Za czas urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński (art. 184 kodeksu pracy). To świadczenie jest okresem przerwy w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy, ale także odrębnym od stosunku pracy tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Dlatego pracodawcy mają obowiązek rozliczać składki na te ubezpieczenia za osoby, którym wypłacają zasiłki macierzyńskie. Jeżeli jednak płatnik składek nie jest uprawniony do wypłaty zasiłków i zasiłki jego pracownikom wypłaca ZUS, to ZUS pełni obowiązki płatnika składek.

Przypomnijmy, że płatnik składek jest uprawniony do wypłaty zasiłków, jeżeli na 30 listopada ubiegłego roku zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego więcej niż 20 ubezpieczonych. Wynika to z art. 61 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5449C80C10BC1F78C9B3145FC3EA6351?id=352798]ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512[/link], dalej ustawa zasiłkowa).

W stosunku do osób pobierających zasiłek macierzyński płatnik wykazuje tylko należne składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w dokumentach rozliczeniowych. Natomiast ich nie odprowadza do ZUS, bo składki te są finansowane przez budżet państwa. Tak stanowi art. 16 ust. 8 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B4B31701AD30724819777D0C67F4087B?id=333804]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz.1585 ze zm.)[/link].

[ramka][b]Pieniądze na wychowawczym[/b]

Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje również kobiecie, która urodziła dziecko, przebywając na urlopie wychowawczym.

Podlega ona z racji korzystania z urlopu wychowawczego ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie ma innych tytułów do ubezpieczeń ani ustalonego prawa do emerytury lub renty.

Jeśli nabędzie prawo do zasiłku w tym okresie, to będzie podlegała ubezpieczeniom z zasiłku, a z urlopu wychowawczego składki za ten okres nie powinny być wykazywane. [/ramka]

[srodtytul]ŁĄCZENIE OPIEKI Z PRACĄ POTĘGUJE FORMALNOŚCI[/srodtytul]

[b]Co to oznacza? Że będziemy naliczać składki i składać formularze z racji pobierania zasiłku macierzyńskiego i zawartego kontraktu. Choć nie każda umowa wywołuje taki skutek[/b]

Osoba, która pobiera zasiłek macierzyński, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Nie ma więc znaczenia, czy równocześnie ma inne tytuły do tych ubezpieczeń lub ustalone prawo do emerytury bądź renty. W sytuacji gdy pobiera równocześnie dwa lub więcej zasiłków macierzyńskich, ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega z tytułu pobierania każdego z nich. Tak może być, jeśli jest zatrudniona w jednym czasie na podstawie dwóch umów o pracę.

Osoba pobierająca zasiłek macierzyński nie podlega z tego tytułu ubezpieczeniom chorobowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu. W czasie otrzymywania zasiłku zachowuje jednak prawo do korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego.

[srodtytul]Drugie źródło zarobków[/srodtytul]

Osoba, która w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego podejmuje dodatkowe zatrudnienie, np. na podstawie umowy-zlecenia, z tej umowy obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, natomiast ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym – dobrowolnie.

Tak samo jest, gdy w trakcie otrzymywania zasiłku macierzyńskiego otworzy własną firmę. Od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej podlega dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, a obowiązkowo płaci tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Podwładny, któremu został udzielony urlop macierzyński (a także dodatkowy, macierzyński i ojcowski), nie zachowuje w tym okresie statusu własnego pracownika. Oznacza to, że pracodawca, który zawrze z nim umowę-zlecenie, powinien zgłosić go do ubezpieczeń jako zleceniobiorcę.

Oczywiście ze zlecenia obowiązkowo odprowadzi tylko składkę zdrowotną, a na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – dobrowolnie. Natomiast w razie zawarcia umowy o dzieło od przychodu z tego kontraktu żadne składki nie są opłacane, bo umowa o dzieło nie jest samoistnym tytułem do ubezpieczeń.

