Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu.
Co do zasady składki na ubezpieczenia społeczne za pracownika nalicza się od przychodów w rozumieniu przepisów ustawy podatkowej (z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 361 ze zm.), jaki osoba ta otrzymuje w związku z wykonywaniem umowy o pracę, z wyłączeniem wynagrodzenia za czas choroby oraz zasiłków.
Zwolnienie ze składek obejmuje też przychody wymienione w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.; dalej rozporządzenie składkowe).
Na podstawie § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia składkowego z podstawy wymiaru składek społecznych wyłączone są diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika.
Służbowe wojaże
Obowiązuje tu jednak limit zwolnienia. Opłat na ZUS nie trzeba płacić od związanych z tym przychodów, które z tytułu odbycia analogicznego wyjazdu służbowego (na obszarze kraju lub poza granicami kraju) otrzymałby pracownik zatrudniony w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej.
Miejsce w systemie
; dalej ustawa o sus) wśród osób objętych obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych nie wymienia członków rady nadzorczej. Oznacza to, że osoba pełniąca tę funkcję nie podlega ubezpieczeniom społecznym.
Inaczej jest z ubezpieczeniem zdrowotnym. Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 35 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 210, poz. 2135 ze zm.) obowiązkowo podlegają mu członkowie rady nadzorczej posiadający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Na obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego członka rady nadzorczej nie ma wpływu okoliczność, że posiada on inny tytuł bądź tytuły do tego ubezpieczenia (np. jest pracownikiem).
Członek rady nadzorczej podlega temu ubezpieczeniu od dnia powołania go na tę funkcję do dnia zaprzestania jej pełnienia. Pojęcie „powołania na członka rady nadzorczej" na gruncie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (...) należy interpretować szeroko, a nie wyłącznie zgodnie z literalnym brzmieniem. Wobec tego mieszczą się tu wszystkie czynności organów statutowych, które skutkują uzyskaniem przez daną osobę statusu członka rady nadzorczej danego podmiotu Wysokość opłat
Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne członka rady nadzorczej jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, otrzymywany z tytułu pełnionej funkcji.
Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej nie zawiera żadnych zwolnień przedmiotowych. A to oznacza, że od wszystkich przychodów, jakie uzyskuje członek rady nadzorczej, trzeba odprowadzić składkę zdrowotną. A więc nie tylko od wynagrodzenia w gotówce, ale również od diet oraz innych należności związanych np. z podróżą służbową. I to także wtedy, gdy na podstawie przepisów podatkowych przychody te są zwolnione z podatku.
Wpłaty i rozliczenia
Składka w wysokości 9 proc. podstawy wymiaru jest naliczana od przychodu, jaki w danym miesiącu osiągnął członek rady nadzorczej. Jej część, w wysokości 7,75 proc. podstawy wymiaru, odlicza się od zaliczki na podatek. Pozostałą (1,25 proc. podstawy wymiaru) finansuje ubezpieczony. Tak ustaloną składkę (naliczoną od zsumowanych przychodów) wpłaca do ZUS płatnik składek.
Jeżeli w danym miesiącu członek rady nadzorczej nie otrzymał żadnego przychodu, to za ten miesiąc należy złożyć raport z zerową podstawą wymiaru i kwotą składki.
Do członków rad nadzorczych nie stosuje się art. 83 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej. Oznacza to, że w przypadku, gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne członka rady nadzorczej jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, to składki tej nie obniża się – tak jak w przypadku innych ubezpieczonych (np. pracowników) – do wysokości tej zaliczki.
Dodatkowy zarobek
Gdy dana osoba jest jednocześnie zatrudniona w spółce na podstawie umowy o pracę i pełni obowiązki członka rady nadzorczej, jako pracownik objęta jest obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym, a jako członek rady nadzorczej – tylko zdrowotnym.
W takim przypadku powinna zostać zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA z kodem tytułu 01 10 xx, a jako członek rady nadzorczej – na formularzu ZUS ZZA z kodem tytułu 12 40 xx.
Co do zasady płatnik składa za taką osobę dwa raporty rozliczeniowe:
- ZUS RCA z kodem 01 10 xx (stosunek pracy), w którym składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne nalicza się od przychodu, jaki pracownik w danym miesiącu otrzymuje w związku z wykonywaniem umowy o pracę,
- ZUS RZA z kodem 22 40 xx (członek rady nadzorczej), w którym składkę zdrowotną nalicza się od przychodu, jaki w danym miesiącu uzyskuje członek rady nadzorczej z tytułu pełnionej funkcji.
Płatnik powinien więc ustalić, czy podróż służbową ubezpieczony odbywa jako pracownik. Wówczas na podstawie wskazanego wyżej przepisu rozporządzenia składkowego należności te – do wysokości przysługującej pracownikom sfery budżetowej i samorządowej – są wolne od składek.
Natomiast gdy podróż służbową ubezpieczony odbywa jako członek rady nadzorczej, płatnik powinien uwzględnić należności z tytułu podróży służbowej w raporcie ZUS RZA (z kodem 22 40 xx) i od tych przychodów opłacić składkę zdrowotną.
