Składka na FEP nie tylko za cały etat

Ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (DzU nr 237, poz. 1656

, dalej ustawa pomostowa) reguluje przede wszystkim zasady przyznawania, ustalania wysokości i wypłaty emerytur pomostowych dla osób, które odpowiednio długo pracowały w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Wypłata tych świadczeń w pierwszym roku obowiązywania ustawy była finansowana z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jednak od 1 stycznia 2010 r. następuje z nowo utworzonego Funduszu Emerytur Pomostowych (FEP), do którego właśnie trafiają składki od pracodawców zatrudniających pracowników przy pracach wymienionych w ustawie o emeryturach pomostowych.

Pracodawcy muszą opłacać składkę na FEP od 1 stycznia 2010 r. za wszystkich pracowników urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Chodzi o prace wymienione w tzw. nowych wykazach prac, tj. w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy pomostowej.

Ustalając prawo do takiej emerytury pomostowej, ZUS zalicza wprawdzie tylko okresy pracy wykonywanej na pełnym etacie. Nie oznacza to jednak, że tylko za tych pracowników należy opłacać składki na FEP. Przepis wprowadzający taki obowiązek nie uzależnia bowiem ich odprowadzania od wymiaru czasu pracy, w jakim pracownik jest zatrudniony. Oznacza to, że składki na FEP należy płacić także za pracowników zatrudnionych przy pracy „szczególnej”, np. na pół lub ćwierć etatu.

Składki na FEP trzeba opłacać od dnia, w którym pracownik rozpoczął pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, do dnia, w którym zaprzestał jej wykonywania.

Mężczyzna ur. w 1955 r. został zatrudniony w PKS jako kierowca autobusu (od 1 marca 2010 r. na pół etatu). Ponieważ praca, którą wykonuje, została wymieniona w pkt 8 załącznika nr 2 do ustawy pomostowej, za okres od 1 marca br. zakład pracy musi za tego pracownika opłacać składkę na FEP.

Stopa procentowa składki na FEP jest jednakowa dla wszystkich i wynosi 1,5 proc. podstawy jej wymiaru. Podstawa, od której pracodawca musi naliczyć tę składkę, ustalana jest tak samo jak podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

W związku z tym pracodawca powinien wliczyć do tej podstawy wszystkie wypłaty, od których zobowiązany jest odprowadzić składkę emerytalną i rentową (a więc m.in. wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody czy też ekwiwalenty za niewykorzystany urlop wypoczynkowy).

Gdy pracownik tylko przez część miesiąca był zatrudniony przy pracy wymienionej w nowych wykazach, a przez pozostałą część wykonywał „zwykłą” pracę, podstawa naliczenia składki na FEP jest proporcjonalnie niższa od podstawy naliczenia składki emerytalnej i rentowej.

Aby ustalić tę podstawę, pracodawca powinien podzielić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przez liczbę dni miesiąca, w którym prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze zostały rozpoczęte lub zakończone, a następnie uzyskany wynik pomnożyć przez liczbę dni pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w tym miesiącu.

Kobieta, urodzona w 1960 r., jest zatrudniona od 1 stycznia 1998 r. w szpitalu wojewódzkim na stanowisku pielęgniarki. Do 14 lutego 2010 r. włącznie pracowała na oddziale neurologicznym. Praca na takim oddziale nie została wymieniona w załącznikach do ustawy pomostowej. Od 15 lutego 2010 r. ubezpieczona została przeniesiona, również w charakterze pielęgniarki, na oddział psychiatryczny tego samego szpitala.

Ponieważ nowa praca została zamieszczona w pkt 23 załącznika nr 2 do ustawy pomostowej, od 15 lutego 2010 r. szpital musi opłacać za nią składki na FEP.

W pierwszym miesiącu tej pracy podstawa wymiaru tej składki została ustalona proporcjonalnie do liczby dni jej wykonywania.

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za luty (2800 zł) została podzielona przez liczbę dni lutego (28), następnie pomnożona przez liczbę dni pracy „szczególnej” w tym miesiącu (14). Podstawa wymiaru składki na FEP za luty 2010 r. wyniosła więc 1400 zł.

Jeśli pracodawca zawarł z pracownikiem zatrudnionym w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze dodatkową umowę cywilnoprawną (agencyjną, zlecenie, o dzieło lub inną umowę o świadczenie usług), przychód z niej wypłacony również powinien uwzględnić w podstawie naliczenia składki na FEP.

Taki sam obowiązek ma wówczas, gdy wprawdzie nie zawarł z pra-cownikiem umowy cywilnoprawnej, ale umowa ta, zawarta z innym podmiotem, wykonywana jest na jego rzecz przez pracownika, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Uwaga!

Obowiązek opłacenia składki na FEP dotyczy każdej z wymienionych umów cywilnoprawnych niezależnie od tego, czy w ramach określonej umowy pracownik wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, czy też inne prace.

Młodzieżowy ośrodek wychowawczy zatrudnia nauczyciela w ramach stosunku pracy (praca wymieniona w pkt 21 załącznika nr 2 do ustawy pomostowej). Oprócz tego zawarł z nim umowę o dzieło, na podstawie której pracownik przygotowuje dla ośrodka materiały dydaktyczne.

