Rentę socjalną może otrzymać tylko pełnoletni całkowicie niezdolny do pracy, gdy została u niego naruszona sprawność organizmu. Takie niedomaganie musi powstać przed ukończeniem 18 lat lub w trakcie nauki. Jeśli jednak spełniający te warunki zostanie tymczasowo aresztowany, nie ma co liczyć na świadczenie za okres pobytu w więzieniu.

Prawo do renty socjalnej przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej przed ukończeniem 25 .roku życia, a także w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Przesądza o tym art. 4 ust. 1 ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 982).

Celem tego świadczenia jest skompensowanie braku możliwości zatrudnienia ze względu na to, że niezdolność do pracy lub naruszenie sprawności ubezpieczonego powstało przed jego wejściem na rynek pracy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 21 listopada 2012 r., III AUa 1047/12).

Osobie spełniającej warunki do otrzymania renty należy się renta socjalna:

- stała – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała,

- okresowa – jeżeli całkowita niezdolność jest okresowa.

Taka renta nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury, uposażenia w stanie spoczynku, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej lub pobierającej świadczenie o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych, renty strukturalnej, a także zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Ponadto nie należy się właścicielowi lub posiadaczowi (samoistnemu lub zależnemu) nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 5 ha przeliczeniowych, a także współwłaścicielowi, jeśli jego udział przekracza 5 ha przeliczeniowych.

Renta socjalna nie przysługuje za okres tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności. Nie dotyczy to jednak odbywających karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Osobie tymczasowo aresztowanej lub odbywającej karę pozbawienia wolności, samotnie gospodarującej, niemającej innego przychodu i prawa do renty rodzinnej, będącej właścicielem lokalu mieszkalnego czy domu jednorodzinnego, której przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu lub która jest najemcą lokalu mieszkalnego wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy, innych jednostek samorządu terytorialnego albo stanowiącego własność Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych, można wypłacić połowę kwoty renty socjalnej. Pod warunkiem, że pisemnie zobowiąże się, iż z kwoty tej będzie opłacała czynsz lub inne należności za lokal mieszkalny (dom jednorodzinny), a w lokalu (domu jednorodzinnym) nie przebywają inne osoby.