Pracownik, który nie stosuje się do zaleceń lekarza w trakcie choroby, musi się liczyć z ryzykiem pozbawienia go prawa do zasiłku za cały okres orzeczony spornym zwolnieniem. Następuje to w wyniku kontroli zasadności wykorzystywania zwolnienia lekarskiego, jaką może przeprowadzić albo pracodawca, albo ZUS – gdy jest płatnikiem zasiłku.

- Pracownik przedłożył zwolnienia lekarskie od 1 do 19 października 2014 r. oraz od 8 października do 7 listopada 2014 r. Podczas drugiego zwolnienia przebywał przez osiem dni w szpitalu (od 8 do 15 października 2014 r.). Kiedy 5 października przeprowadziliśmy u niego kontrolę, okazało się, że wykonuje pracę w firmie żony. Za jaki okres traci prawo do zasiłku chorobowego? – pyta czytelniczka.

Podwładny traci prawo do zasiłku chorobowego za czas kontrolowanego pierwszego zwolnienia lekarskiego, z pominięciem dni przebywania w szpitalu. Zatem nie dostanie świadczenia za okres od 1 do 7 października 2014 r. i od 16 do 19 października 2014 r. Drugie zwolnienie, które się „zazębia" z pierwszym, jest podstawą do wypłaty zasiłku chorobowego od 20 października do 7 listopada 2014 r.

Uprawnienia szefa

Pracodawcom zależy, aby chorzy pracownicy jak najszybciej wrócili do zdrowia i swoich obowiązków. Każda absencja chorobowa jest dla nich dodatkowym kosztem.

Pracodawca, który ma wątpliwości co do poprawności wystawienia zwolnienia lekarskiego lub prawidłowości jego wykorzystania przez podwładnego, może przeprowadzić kontrolę w tym zakresie. Pozwala mu na to art. 68 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 159 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa).

Przede wszystkim może sprawdzić, czy zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy nie zostało sfałszowane i czy zostało wydane zgodnie z przepisami. Wymagania formalne co do treści zwolnienia oraz zakres kontroli określa rozporządzenie MPiPS w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 1999 r. nr 65, poz. 741).

W razie ewentualnych wątpliwości pracodawca może zwrócić się do lekarza, który wystawił zaświadczenie, o ich wyjaśnienie. Gdy zaś stwierdzi, że ZLA zostało sfałszowane, informuje o tym ZUS. Pracownik natomiast – w myśl art. 17 ust. 2 ustawy zasiłkowej – nie otrzyma zasiłku chorobowego za cały okres, który to zwolnienie obejmuje.

Wystawienie zwolnienia lekarskiego służy odsunięciu chorego od służbowych obowiązków na okres niezbędny do odzyskania przez niego zdolności do pracy. Aby przyspieszyć ten proces, pracownik powinien się dostosować do zaleceń lekarza i powstrzymać od wykonywania w czasie choroby czynności, które mogłyby przedłużyć stan absencji zdrowotnej.

Jednak nie każdy chorujący stosuje się do tych zaleceń. Dlatego zarówno ZUS, jak i pracodawca mogą sprawdzić, czy pracownik nie narusza celu, w jakim otrzymał zwolnienie. Sankcją za takie zachowanie może być np. utrata prawa do zasiłku za cały okres ZLA.

Zgodnie z art. 68 i art. 61 ust. 1 ustawy zasiłkowej kontrolę wykorzystywania zwolnienia lekarskiego może przeprowadzić pracodawca, który zgłasza do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych i jest uprawniony do wypłaty zasiłków. W mniejszych firmach taką kontrolę przeprowadza ZUS.

Nalot z firmy

Wysłany na kontrolę ma sprawdzić, czy pracownik ?w czasie niezdolności do pracy orzeczonej zaświadczeniem lekarskim nie wykonuje pracy zarobkowej i nie wykorzystuje tego zwolnienia niezgodnie ?z celem. Pracodawca powinien go do tego upoważnić na piśmie. Imienne upoważnienie wystawia się według wzoru stanowiącego załącznik nr 1 do rozpo-?rządzenia z 27 lipca 1999 r. Uprawnia ono do przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego w miejscu:

- ?pracy lub prowadzenia działalności pozarolniczej (w przypadku pracownika, który jest też zatrudniony w innej firmie lub prowadzi działalność gospodarczą),

- ?zamieszkania,

- ?czasowego pobytu,

- ?innym – jeżeli z posiadanych informacji wynika, że jest to celowe.

Jeżeli przeprowadzający kontrolę stwierdzi, że pracownik wykorzystuje ZLA niezgodnie z jego celem lub wykonuje pracę zarobkową, ma obowiązek sporządzić protokół według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do rozporządzenia z 27 lipca 1999 r. Opisuje w nim, na czym polegało nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego lub okoliczności wykonywania pracy zarobkowej.

Po sporządzeniu protokołu podpisuje go kontroler. Przedkłada go pracownikowi złapanemu na gorącym uczynku, aby miał możliwość wnieść ewentualne uwagi do zawartych w nim ustaleń.

Oczywiście nie ma potrzeby sporządzać tego dokumentu, jeśli pracownik wykorzystywał zwolnienie zgodnie z jego celem.

Spisany protokół zawierający informacje o tym, na ?czym polegała nieprawidłowość wykorzystywania zwolnienia lekarskiego przez pracownika, stanowi – zgodnie z art. 17 ustawy zasiłkowej – podstawę do pozbawienia go prawa do zasiłku chorobowego za cały okres ZLA objęty kontrolowanym zaświadczeniem lekarskim. Dni niezdolności do pracy, za które pracownik został pozbawiony prawa do świadczenia, wlicza mu się do okresu zasiłkowego.

Pobyt na oddziale

Jest jednak wyjątek od zasady pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego za cały okres objęty zaświadczeniem lekarskim od pracy, w trakcie którego stwierdzono wykonywanie pracy zarobkowej. Dotyczy on zaświadczenia obejmującego dni pobytu w szpitalu ?i poszpitalny okres niezdolności do pracy.

Gdy zwolnienie lekarskie wystawione na druku ZLA, ?w czasie którego przeprowadzono kontrolę, obejmuje okres pobytu w szpitalu i poszpitalny okres niezdolności do pracy, utrata prawa do zasiłku chorobowego dotyczy tylko dni niezdolności do pracy po wypisaniu z placówki. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 4 lipca 2000 r., II UKN 634/99 (OSNAPiUS z 2002 r. nr 2, poz. 48).