Z tytułu tej umowy otrzyma on wynagrodzenie w kwietniu i maju 2010 r. Ustalając podstawę wymiaru składki na FEP za te miesiące, pracodawca powinien zsumować przychód zarówno z tytułu zatrudnienia w charakterze nauczyciela, jak i z tytułu wykonywanej umowy o dzieło.

Ustalając podstawę naliczenia składek na FEP, pracodawca powinien wyłączyć wszystkie te składniki, od których nie odprowadza składki emerytalnej i rentowej. Chodzi przede wszystkim o kwoty wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i o kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

W podstawie wymiaru składki na FEP pracodawca nie uwzględnia również składników wymienionych w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.). Chodzi m.in. o:

- nagrody jubileuszowe, które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co pięć lat,

- odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę,

- ekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, będące własnością pracownika,

- świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,

- zapomogi losowe w razie klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby.

Pracodawca wypłacił w marcu pracownikowi zatrudnionemu w szczególnych warunkach oprócz pensji zasadniczej wynagrodzenie za pięć dni niezdolności do pracy a także zapomogę pieniężną z powodu śmierci żony. Wynagrodzenie chorobowe i zapomogę powinien wyłączyć z podstawy wymiaru składek na FEP za tego ubezpieczonego.

Obowiązek comiesięcznego opłacania składki na FEP nie dotyczy osób wykonujących prace górnicze wymienione w art. 50c ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227).

Chodzi m.in. o prace pod ziemią w kopalniach węgla, rud i kruszców czy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego. Osoby te mają możliwość uzyskania emerytury pomostowej, choć praca górnicza nie została umieszczona w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy pomostowej. A tylko za pracowników wykonujących takie prace pracodawcy mają obowiązek odprowadzać na bieżąco składki na FEP.

Nie oznacza to jednak, że zostali oni całkowicie zwolnieni z opłacania składek na FEP za górników. Obowiązek ten został tylko odłożony w czasie, do momentu aż pracownicy ci uzyskają prawo do emerytury pomostowej. Wtedy za cały okres wykonywania pracy górniczej przypadający od 1 stycznia 2010 r. zatrudniający ich wcześniej pracodawcy będą musieli jednorazowo opłacić składki na FEP. ZUS poinformuje dotychczasowego pracodawcę o wydaniu decyzji przyznającej pracownikowi emeryturę, a ten będzie musiał opłacić składki w następnym miesiącu po ustaleniu prawa do tego świadczenia.

Górnik, zatrudniony od 1993 r. w kopalni węgla kamiennego pod ziemią, 10 maja 2010 r. spełni ostatni warunek wymagany do uzyskania emerytury pomostowej. Jeszcze w tym samym miesiącu zamierza wystąpić z wnioskiem o przyznanie tego świadczenia. Stosunek pracy z kopalnią zamierza rozwiązać 30 kwietnia 2010 r. ZUS ustali prawo do emerytury pomostowej od 10 maja 2010 r.

W związku z tym kopalnia będzie musiała opłacić, w czerwcowym terminie płatności składek, składkę na FEP za okres wykonywania przez pracownika prac górniczych od 1 stycznia 2010 r. do 30 kwietnia 2010 r.

Ustalając podstawę wymiaru składki na FEP, pracodawca powinien pamiętać o ograniczeniu wynikającym z art. 19 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Przepis ten przewiduje maksymalną roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym, która nie może być wyższa od 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

Ograniczenie to ma zastosowanie również do składek na FEP. W 2010 r. wynosi ono 94 380 zł. Po osiągnięciu tej kwoty nie ma obowiązku opłacania składek na FEP.

Pracodawca musi opłacać składki na FEP w tych samych terminach co pozostałe składki na ubezpieczenia społeczne.

Zatem co do zasady ma to zrobić do 15 dnia następnego miesiąca. Do 5 dnia następnego miesiąca obowiązek ten realizuje, jeśli jest jednostką budżetową, zakładem budżetowym lub gospodarstwem pomocniczym.

Wpłat dokonuje na wskazany przez ZUS rachunek bankowy, a potem rozlicza je w formularzu ZUS DRA. W bloku danych IX „Zestawienie należnych składek na Fundusz Emerytur Pomostowych” wykazuje:

- w polu 01 liczbę pracowników, za których jest opłacana składka na FEP,

- w polu 02 liczbę stanowisk pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,

- w polu 03 sumę należnych składek na FEP obliczonych za poszczególnych pracowników, za których płatnik składek zobowiązany był do opłacania składek na FEP w miesiącu, którego dotyczy deklaracja.

ZUS powinien także otrzymać zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Pracodawca przekazuje je na formularzu ZUS ZSWA, w którym informuje o pracownikach, za których zobowiązany był opłacać w poprzednim roku kalendarzowym składkę na FEP.

Pierwszego zgłoszenia powinien dokonać do 31 marca 2011 r. za lata 2009 – 2010. Kolejne zgłoszenia będzie zobowiązany przekazywać do 31 marca każdego następnego roku kalendarzowego za poprzedni rok kalendarzowy.