[srodtytul]Ile i od jakiej podstawy[/srodtytul]

Składka na ubezpieczenie emerytalne wynosi 19,52 proc., a na rentowe 6 proc. podstawy wymiaru. Tę ostatnią stanowi kwota wypłaconego zasiłku macierzyńskiego, pełna kwota przed potrąceniem zaliczki na podatek.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Pani Marta jest zatrudniona na umowę o pracę, z której uzyskała prawo do zasiłku macierzyńskiego po urodzeniu dziecka 20 czerwca. W czerwcu otrzymała wynagrodzenie

z umowy o pracę w kwocie 2000 zł, a zasiłek macierzyński za ten miesiąc w wysokości 1000 zł zostanie wypłacony w lipcu łącznie z zasiłkiem za lipiec. W tym miesiącu otrzyma więc w sumie 3000 zł (zasiłek za czerwiec 1000 zł + zasiłek za lipiec 2000 zł).

Za czerwiec płatnik składek powinien złożyć za panią Martę następujące raporty:

- RCA z kodem pracowniczym 01 10 00, w którym wykaże w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwotę 2000 zł, a w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne kwotę 1725,80 zł

[b]- [link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/dobrafirma/pdf/druki/druk_1.pdf]patrz druk 1[/link],[/b]

- RCA z kodem 12 40 00 (zasiłek macierzyński), w którym wykaże zerową podstawę wymiaru i zerowe kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Za lipiec płatnik składek powinien złożyć za panią Martę następujące raporty:

- RSA z kodem pracowniczym 01 10 00, w którym wykaże okres 20.06 – 31.07, liczbę dni zasiłkowych (42), kwotę wypłaconych zasiłków 3000 zł i kod świadczenia/przerwy 311 (zasiłek macierzyński)

[b]- [link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/dobrafirma/pdf/druki/druk_2.pdf]patrz druk 2[/link],[/b]

- RCA z kodem 12 40 00 (zasiłek macierzyński), w którym wykaże podstawę wymiaru 3000 zł i od tej podstawy naliczy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

- [b][link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/dobrafirma/pdf/druki/druk_3.pdf]patrz druk 3.[/link][/b][/ramka]

[srodtytul]Roczny limit[/srodtytul]

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest ograniczona i nie może w danym roku kalendarzowym przekroczyć tzw. trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na dany rok kalendarzowy. Ten limit dotyczy wszystkich tytułów do ubezpieczeń w danym roku kalendarzowym, w tym również pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Jeżeli więc prawo do zasiłku macierzyńskiego nabędzie osoba, która osiągnęła już kwotę rocznego limitu, to do końca roku kalendarzowego płatnik, który będzie jej wypłacał zasiłek macierzyński, będzie w składanym za nią raporcie ZUS RCA z kodem 12 40 xx wykazywał zerową podstawę wymiaru i zerowe kwoty składek na te ubezpieczenia.

[srodtytul]Obejdzie się bez ZUA[/srodtytul]

Płatnik składek jest zobowiązany zgłosić do ubezpieczeń osoby, którym wypłaca zasiłek macierzyński, jeżeli spełniają one warunki podlegania ubezpieczeniom. Dokonuje tego przez wykazanie ubezpieczonego w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA. Nie musi już składać formularza ZUS ZUA.

Za osobę pobierającą zasiłek macierzyński składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe są wykazywane w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 xx. Na tym dokumencie płatnik wykazuje podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz kwoty naliczonych składek.

Płatnik musi jeszcze pamiętać, by złożyć za taką osobę imienny raport miesięczny ZUS RSA o okresie przerwy w opłacaniu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, z tytułu z którego nabyła ona prawo do zasiłku, tj. z umowy o pracę.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pani Beata od 10 maja przebywa na urlopie macierzyńskim i z tego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W czerwcu oprócz 2500 zł zasiłku macierzyńskiego za ten miesiąc pracodawca wypłacił jej nagrodę za I kwartał w wysokości 1000 zł.

