Obowiązek ubezpieczeń osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą powstaje od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności, a ustaje z dniem zaprzestania jej wykonywania. Wspólnicy spółki cywilnej mogą się rozliczać indywidualnie jako przedsiębiorcy. Stanowi tak art. 13 ust. 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.). Są wówczas płatnikami na własne ubezpieczenia, zgłaszając się na formularzu ZUS ZFA, a jako ubezpieczeni – na ZUS ZUA do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego lub na ZUS ZZA – tylko do zdrowotnego. Należne składki wykazują w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA.
Natomiast płatnikiem składek za pracowników jest spółka. Może też ona pełnić taką funkcję w stosunku do wspólników, zgłaszając ich do ubezpieczeń i składając za nich imienne raporty miesięczne oraz ujmując składki w deklaracji rozliczeniowej.
Wybór sposobu rozliczeń z ZUS zależy od decyzji poszczególnych wspólników. Przepisy nie warunkują obowiązku ubezpieczeń biznesmena osobistym wykonywaniem działalności.
Wyjeżdżający wspólnik musi jednak odprowadzać składki sam lub za pośrednictwem spółki za czas wyjazdu, jeśli spółka nadal działa. Nawet gdy sam nie wykonuje wtedy żadnych czynności związanych z działalnością. Nie może się na ten okres wyrejestrować z ubezpieczeń.
