Ustawa z 21 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2013 r., poz. 960) wprowadziła nowe zasady ustalania wysokości kapitału początkowego. Z nowych, korzystniejszych przepisów, skorzystają m.in. kobiety, które przed 1 stycznia 1999 r. przebywały na urlopie wychowawczym  i w związku z tym pracowały tylko przez część roku kalendarzowego.

Dotychczas, jeżeli ubezpieczony wskazywał do ustalenia kapitału początkowego rok, w którym np. przez 6 miesięcy przebywał na urlopie wychowawczym, to ZUS stosował do tego roku obniżony wskaźnik wysokości wynagrodzenia. Wynikało to z faktu, że do ustalenia wskaźnika przyjmowane było przeciętne wynagrodzenie obejmujące cały rok kalendarzowy.

Zachowana proporcja

Zgodnie z nowymi zasadami (art. 174 ust. 3b ustawy emerytalnej), jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym osoba pozostawała w ubezpieczeniu społecznym jedynie przez jego część, ZUS będzie musiał ustalić stosunek sumy zarobków z tego roku do łącznego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy, ustalonego odpowiednio do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu. Wcześniej  pod uwagę przeciętne wynagrodzenie za cały rok kalendarzowy, nawet jeśli osoba przepracowała w tym roku tylko miesiąc.

Przykład

Pani Krystyna miała obliczony kapitał początkowy z 10 kolejnych lat kalendarzowych. Wśród tych 10 lat były 2 lata, w których płatnik opłacił za nią składki emerytalne jedynie za 6 miesięcy. Wynikało to z faktu, że w jednym roku rozpoczęła urlop wychowawczy od 1 lipca i zakończyła go 30 czerwca roku następnego. Jej zarobki wynosiły średnio 120 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Suma wskaźników wysokości podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat wynosiła więc:

(8 x 120 proc. przeciętnej płacy) + (2 x 50 proc. przeciętnej płacy) = 1080 proc.

W tych dwóch latach wzięto po 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ponieważ zarobek pani Krystyny z 6 miesięcy podzielono przez kwotę przeciętnej płacy z całego roku kalendarzowego. Średni wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 10 lat (1080 proc. : 10) wyniósł 108 proc.  Po zmianie przepisów ZUS obliczy wynagrodzenie z wszystkich 10 lat po 120 proc. Zatem średni wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniesie 120 proc. zamiast poprzednich 108 proc.

Na wniosek lub z urzędu

W sprawach, w których ZUS naliczył kapitał początkowy według dotychczasowych zasad, ustali go ponownie na wniosek uprawnionego. Natomiast bez podania zrobi to przy okazji obliczania emerytury na nowych zasadach – jeżeli będzie to korzystniejsze dla emeryta.

Osoby, które mają już obliczoną emeryturę według nowych zasad, a do podstawy jej ustalenia ZUS przyjął kapitał początkowy, powinny  zgłosić wniosek o ponowne naliczenie wysokości świadczenia, z uwzględnieniem przeliczonego kapitału. W konsekwencji występują więc o ponowne ustalenie wysokości emerytury. Termin na wydanie takiej decyzji przez ZUS wynosi 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności. Świadczenie w wyższej wysokości będzie przysługiwało nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku o jego przeliczenie.

Powód przerwy w stażu bez znaczenia

Zmienione reguły obliczania kapitału początkowego mają zastosowanie bez względu na przyczynę, w wyniku której nastąpiła przerwa w ubezpieczeniu społecznym. Mogą to być przyczyny związane np. z powołaniem do służby wojskowej, udzieleniem urlopu wychowawczego albo podjęciem lub ustaniem zatrudnienia w ciągu danego roku kalendarzowego.