Za czerwiec pracodawca powinien złożyć za nią następujące dokumenty:

- ZUS RSA (z kodem tytuł do ubezpieczeń 01 10 00), gdzie wykaże okres od 01.06 do 30.06, kwotę wypłaconego zasiłku 2500 zł oraz kod świadczenia/przerwy 311

- [b][link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/dobrafirma/pdf/druki/druk_4.pdf]patrz druk 4[/link][/b],

- ZUS RCA z kodem tytułu do ubezpieczeń 01 10 00, gdzie naliczy składki na ubezpieczenia społeczne od kwoty 1000 zł, a składkę na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy wymiaru 862,90 zł (1000 zł – 137,10 zł); 137,10 zł to kwota składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych ze środków ubezpieczonego

- [b][link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/dobrafirma/pdf/druki/druk_5.pdf]patrz druk 5[/link][/b],

- ZUS RCA z kodem tytułu do ubezpieczeń zasiłku macierzyńskiego 12 40 00, gdzie w podstawie wymiaru składek wpisze 2500 zł i od kwoty tej naliczy składki na ubezpieczenia emerytalne oraz rentowe

- [b][link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/dobrafirma/pdf/druki/druk_6.pdf]patrz druk 6[/link][/b].[/ramka]

[srodtytul]ZA OJCA I RODZICÓW ADOPCYJNYCH TEŻ SKŁADAMY RAPORTY[/srodtytul]

[b]Dlatego że gdy oni korzystają z przysługujących im urlopów, też im się należy za nie świadczenie. Podobnie jak za dwa lub trzy dodatkowe tygodnie spędzone z pociechami[/b]

Bezpośrednio po upływie urlopu podstawowego pracownica ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego. W latach 2010 – 2011 przysługuje on w wymiarze do dwóch tygodni przy urodzeniu jednego dziecka i trzech tygodni, gdy podczas jednego porodu urodzi się więcej niż jedno dziecko.

Korzystanie z niego jest dobrowolne, a udzielenie zależy od złożenia przez osobę uprawnioną wniosku. Gdy taki wniosek wpłynie, pracodawca jest zobowiązany udzielić urlopu. Z wnioskiem może wystąpić również ojciec dziecka, gdy matka:

- po wyczerpaniu okresu podstawowego nie korzysta z urlopu dodatkowego lub

- po upływie 14 tygodni urlopu zrezygnuje z pozostałej części, którą ojciec przejmuje.

Nie otrzyma go w razie śmierci matki w okresie korzystania przez nią z dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

[srodtytul]Wciąż finansuje państwo[/srodtytul]

Osoba, której przysługuje dodatkowy urlop macierzyński, w tym okresie ma również prawo do zasiłku macierzyńskiego finansowanego ze środków ZUS (art. 29 ust. 5 ustawy zasiłkowej). Zasiłek jest natomiast tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Składki na te ubezpieczenia są naliczane za każdą osobę, której zasiłek ten jest wypłacany. Ich płatnikiem będzie podmiot wypłacający zasiłek macierzyński, a więc albo pracodawca, albo ZUS, w zależności od tego, kto z nich jest uprawniony do wypłaty zasiłków.

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która pobiera zasiłek macierzyński, są naliczane w raporcie ZUS RCA z kodem 12 40 xx. Podstawą ich naliczania jest kwota wypłaconego zasiłku macierzyńskiego. Ale pracodawca ich nie odprowadza, bo są finansowane przez budżet państwa. Rolą płatnika jest wyłącznie wykazanie tych składek w dokumentach rozliczeniowych składanych do ZUS.

[srodtytul]Na pół etatu[/srodtytul]

Pracownica uprawniona do dodatkowego urlopu macierzyńskiego może w tym okresie pracować w wymiarze nie wyższym niż pół etatu u swojego pracodawcy i przebywać na dodatkowym urlopie macierzyńskim. Wówczas kwota przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego jest proporcjonalnie zmniejszona. A rozliczenia z ZUS następują z dwóch tytułów.

[b]Przykład 3[/b]

Pani Daria 1 lipca 2010 r. zakończyła urlop macierzyński. 23 czerwca złożyła do pracodawcy wniosek, że w okresie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, na którym będzie od 2 do 15 lipca, chce pracować na 1/2 etatu.

