Wcześniejsza emerytura: różne prace w szczególnych warunkach można sumować

Nadal wiele osób stara się ?o uzyskanie emerytury w obniżonym wieku na podstawie przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 1440 ze zm.). Umożliwia to art. 184 tej ustawy. Przepis ten przewiduje m.in. możliwość uzyskania emerytury w związku z pracą w warunkach szczególnych.

Możliwe jest więc nabycie emerytury po ukończeniu ?60 lat przez mężczyznę lub 55 lat przez kobietę, jeśli posiadają:

- ?okres składkowy i nieskładkowy wynoszący odpowiednio co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn oraz

- ?co najmniej 15 lat pracy ?w warunkach szczególnych.

Przy czym warunki te ?– z wyjątkiem uzyskania wieku emerytalnego – muszą być spełnione na 1 stycznia 1999 r.

Rodzaje prac wykonywanych w warunkach szczególnych są określone w załącznikach do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. ?w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej rozporządzenie), które zawierają zamknięty katalog tych prac.

W pełnym wymiarze

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do wcześniejszej emerytury są te, ?w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia). Jeżeli więc podwładny pracował w warunkach szczególnych tylko w części swego czasu pracy, a w pozostałej wykonywał inne obowiązki, które nie są zaliczane do prac w warunkach szczególnych, to ZUS nie może uwzględnić tego okresu ustalając staż pracy „szczególnej". Podobnie wskazywał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 5 lutego 2013 r. (III AUa 1308/12). Stwierdził bowiem, że warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku jest spełniony tylko wtedy, gdy pracownik w zakresie obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku, stale – tj. ciągle, wykonuje tylko pracę w szczególnych warunkach, bez innych czynności niezwiązanych z zajmowanym stanowiskiem.

Jeśli więc zatrudniony wykonywał jednocześnie pracę wymienioną w rozporządzeniu oraz inną, niewymienioną tam, przekreśla to możliwość uwzględnienia tego okresu ?w 15-letnim stażu pracy „szczególnej". Będzie tak, nawet gdy stosunek tej pracy jest nieproporcjonalnie wysoki w porównaniu z innymi obowiązkami. W tym przypadku nie można uznać, że praca była wykonywana stale, w pełnym wymiarze czasu pracy.

W zbliżony sposób wypowiedział się Sąd Najwyższy ?w wyroku z 5 czerwca 2007 r. ?(I UK 376/06). Podnosił, że zatrudnienie na stanowisku kierownika kilku oczyszczalni ścieków, które nie ograniczało się do sprawowania stale ?i w pełnym wymiarze czasu dozoru nad osobami świadczącymi pracę w szczególnych warunkach, lecz polegało także na wykonywaniu innych, licznych czynności kierowniczych, nie stanowi wykonywania pracy w szczególnych warunkach na potrzeby nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym. Przy czym decydujące znaczenie ma tu faktyczne wykonywanie pracy, a nie zapisy dokonane przez byłego pracodawcę np. w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

SN potwierdził to również ?w wyroku z 25 maja 2010 r. (I UK 3/10), stwierdzając, że nawet gdy pracodawca uznał pracę na danym stanowisku za „szczególną", taki pracownik może nie otrzymać wcześniejszej emerytury. ZUS odmówi jej bowiem, gdy nie była ona wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Kompilacja zadań

W praktyce powstały spory, jak należy kwalifikować sytuację, gdy pracownik stale wykonywał różne rodzaje prac ?w warunkach szczególnych. Zdarzało się bowiem, że ZUS nie uznawał, że ta praca nie była wykonywana w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych, i z tego powodu odmawiał przyznania emerytury.

W orzecznictwie sądowym przyjmowano jednak inaczej. Sądy uznawały, że pracownik, który wykonywał łącznie różne rodzaje pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jest uprawniony do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia ?w szczególnych warunkach, wymaganego do wcześniejszej emerytury. Tak wskazywał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 12 lutego 2013 r. (III AUa 1386/12). Podobnie SN w wyroku z 27 stycznia 2012 r. (II UK 103/11) stwierdził, że pracownik, który u jednego pracodawcy w tym samym czasie (okresie) wykonywał różne rodzaje pracy w szczególnych warunkach (wymienione ?w załączniku do rozporządzenia – wykaz A), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie powinien być pozbawiony uprawnienia do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia ?w szczególnych warunkach wymaganego do emerytury na podstawie art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przykład

Pan Adam przez 18 lat był zatrudniony na stanowisku mechanika samochodowego – spawacza. Jego praca polegała na naprawie samochodów w kanale remontowym. W razie konieczności spawał też zmontowane elementy pojazdów. Spawanie zajmowało mu przeciętnie kilka dni w tygodniu po cztery–pięć godzin. Poza tym pracował w kanale remontowym. Pan Adam wniósł o przyznanie mu emerytury, wskazując, ?że pracował w warunkach szczególnych. ZUS mu odmówił, podnosząc, że nie wykazał on minimum 15 lat pracy „szczególnej". Wskazał, że praca na stanowisku mechanika samochodowego i równocześnie spawacza uniemożliwia ustalenie, czy pracował on w pełnym wymiarze czasu pracy ?w warunkach szczególnych. Pracownik odwołał się do sądu, żądając uwzględnienia spornego okresu jako okresu pracy ?w warunkach szczególnych. ?Sąd uwzględnił jego odwołanie, uznając, że zaskarżona decyzja ZUS nie jest prawidłowa. Podczas zatrudnienia na stanowisku mechanika samochodowego ?– spawacza pan Adam wykonywał bowiem stale i w pełnym wymiarze czasu pracę ?w warunkach szczególnych. ?Oba te rodzaje pracy są bowiem wymienione w załączniku ?do rozporządzenia RM z 8 lutego 1983 r. jako prace w warunkach szczególnych.

—Ryszard Sadlik, sędzia Sądu Rejonowego ?w Kielcach