Gra w terminy na macierzyńskim

Ustawa z 25 czerwca 1999 r. ?o świadczeniach pieniężnych ?z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 159; dalej ustawa zasiłkowa), zawiera własną regulację dotyczącą przedawnienia. Roszczenie o wypłatę zasiłków (chorobowego, wyrównawczego, macierzyńskiego oraz opiekuńczego) przedawnia się po upływie sześciu miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który świadczenie przysługuje. Jedynie w sytuacji, gdy uprawniony spóźnił się ze złożeniem wniosku o wypłatę zasiłku ?z przyczyn od siebie niezależnych, termin 6 miesięcy liczy się od dnia, w którym ustała przeszkoda uniemożliwiająca zgłoszenie roszczenia (art. 67 ust. 1 i 3 ustawy zasiłkowej).

Sześciomiesięczny termin przedawnienia prawa do zasiłku macierzyńskiego liczy się od ostatniego dnia okresu, za który to świadczenie przysługuje (zob. wyrok SA w Rzeszowie z 29 kwietnia 1993 r., III AUr 119/93).

Mimo innej sprawy

Wydłużenia okresu przedawnienia roszczenia o zasiłek macierzyński nie spowoduje zakwestionowanie przez ZUS samego faktu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Tak też podnoszono w wyroku Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2012 r. (I UK 324/12), stwierdzając, że odmowa uznania stosunku ubezpieczenia społecznego przez organ rentowy, czyli podlegania ubezpieczeniom społecznym, nie wydłuża terminu przedawnienia roszczenia ?o zasiłek macierzyński (art. 67 ustawy zasiłkowej).

Odrębna kategoria

Wynika to z faktu, że spór taki dotyczy wyłącznie podlegania ubezpieczeniom społecznym. Ma on określone granice przedmiotowe (faktyczne i materialnoprawne). ?A to oznacza, że nie obejmuje innych roszczeń (żądań), jeżeli nie zostały zgłoszone lub nim objęte. Innymi słowy – instytucja przedawnienia wymaga dbania o swoje interesy, zwłaszcza gdy ZUS kwestionuje stosunek prawny.

Przy czym trzeba pamiętać, że ZUS, wydając decyzję wyłączającą daną osobę z ubezpieczenia, nie uniemożliwia jej wystąpienia o zasiłek macierzyński.

Jeśli roszczenie o zasiłek się przedawni, rodzic nie ma możliwości skutecznego dochodzenia jego wypłaty. Potwierdził to SN w wyroku z 19 lutego 2008 r. (II UK 114/07). Stwierdził, że przedawnienie roszczenia o zasiłek chorobowy następuje ipso iure. To oznacza, że ubezpieczony po upływie okresów przedawnienia traci prawo do zasiłku i nie ma procesowych możliwości ubiegania się o jego wyrównanie.

W ocenie Sądu Najwyższego, przedawnienie roszczenia o zasiłek następuje zatem ?z mocy powołanych przepisów prawa. Odrębność prawa ubezpieczeń społecznych nie pozwala tu też na odpowiednie stosowanie klauzul generalnych zasad współżycia społecznego czy nadużycia prawa (art. 8 k.p., art. 5 k.c.). Tak wyraźnie podkreślono również w uzasadnieniu wyroku SN z 6 grudnia 2012 r. (I UK 324/12).

Przykład

ZUS wydał decyzję, w której uznał, że pani Anna nie podlega ubezpieczeniom społecznym ?jako pracownik spółki AB. Kobieta złożyła odwołanie od tej decyzji do sądu okręgowego. ?W międzyczasie 2 marca 2012 r. urodziła dziecko, ale nie wystąpiła o wypłatę zasiłku macierzyńskiego. Uznała bowiem, że zostanie on rozpatrzony odmownie wobec nieobjęcia jej ubezpieczeniem społecznym. ?Sąd okręgowy uwzględnił ?jej odwołanie i wyrok w tej sprawie uprawomocnił się 22 paź-?dziernika 2013 r. Pani Anna wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego złożyła ?dopiero 7 listopada 2013 r., ?po otrzymaniu prawomocnego wyroku sądu okręgowego. ZUS odmówił jej wypłaty świadczenia, które uległo przedawnieniu. Pani Anna odwołała się do sądu. Sąd jednak oddalił jej odwołanie, uznając, że faktycznie doszło już do przedawnienia prawa do zasiłku macierzyńskiego. Podkreślił, że sprawa o podleganie ubezpieczeniom społecznym nie obejmowała sprawy o zasiłek macierzyński.

Pomyłka płatnika zasiłku wydłuża czas dochodzenia roszczeń

Ryszard ?Sadlik, sędzia Sądu Okręgowego ?w Kielcach

Jeśli niewypłacanie zasiłku w całości lub w części było następstwem błędu płatnika składek albo ZUS, ma zastosowanie dłuższy okres przedawnienia. Wówczas na wystąpienie z roszczeniem o wypłatę zasiłku uprawniony ma trzy lata. Okres przedawnienia ulega więc sześciokrotnemu przedłużeniu, osoba uprawniona ma znacznie więcej czasu na skuteczne dochodzenie pieniędzy. Przy czym chodzi tu o błąd wynikający z zachowania ZUS lub płatnika już po zgłoszeniu mu wniosku o wypłatę zasiłku. Jeżeli ubezpieczony nie wystąpi ?z roszczeniem o wypłatę zasiłku w ciągu trzech lat, jego roszczenie ?ulega przedawnieniu. I to nawet wtedy, gdy to ZUS lub płatnik ?przez cały ten czas byli w błędzie.

WNIOSEK

Aby otrzymać zasiłek macierzyński, nie można zwlekać ze zgłoszeniem wniosku o jego wypłatę. Uprawnienie to ulega bowiem stosunkowo szybko przedawnieniu. Należy występować o zapłatę zasiłku także wtedy, gdy toczy się już sprawa z ZUS o podleganie ubezpieczeniom społecznym.