W konsekwencji od 2 lipca pani Daria podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z umowy o pracę, a także z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego w okresie przebywania przez nią na dodatkowym urlopie macierzyńskim. 30 lipca otrzyma wynagrodzenie w wysokości 3000 zł, a także zasiłek macierzyński za okres od 1 do 15 lipca w wysokości 1500 zł. Pracodawca za lipiec powinien złożyć za nią następujące dokumenty rozliczeniowe:

- raport ZUS RCA z kodem 01 10 xx, gdzie w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wykaże kwotę 3000 zł i od niej naliczy składki na ubezpieczenia społeczne, a na zdrowotne od podstawy

2588,70 zł (3000 zł – 411,30 zł),

- raport ZUS RCA z kodem 12 40 xx, gdzie w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wykaże kwotę 1500 zł i od niej naliczy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,

- raport ZUS RSA z kodem 01 10 xx, gdzie wykaże okres 01.07.2010 – 15.07.2010, kod świadczenia przerwy 311 (zasiłek macierzyński z ubezpieczenia chorobowego) i kwotę 1500 zł.

[srodtytul]Dziecko na wychowaniu[/srodtytul]

Dodatkowy urlop macierzyński przysługuje również rodzicom adopcyjnym, tj. którzy:

- przyjęli na wychowanie dziecko w wieku do siódmego roku życia (lub dziecko, w stosunku do którego odroczono obowiązek szkolny, do dziesiątego roku życia) i wystąpili do sądu z wnioskiem o przysposobienie,

- przyjmą takie dziecko na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem).

Dodatkowy urlop musi przypadać bezpośrednio po zakończeniu urlopu podstawowego. W okresie korzystania z niego mają prawo do zasiłku macierzyńskiego. W konsekwencji od kwoty tego zasiłku będą za nich naliczane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wykazywane przez płatnika w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu do ubezpieczeń 12 40 xx.

[srodtytul]Tata przy maluchu[/srodtytul]

Od 1 stycznia 2010 r. ojcu, który podlega ubezpieczeniu chorobowemu, przysługuje urlop ojcowski w wymiarze jednego tygodnia. Może z niego skorzystać, w wybranym przez siebie terminie, do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia. Wniosek o udzielenie tego urlopu powinien złożyć na siedem dni przed dniem, w którym zamierza go rozpocząć.

Pracownik ma prawo w okresie urlopu ojcowskiego do zasiłku macierzyńskiego i z tego tytułu obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Podstawą do naliczania składek jest kwota wypłaconego zasiłku.

[ramka][b]Przykład 4[/b]

Pan Tomasz 8 lipca 2010 r. wystąpił do pracodawcy o udzie- lenie mu urlopu ojcowskiego od 16 do 22 lipca.

Za ten okres będzie mu przysługiwał zasiłek macierzyński i w konsekwencji w lipcu od 1 do 15 i od 23 do 31 będzie podlegał ubezpieczeniom z tytułu stosunku pracy, a od 16 do 22 lipca tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń będzie zasiłek macierzyński.

Powyższy okres będzie również okresem przerwy w opłacaniu składek za ubezpieczonego ze stosunku pracy.[/ramka]

[ramka][b]Zasilanie Funduszu Pracy po powrocie do firmy[/b]

Pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne nie opłacają składek na Fundusz Pracy

za zatrudnionych pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego w okresie 36 miesięcy począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu wychowawczego. Tak stanowi art. 104a [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=269029]ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.)[/link].

Ten przepis nie mówi o urlopie ojcowskim. Co prawda w okresie tego urlopu pracownik otrzymuje zasiłek macierzyński, ale nie jest to wystarczająca przesłanka uznania, że za takiego ojca przysługuje zwolnienie z opłacania składki na FP. Dlatego po powrocie z tego urlopu składka na FP w dalszym ciągu powinna być naliczana.

To samo dotyczy składki na FGŚP. [/ramka]