowienie kontraktu o wysokości wynagrodzenia jest nieważne i należy je zastąpić kwotą rzeczywiście pozostawianą do dyspozycji pracownika. Pamiętajmy, że Zakład może się domagać zaległych danin nawet za pięć lat wstecz.

Umowa o pracę, w której strony ustaliły niższe wynagrodzenie za pracę od rzeczywiście wypłacanego, jest nieważna jako pozorna (art. 83 § 1 kodeksu cywilnego). Ukryta pod nią umowa o pracę jest nieważna tylko w części, w której wyłącza obowiązek zapłaty podatku i składek na ubezpieczenie społeczne (art. 58 § 3 w zw. z art. 83 § 1 zdanie drugie k.c.). Tak uznał SN w wyroku z 14 marca 2014 r. (II PK 160/13).

Przykład

Pan Łukasz pracuje jako informatyk. Ustalił z szefem, ?że jego wynagrodzenie będzie wynosiło 5000 zł na rękę, lecz ?w umowie będzie widniało tylko 3000 zł brutto. Brakującą kwotę szef wypłaca mu w gotówce ?(ok. 2850 zł). Taki stan rzeczy ?trwał trzy lata. Fakt ten został ujawniony przy kontroli ZUS, ?który nakazał pracodawcy ?opłacić składki również od kwot regulowanych w gotówce ?za cały okres współpracy.

Przydadzą się mocne argumenty

Patrycja ?Zawirska, radca prawny

Alternatywna rzeczywistość ustalona przez ZUS nie musi sprowadzać się do przemianowania kontraktu cywilnego na umowę o pracę lub uznania tej ostatniej za nieważną. Różnica w postrzeganiu rzeczywistości przez płatnika i Zakład może równie dobrze dotyczyć wybranych postanowień angażu. Oczywiście każda ze stron, czyli przedsiębiorca i organ kontrolujący, może mieć swoje racje i pogląd na konkretną sprawę. Jednak o ewentualnej zmianie decyzji ZUS może dopiero zadecydować sąd. W postępowaniu odwoławczym kluczowe znaczenie będzie miało to, jak silne są argumenty prezentowane przez każdą ze stron na poparcie swoich tez.

Aby zakwestionować decyzję ZUS, uznającą za nieważne postanowienia umowy o wysokości wynagrodzenia, należy wykazać, że:

- ?wystąpiły okoliczności uzasadniające osiąganie wysokich poborów,

- ??wynagrodzenie pracownika nie odbiega znacząco od standardów rynkowych,

- ??osoby na zbliżonych stanowiskach w firmie zarabiają podobnie,

- ??nastąpiła istotna zmiana w obowiązkach czy zakresie odpowiedzialności podwładnego (przy przyznaniu podwyżki lub zmianie podstawy zatrudnienia).